مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

هر حركت‌ اجتماعي‌ كه‌ به‌ منظور اصلاح‌ جامعه‌ شكل‌ گيرد دو هدف‌ عمده‌ را دنبال‌ مي‌كند: نخست، رفع‌ موانع‌ و تخريب‌ ساختارهاي‌ نابهنجار؛ و دوم، ايجاد زيربناها و ساختارهاي‌ جديد. آن‌ تخريب‌ و اين‌ ايجاد بر مبناي‌ ملاكها و معيارهايي‌ صورت‌ مي‌پذيرد كه‌ بر اساس‌ آنها حركت‌ از وضع‌ موجود به‌ وضع‌ مطلوب‌ شكل‌ مي‌گيرد. انقلاب‌ اسلامي‌ ايران‌ نيز، كه‌ پس‌ از به‌ بن‌بست‌ كشاندن‌ حركتهاي‌ اصلاح‌طلبانه‌ توسط‌ پهلوي‌ها با هدف‌ رفع‌ موانع‌ اصلاح‌ و برپايي‌ جامعه‌اي‌ كه‌ زمينه‌ساز رشد و تعالي‌ انسانها باشد صورت‌ گرفت، دو هدف‌ اساسي‌ داشت: يكي‌ محو پايه‌هاي‌ ظلم، ستم، بي‌عدالتي، اختناق‌ و سركوب؛ و ديگري‌ تصحيح‌ و تشكيل‌ نهادها و ساختارهاي‌ جامعه‌اي‌ متفاوت. از همين‌ رو، پاسداري‌ از آزاديهاي‌ فردي‌ و اجتماعي‌ در برابر توسعه‌طلبي‌ گروههاي‌ فشار و سلطه‌طلبي‌ حكومت، از جمله‌ مهمترين‌ دغدغه‌هاي‌ فكري‌ و عملي‌ رهبران‌ و فعالان‌ انقلاب‌ بود. از ديگر سو، انقلاب‌ اسلامي، مانند هر نهضت‌ اصلاح‌طلبانة‌ ديگر، با توطئه‌ها و دسيسه‌هاي‌ داخلي‌ و خارجي‌ كه‌ يا در جهت‌ ويراني‌ نظام‌ نوپاي‌ جمهوري‌ اسلامي‌ و يا در جهت‌ كسب‌ و بسط‌ منافع‌ گروهي‌ يا فردي‌ قدرت‌طلبان‌ و سيطره‌جويان‌ صورت‌ مي‌پذيرفت، مواجه‌ بود. نخستين‌ سالهاي‌ تاريخ‌ ايران‌ پس‌ از انقلاب‌ پر است‌ از مشكلات‌ كوچك‌ و بزرگي‌ كه‌ هر روز در گوشه‌ و كنار اين‌ سرزمين‌ پهناور بروز مي‌كرد. در چنين‌ شرايط‌ فكري‌ و اجتماعي‌ بود كه‌ طي‌ سالهاي‌1357-60 بحث‌ «آزادي، هرج‌ و مرج‌ و زورمداري» از عمده‌ترين‌ مسايل‌ روز شد. شايان‌ توجه‌ اينكه‌ با توجه‌ به‌ كثرت‌ سازمانها، احزاب‌ و گروههاي‌ سياسي‌ بزرگ‌ و كوچك‌ در كشوري‌ كه‌ تازه‌ از اختناق‌ رسته‌ و جامعه‌اي‌ كه‌ تازه‌ طعم‌ آزادي‌ را چشيده‌ بود، در بسياري‌ از موارد ابراز عقايد سياسي‌ را به‌ مرز شايعه‌پراكني، تشويش‌ اذهان‌ و نشر اكاذيب‌ مي‌كشانيد و جو‌ سياسي‌ را گاه‌ به‌ حد‌ي‌ آلوده‌ و ملتهب‌ و پرتشنج‌ مي‌ساخت‌ كه‌ امكان‌ بازشناخت‌ واقعيت‌ از توهم، غوغاگري‌ از انتقاد، و حق‌ از باطل‌ را از شهرونداني‌ كه‌ در نخستين‌ تجربة‌ زندگي‌ آزادانه‌ قرار داشتند، سلب‌ مي‌كرد. چنين‌ بود كه‌ انجام‌ جلسات‌ مناظره‌ كه‌ در آن‌ احزاب‌ گوناگون‌ رو در روي‌ يكديگر و با صراحت‌ و شفافيت‌ به‌ توضيح‌ مواضع‌ خود بپردازند ضرورت‌ پيدا كرد. هنگامي‌ كه‌ «سازمان‌ صدا و سيماي‌ جمهوري‌ اسلامي» تصميم‌ گرفت‌ در اين‌ زمينه‌ نقش‌ بايستة‌ خود را ايفا كند، آيت‌الله‌ دكتر1 بهشتي،10 بهشتي‌ كه‌ هم‌ از رهبران‌ انقلاب‌ و طراحان‌ نظام‌ و هم‌ دبير كل‌ حزب‌ جمهوري‌ اسلامي‌ بود، با وجود مشغله‌هاي‌ روزمرة‌ فراوان، دعوت‌ را پذيرا شد. سابقة‌ شركت‌ دكتر بهشتي‌ در اين‌گونه‌ جلسات‌ اما، به‌ سالها پيش‌ از وقوع‌ انقلاب‌ اسلامي‌ بازمي‌گشت. دانشجويان‌ ايراني‌ دهة‌1340 ش‌ كه‌ در اروپا