مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «جهاد» تالیف استاد شهید مرتضی مطهری، حاصل چهار جلسه ی سخنرانی استاد شهید است که در سال 1350 شمسی در مسجد الجواد (تهران) در جمع عمومی و به طور هفتگی ایراد شده است. بحث کلی کتاب، پیرامون مفاد و مضمون آیه 29 از سوره توبه می باشد که به لزوم نبرد مسلمانان با بعضی از اهل کتاب (که خصوصیات آنها در آیه مبارکه آمده است) تصریح دارد. از جمله مطالبی که در این کتاب در ارتباط با موضوع یاد شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است می توان به این مطالب اشاره نمود: مطلق یا مقید بودن جنگ با اهل کتاب، فلسفه و هدف جهاد، تفاوت میان مشرک و غیر مشرک، پیمان با کفار، جنگ دفاعی، حقوق انسانیت، جنگ برای رفع مانع از ایمان و توحید، مقیاس حقوق شخصی و حقوق عمومی، آزادی فکر یا آزادی عقیده، جزیه.

رعایت حقوق شهروندی به معنای مسئولیت ها و امتیازاتی که شخصِ تابع کشوری از آن برخودار است به عنوان یکی از شاخصه‌های ثبات و امنیت در جوامع مطرح می‌باشد، و در اسلام نیز حقوق شهروندی و عوامل ثبات و امنیت در جامعه اسلامی با توجه به مبانی و اهداف قرآنی آن در قالب شهروند جهانی تحت عنوان خلیفه خدا در روی زمین مطرح می ­باشد. شهروندی که با کرامت اخذ شده از خداوند در راستای برقراری جامعه توحید محور با حفظ ارزشهای الهی - انسانی در پهنای دنیا متعهد است. بر همین اساس بررسی مؤلفه‌های تشکیل‌ دهنده حقوق شهروندی اسلامی لازم و ضروری می‌نماید. گزارش قرآن از دنیا و ارتباط آن با آخرت و محوریت خداشناسی و توحید عبادی و نقش و اهمیت آن در پیشرفته دانستن جوامع اسلامی و مسئولیت حاکمیت و دولت‌ها در برابر رعایت و حفظ و توسعه پایدار حقوق شهروندی در زمینه حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق اقتصادی - اجتماعی، حقوق فرهنگی و حقوق قضایی و همچنین تعهد احاد جامعه بشری در مقابل آن از جمله مباحثی است که از دیدگاه قرآن در این مختصر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

این مقاله بحث آزادی عقیده و ارتداد را ذیل موضوعات: علوم سياسی و آزادی عقيده، مكتب سياست قدرت، دولت و افكار عمومی، روانشناسی عقيده پی گرفته است. و با حصول دو دسته نتیجه مدعی است که: توانسته است رابطه میان سیاست و حقوق را با فقه در موضوع مورد بحث واکاوی کند و همچنین این موضوع را با توجه به ویژگی های جوامع پیچیده امروزی نشان دهد.

کتاب حاضر مجموعه‌ ای است شامل فصل‌ های «مبادی معرفتی - آزادی عقیده», «اصول آزادی عقیده», «آزادی تغییر عقیده», «نگرش عرفانی بر آزادی عقیده», «آزادی عقیده تکلیف فرد و مسئولیت دولت»، «آزادی عقیده در اسناد حقوقی» که نگارنده در آن تلاش کرده ابتدا آزادی عقیده را از زوایای مختلف ریشه‌ یابی کند; سپس با تبیین اصول و مبانی آن در فرهنگ اسلام و فرهنگ غرب, نتایج مربوط به هر دیدگاه را مشخص نماید. بررسی و تحلیل آزادی عقیده در این پژوهش از زوایای مختلف کلامی, فقهی, عرفانی و حقوقی صورت گرفته و علاوه بر آزادی متفکران گذشته, دیدگاه‌ های معاصر نیز به تامل و ارزیابی گذاشته شده است.

بی‌تردید آزادی عقیده یکی از مباحث مهم و بحث‌بر‌انگیز در میان انواع آزادی است. شناخت صحیح از این مفهوم و لوازم آن در جهت‌گیری و نگرش دینی انسان نقش بسزایی دارد. در این نوشتار بررسی آزادی عقیده در دو دین اسلام و یهود و هر آنچه که به اثبات وجود یا عدم آن کمک می‌کند، کانون توجه است.از سویی اسلام ندای آزادی عقیده سرمی‌دهد و از سوی دیگر دشمنان اسلام با تکیه بر اصل جهاد، آن‌را به دین شمشیر و زور متهم می‌کنند. دین یهود نیز با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود، جنگ‌و‌کشتارهایی را تقدیس می‌کند که اصل آزادی عقیده را زیر سوال می‌برد. لذا؛ لازم و ضروری‌است در این دو دین یک بررسی تطبیقی صورت گیرد تا نگرش هر دو دین(که خود را الهی و آسمانی می‌دانند)به مسئله‌ی آزادی عقیده روشن شود.با توجه به آن‌چه که بیان شد؛ در این نوشتار، طی بخش‌های سه‌گانه، ضمن تحلیل و تبیین مفاهیم مربوطه، تلاش شده تا با تأکید بر تعالیم دینی اسلام و یهود، به بررسی موضوع(آزادی عقیده)پرداخته شود و در نهایت اینچنین نتیجه‌گیری شده است:دین مبین اسلام در راستای تکریم و احترام به اراده‌ی انسان و عقل و تفکر او، هرگونه تحمیل عقیده و اجبار در انتخاب دین را نفی می‌کند و با اینکه شبهه‌ی ارتداد و ‌جهاد اسلامی را علیه آزادی عقیده مطرح کرده‌اند اما جهاد در اسلام یا به منظور دفاع از دین، وطن و... و یا به منظور آزادی فطرت اسیرشده‌ی انسان‌ها صورت می‌گیرد. حکم مرتد نیز برای جلوگیری از تخریب دین توسط توطئه‌گران می‌باشد. درحالیکه از تعالیم تورات و تلمود یهودیان برمی‌آید که آن‌ها ارزشی برای عقل و اراده‌ و تفکر آدمی قائل نیستند و علاوه برآن، با تکیه بر اندیشه‌ی برگزیدگی خود بر سایر ملل، جنگ و کشتارهایی را علیه دیگران راه می‌اندازند که با اصول حاکم بر آن‌ها و اهدافی که به دنبال دارند در جهت ضد آزادی عقیده گام برمی-دارند.

درتبیین آزادی عقیده دو واژه آزادی وعقیده معانی مختلفی دارند آزادی عبارت است رهایی انسان ار بندگی واسارت غیر برای رسیدن به اهداف وکمال مطلوب وعقیده نیز عبارت است آنچه که در ذهن در نتیجه ادراک تصدیق حاصل می گردد. آرادی مبتنی در مبانی انسان شناسی جهان بینی ومعرفت شناسی است وآزادی عقیده در اسلام مبتنی است بر آزادی عقلانیت عدم اجبار بر دین ونیز لزوم وجود اختیار برای کسب فضایل اخلاقی و آزادی عقیده در سه حوزه قبول بیان وعمل به عقیده قابل طرح است که اولی مطلق ودوم وسوم محدود است . شبهات وارده نیز قابل قبول نیست زیر اجهاد ابتدایی واقع نشده وارتداد وممنوعیت کتب ضاله برای حفظ مصالح مهمتری است که برای اسلام از آزادی عقیده مهمتر است