مشغول‌ تحصيل‌ بودند بخوبي‌ به‌ ياد مي‌آورند كه‌ وي‌ به‌ تأثير و اهميت‌ جلسات‌ گفتگوي‌ صادقانه‌ و شفاف‌ باوري‌ ژرف‌ داشت‌ و در جلسات‌ متعدد، چه‌ با انديشمندان‌ اديان‌ و مكاتب‌ فكري‌ ديگر و چه‌ با فعالان‌ و رهبران‌ گروههاي‌ سياسي‌ ايراني‌ مقيم‌ اروپا، شركت‌ مي‌كرد. آنچه‌ در تمامي‌ اين‌ مناظره‌ها و گفتگوها، و از جمله‌ در جلسات‌ مناظره‌اي‌ كه‌ متن‌ آنها را در اين‌ كتاب‌ خواهيد خواند، جلب‌ توجه‌ مي‌كند، انصاف‌ و متانت‌ در گفتگو، در عين‌ صلابت‌ و شفافيت‌ در تبيين‌ ديدگاهها و مواضع‌ از سوي‌ دكتر بهشتي‌ است. همان‌ گونه‌ كه‌ در ابتداي‌ جلسة‌ اول‌ آمده‌ است، گروههاي‌ سياسي‌ كه‌ حيات‌ خود را در گرو غوغاسالاري‌ و جنجال‌آفريني‌ مي‌ديدند از شركت‌ در اين‌ مناظره‌ها سر باز زدند. فاجعة‌ انفجار دفتر مركزي حزب‌ جمهوري‌ اسلامي‌ كه‌ تنها چند ماه‌ پس‌ از پخش‌ اين‌ مناظره‌ها رخ‌ داد، روشنگر اين‌ واقعيت‌ است‌ كه‌ غوغاسالاران‌ وجود فردي‌ مانند دكتر بهشتي‌ را كه‌ با تكيه‌ بر تواناييهاي‌ شگرف‌ خود در مديريت‌ حركتهاي‌ اجتماعي، انديشة‌ نظام‌مند، ايمان‌ ژرف‌ به‌ توانايي‌ دين‌ در ادارة‌ جامعه‌ و عشق‌ به‌ خدمت‌ به‌ مردم‌ ستمديدة‌ اين‌ مرز و بوم، در جهت‌ تحقق‌ آرمانهاي‌ بزرگ‌ و آرزوهاي‌ ديرينة‌ آنان‌ تلاش‌ مي‌كرد، برنتافتند و پس‌ از شكست‌ امواج‌ پياپي‌ تهمت‌ و افترا، حذف‌ او را تنها راه‌ نجات‌ خود يافتند. همانطور كه‌ در پيشگفتار كتاب‌ آمده‌ است، انگيزة‌ بنياد نشر آثار و انديشه‌هاي‌ آيت‌الله‌ شهيد دكتر بهشتي‌ از انتشار متن‌ گفتگوهاي‌ اين‌ جلسات‌ مناظره، افزون‌ بر آشنا ساختن‌ نسل‌ جديد جامعة‌ ايران‌ با افكار و انديشه‌هاي‌ دكتر بهشتي، پرتوافكني‌ بر بخشهاي‌ فراموش‌ شده‌اي‌ از تاريخ‌ نهضت‌ مردم‌ ايران‌ بوده‌ است. شايان‌ ذكر است‌ كه‌ تعداد جلسات‌ مذكور پنج‌ جلسه‌ بوده‌ است، اما در اين‌ كتاب‌ فقط‌ دو جلسه‌ آمده‌ است. اين‌ بنياد پس‌ از دو سال‌ تلاش‌ پيگير از طرق‌ گوناگون‌ جهت‌ به‌ دست‌ آوردن‌ نوارهاي‌ جلسات‌ باقيمانده‌ از آرشيو سازمان صدا و سيماي‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران، همچنان‌ ناكام‌ ماند. لازم‌ به‌ يادآوري‌ است‌ دكتر بهشتي‌ بنابر روية‌ خود براي‌ شركت‌ در اين‌ گونه‌ جلسات، از قبل، رئوس‌ مطالب‌ بحث‌ خود را مكتوب‌ و در حين‌ جلسه‌ نيز سؤ‌الات‌ و يا انتقادات‌ مطروحه‌ دربارة‌ بحث‌ خود و همچنين‌ انتقاداتش‌ بر مباحث‌ مقابل‌ را نيز يادداشت‌ مي‌نمودند. تا در خلال‌ همان‌ جلسه‌ و يا در جلسة‌ بعد به‌ آن‌ موارد بپردازند. جالب‌ آنكه‌ ايشان‌ براي‌ پاسخگويي‌ به‌ مباحث‌ مطرح‌ شده‌ در اين‌ ميز گرد، بسياري‌ اسناد و مدارك‌ مختلف‌ را جمع‌ آوري‌ و دسته‌ بندي‌ كرده‌ بودند، تا ضمن‌ ارائه‌ بحث‌ مورد نظر، اسناد گفتار خويش‌ را نيز عرضه‌ نمايند. آن‌ يادداشت‌ها در اختيار بنياد نشر است‌ كه‌ به‌ عنوان‌ نمونه‌ چند گراور از آنها را به‌ ضميمه‌ همين‌ كتاب‌ براي‌ ملاحظه‌ آمده‌ است.

این مجموعه شامل یادداشتهای استاد شهید در بخش حروف الفبایی می باشد و مشتمل بر مطالب گوناگونی است که از نظر اختصار و طولانی بودن مختلف اند ، به طوری که گاه در حد فیش برداری است و اجمالاً به مطلبی اشاره شده و گاه به صورت یک مقاله است.

کانت در این اثر در جستجوی اصل غایی اخلاق است. بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق را می توان پیشگفتاری بر نقد عقل عملی دانست. کتاب جدای از یادداشت های مترجمان، حاوی پیشگفتار، سخن پایانی و سه بخش با عناوین ذیل است: 1. گذار از معرفت عقلی معمولی اخلاق به معرفت فلسفی اخلاق. 2. گذار از فلسفه مردم پسند اخلاق به مابعدالطبیعه اخلاق. 3. گام بازپسین از مابعدالطبیعه به نقد عقل محض عملی. #زهرا مرادخانی

این کتاب دارای دو بخش ذیل است: بخش اول: مقا لت مقدماتی برای صلح ابدی در بین ملت ها8 بخش دوم: ماده های قانونی قطعی برای برقراری صلح ابدی11 ماده نخست: قانون اساسی هر ملتی باید جمهوری باشد12 ماده دوم: حق ملت ها باید مبتنی بر فدراسیونی از کشورهای آزاد باشد15 ماده سوم: حق جهان وطنی باید به شرایط مهمان نوازی جهان شمول محدود شود18 تکمله اول: در باب تضمین صلح ابدی19 تکمله دوم: ماده مخفی برای صلح ابدی26 ضمائم27 در باب اخت لف موجود میان اخلاق و سیاست در رابطه با صلح ابدی27 در باب توافق سیاست با اخلاقیت در پرتو مفهوم متعال حق عمومی36

این پایان نامه نسبت عدالت و آزادی را به عنوان مولفه‌های رفاه اجتماعی از نگاه آمارتیاسن و متفکران مسلمان ایرانی (امام خمینی، دکتر شریعتی و دکتر سروش) بررسی می کند . به اعتقاد آقای آمارتیا سن این نگرش که بین آزادی و برابری و عدالت تضاد وجود دارد به کلی اشتباه است و آزادی وعدالت بدیل هم نیستند. سن آزادی را ابزار اصلی توسعه و همچنین هدف اصلی توسعه می داند و نوعی همزادی و هم رویدادی بین آزادی و عدالت برقرار می‌کند. امام خمینی آزادی را حق طبیعی هر انسان و لازمه ی تمدن و رفاه می داند. همچنین ایشان به لزوم فرصت های برابر برای همگان در همه ی زمینه ها و ارتباط کامل عدالت و آزادی معتقد بوده و بر این باور است که آزادی تنها و تنها درسایه عدلت فراهم می‌گردد و جامعه‌ای آزاد است که عادلانه باشد.شریعتی آزادی را با انسانیت انسان معادل دانسته اما عدالت را هم در کنار آن ستوده وآنرا از آمال بشر می داند . او آزادیبدون عدالت و عدالت بدون آزادی را ناقص می‌داند و بر این اعتقاد است که این دو مقوله در کنار مقوله سومی به نام عرفان مکمل یکدیگرند وبدون وجود یکی دیگری ناقص است و به درستی محقق نمی‌شود و رفاه جامعه مستلزم توجه همزمان به هر دو مقوله است. سروش آزادی را جزئی از عدالت می‌داند نه روبروی آن و مخالف . او عدالت را برتر از آزادی می‌داند و آزادی را در دل عدالت جای می‌دهد و عدالت را ایفای حقوقی می‌داند که آزادی یکی از آنهاست. البته به نظر ایشان بدون آزادی هم هیچ عدالتی محقق نمی شود. اگرچه هر متفکری از زاویه‌ای خاص به آزادی می‌نگرد اما هر چهار متفکر توجه یک بعدی به عدالتیا آزادی را رد کرده و آنها را در ارتباط با هم ومکمل هم و دو روی یک سکه می‌دانند و نه در تضاد با هم.

دموکراسی مفهومی است که در حال حاضر از جذابیت و عمومیتی جهانی برخوردار شده است. با این وجود، اغتشاش مفهومی زیادی در مورد چیستی عناصر مقوم آن، وجود دارد و در عرصه ی عمل تنوعات آن رو به فزونی می باشد. بر همین اساس انواع مختلفی از دموکراسی در جهان حاضر سربرآورده اند از جمله ی آن ها می توان به دموکراسی سوسیال، دموکراسی لیبرال، دموکراسی اسلامی و ... اشاره کرد. پایان نامه ی حاضر درصدد مقایسه ی دو نوع از انواع دموکراسی، یعنی دموکراسی لیبرال و دموکراسی دینی است. فرض اساسی این اثر بر تفاوت های بنیادین این دو نظام سیاسی و فکری در حوزه های هستی شناسی، معرفت شناسی، انسان شناسی و کارویژه های نظام سیاسی است. نگارنده تلاش نموده است تا ضمن بیان مفهومی و تاریخی، مبانی و اصول هر دو حوزه و بررسی نظریات متفکرین برجسته ی دو نظام مردم سالاری دینی و لیبرال دموکراسی به مقایسه این دو نظام بپردازد. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد که مردم سالاری دینی به لحاظ هستی شناسی خدامحور، انسان شناسی، کمال گرا، معرفت شناسی، عقل گرای متکی بر وحی، قائل به مشروعیت الهی- مردمی و وظیفه ی دولت را علاوه بر تأمین مصالح مادی، رشد و هدایت انسان ها به کمال و سعادت می داند.مردم سالاری لیبرال نیز به لحاظ هستی شناسی، انسان محور، انسان شناسی، لذت گرا و منفعت طلب، معرفت شناسی،عقل گرا، قائل به مشروعیت مردمی و وظیفه ی دولت را تنها تأمین رفاه مادی شهروندان می داند.

در دوران مدرن در نتیجه‌ی تلاش‌های متفکران و فیلسوفان این دوره، انسان بیش از پیش در کانون توجه قرار گرفت و جایگاه مرکزی را در عالم اشغال کرد. در این دوران همه چیز از زاویه‌ی انسانی تعریف می‌شد. بر این اساس مفهوم حق هم در این دوران معنایی انسانی به خود گرفت. در این دوران حقوق کیهان محور یونان باستان و حقوق خدا محور قرون وسطی، که در نتیجه‌ی آن، نقش اراده‌ی انسانی در تعیین حقوق فردی و اجتماعی نادیده گرفته می‌شد و حق به مجموعه‌ای از ارزش‌های از پیش تعیین شده اطلاق می‌گردید و انسان همواره محکوم به رعایت این ارزش‌ها بود، کنار گذاشته شد. متفکران دوران جدید با ارج نهادن به مقام والای انسانی در تعیین سرنوشت خویش و تأکید بر توانایی‌های عقل انسان در شناسایی حق و حقوق، مفهوم حق را در رابطه‌ی تنگاتنگ آن با اختیار و اراده‌ی انسانی مطرح کردند. جان لاک فیلسوف قرن هفدهم و نظریه‌پرداز بزرگ حقوق طبیعی، انسان را دارای حقوقی می‌دانست که مستقل از کلیسا و نظام حکومتی معتبر بود و عقل و خرد انسانی کاشف این حقوق بود و لذا حقوق انسان، حقوق اعطایی از جانب کلیسا و حکومت نبود و تنها نقش حکومت، پاسداری از حقوق طبیعی افراد بود. در ادامه‌ی این مسیر فکری به فیلسوف اخلاق قرن هجدهم، ایمانوئل کانت می‌رسیم. کانت نیز مفهوم حق را در ارتباط با مقام و منزلت رفیع انسانی مطرح کرد و می‌توان گفت که بیشتر از جان لاک، به برجسته کردن جایگاه انسان در ارتباط با حقوق انسانی پرداخت. او مفهوم حق را در حوزه‌ی اخلاق مطرح کرد تا همواره انسان با التزام به قانون اخلاقی و خرد خود بنیاد، در ارتباط با دیگر انسان‌ها به گونه‌ای اخلاقی و از بُعد شرافت والای انسانی و غایت فی نفسه بودن انسان، هم در وجود شخص خویش و هم در وجود دیگران، با آنان رفتار کرده و حقوق انسانی را مراعات نماید و با حرکت در مسیر تکامل اخلاقی، هر چه بیشتر در راستای انسانیت گام برداشته و آزادی را تحقق بخشد.

این مقاله که به بررسی جایگاه کانت در اندیشه شوپنهاور می پردازد از یک مقدمه و دو بخش اصلی تشکیل یافته است. پس از شرح مختصر و مقدماتی جایگاه کانت در اندیشه شوپنهاور، در بخش اول، تحت عنوان« انتقاد از نقد اول»، ارزیابی انتقادی شوپنهاور از کانت در قالب سه مفهوم شیء فی نفسه، معنای تجربه و مقوله علیت به تصویر کشیده می شود. نکته قابل توجه این بخش این است که شوپنهاور، بر خلاف کانت، نه تنها شیء فی نفسه را با اراده یکی می گیرد، بلکه آن را قابل شناخت نیز می داند. در بخش دوم، تحت عنوان«انتقاد از نقد دوم»، انتقادات شوپنهاور از اخلاق کانت و مفاهیم کلیدی آن مثل امر مطلق، صورت گرایی اخلاق و نیز مساله مهم آزادی توضیح داده می شود. نکته قابل توجه این بخش نیز این است که شوپنهاور، بر خلاف کانت، انسان را فاعل آزاد و مختار نمی داند بلکه معتقد است که انسان همواره تحت تاثیر انگیزه هایش قرار دارد. در پایان، پس از مشخص شدن انتقادهای شوپنهاور از کانت بر این امر اشاره می شود که او بطور کلی ، علی رغم انتقادات تندی که از کانت می کند، همواره کانت را ستوده و به اعتراف خودش از او مطالب زیادی را الهام می گیرد.

پژوهش حاضر به دنبال پاسخ این پرسش است که بداند مهم ترین مولفه های رویکرد وجودی به انسان شناسی قرآنی کدامند. بدین منظور سه مولفه از مولفه های تقریباً مشترک میان فیلسوفان وجودی را برگزیده است و آن ها را به عنوان پرسش هایی به قرآن عرضه کرده است تا با دستیابی بر پاسخ آن ها به انسان شناسی قرآنی با رویکرد وجودی نزدیک شود. مولفه های مورد بحث عبارتند از: تفرد، آزادی و اختیار، اوضاع و احوال مرزی. نکته قابل ت‍‍أکید این است که مولف در خلال این پژوهش کوشیده است از هر گونه تحمیل آراء به قرآن اجتناب ورزد.