مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «خاستگاه دین» نوشته بیژن طرهانی، ضمن بررسی علل گرایش مردم به دین، در ‌ده فصل با عنوان‌های «دین چیست؟»، «فلسفه دین از منظری دیگر»، «فطرت»، «ساحت‌های وجودی انسان»، «خاستگاه دین در اندیشه فروید زیگموند»، «مبانی کلی اندیشه زیگموند فروید»، «خاستگاه دین در اندیشه صدرالمتالهین صدرای شیرازی»، «بنیادی‌ترین خطوط فلسفی و رابطه آن‌ها با خاستگاه دین»، «خداشناسی فطری در اندیشه صدرا» و «تفاوت خاستگاه دین در اندیشه صدرا و فروید» تقابل دو رویکرد به خاستگاه دین یعنی رویکرد مادی‌گرایانه در اندیشه فروید و رویکرد خداگرایانه در اندیشه صدرالدین شیرازی و ملاصدرا را بررسی می‌کند.

العقيدة الإسلامية على ضوء مدرسه اهل‌البيت عليهم‌السلام، تألیف آیت‌الله جعفر سبحانى، از عالمان شيعى معاصر، مقيم قم به بررسى عقائد اسلامى در پرتو تعاليم نورانى اهل‌بيت(ع) مى‌پردازد. كتاب حاضر مشتمل بر يكصد و پنجاه اصل عقيدتى است كه ضمن ده فصل گنجانيده شده است.

کتاب حاضر کتابی است درباره عقاید اسلامی و اصول عقاید شیعه که به بررسی توحید، عدل ، نبوت، امامت ، معاد، فضایل اهل بیت و امام مهدی عج می پردازد.

مجلد اول " نور البراهين او انيس الوحيد في شرح التوحيد" همانگونه که از نام آن هم مشخص است درباره توحید و مسائل پیرامون آن می باشد.

کتابچه "اسما و الصفات بین السلف و الخلف" درباره اسماء و صفات الهی و مسائل مرتبط به آن در آیینه نظرات بزرگان سلف و خلف اهل سنت می باشد.

اثر حاضر، پیرامون ایمان؛ حقیقت، درجات و آثار آن، نگاشته شده است. این کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و دوازده فصل می باشد. شمولیت، نوآوری، تفصیل، تنوّع و همچنین، بررسی آراء سایر فرق اسلامی را می توان از مهمترین خصوصیات این تألیف، بر شمرد. این کتاب شامل یک مقدمه و دوازده فصل می باشد: فصل اول: نفس و قوای آن فصل دوم: سخنی دربارۀ فطرت فصل سوم: حقیقت ایمان نزد کرّامیه، جهمیّه، خوارج، معتزله و اشاعره فصل چهارم: ایمان از دیدگاه متکلمان، فلاسفه، و عرفای مکتب اهل بیت (ع) فصل پنجم: رابطۀ بین ایمان و علم و عمل فصل ششم: افزایش و کاهش درجات ایمان فصل هفتم: مراتب، درجات ایمان و مقامات مومنین فصل هشتم: پایه های ایمان و علامات مؤمن فصل نهم: حقیقت قلب؛ احوال و وظایف فصل دهم: اثر داخلی ایمان (اثر ایمان در پیراستگی و تطهیر قلب) فصل یازدهم: اثر خارجی ایمان (اثر ایمان در تحصیل ولایت خدا) فصل دوازدهم: آثار اجتماعی ایمان

امروزه کنکاش‌های علمی دانشمندان در عرصه‌های مختلف همراه با پیدایش جریان‌ها و مکاتب گونه‌گون فکری، چالش‌های فراوان و جدی‌ّای را فراروی عالمان دینی تشیع قرار داده است. پیدایش مسائل نو و چالش‌های جدید در عرصه تاریخ تفکر و کلام شیعه، وظیفه پاسداران حریم دیانت را دوچندان کرده است، رسالتی که تنها با کوششی معقول و منطقی مبتنی بر اصول اسلامی و میراث کهنِ آن دست یافتنی است. اما بررسی مسایل و معضلات امروزین متکلمان و طبیعتاً پاسخگویی بدان‌ها، نمی‌تواند بدون توجه به میراث کهن و تراث قدیمی این دانش صورت گیرد؛ چراکه پیش‌برد فکر و اندیشه، زمانی به صواب نزدیک است که بر اساس میراث گذشته صورت پذیرد تا از اصول دینی و عقیدتی خویش دور نیافتد و سر از خط انحراف فکری و عقیدتی در نیاورد و حتی اگر امروزه چنین می‌نماید، با استمداد از بازخوانی همان میراث، کژیهای احتمالی به راستی بدل گردد.تاریخ شکل گیری کلام امامیه، بزرگان و اندیشمندانِ نخستین این دانش، ارتباط اینان با یکدیگر و اهل‌بیت علیهم‌السلام در عصر حضور، مباحث کلامی و روش‌های مورد استفاده اینان در فرآیند تکلم و ... از جمله مباحث مهمی است که سهم به‌سزایی در به دست دادن تاریخی از تفکر شیعه دارد؛ تاریخی که در یک پارادایم قابل دفاع، می‌تواند بسیاری از شبهات و مسایل ناظر به فکر و تاریخ شیعه را که امروزه متکلمان با آن درگیر هستند را پاسخ دهد.امروزه این مشکل از سوی برخی مطرح می‌شود که کلام امامیه نه در محتوا و نه در روش، اصیل نیست و ریشه در آموزه‌های اصیل اسلام و تشیع ندارد. صورتی تعدیل شده از این فرضیه را می‌توان در پروژه برخی دیگر یافت که کلام امامیه را در صورت نیکو و قابل قبول آن، مرهون تلاش‌های متفکران معتزلی می‌دانند و آن را دانشی معرفی می‌کنند که نه تنها ریشه در باور‌های اصیل شیعی ندارد، بلکهبسیار از تفکر آنان متأثر است. تأثیرپذیری کلام شیعه از کلام اعتزال در محتوا و روش فرضیه‌ای است که برخی از پروژه‌های به انجام رسیده در مغرب زمین و حتی ایران در پی اثبات آن بوده‌اند. از نگاه آنان عقل‌گراییِ متکلمانی چون شیخ مفید و سید‌مرتضی و شاگردان ایشان نیز در همین راستا تفسیر و تأویل شده و متکلمان ماقبل از اینان نیز عمدتاً افرادی تلقی شده‌اند که بر پایه نقل به دفاع از دین پرداخته‌اند و اگر نمود‌هایی از عقل‌گرایی در آن‌ها یافت می‌شود تحت تأثیر معتزلیان رخ نموده است.ابوجعفر مومن‌الطاق اما، شخصیتی است که منابع از وی به عنوان یکی از نخستین دانشوران و متکلمان شیعی یاد کرده‌اند. وی در عصر صادقین علیهم‌السلام زندگی می‌کند و همراه با هشام‌بن‌حکم و هشام‌بن‌سالم و زراره‌بن‌اعین تلاش می‌کند از مبادی و مبانی فکر شیعه دفاع نماید.نکته قابل ملاحظه و دقت این‌که بازخوانی و واکاوی انگاره‌های اعتقادی و روش و متد کلامی افرادی چون هشام‌بن‌حکم یا مومن‌الطاق و ... خبری غیر از فرضیه سابق را رقم می‌زند؛ ایده‌ای که نشان از نحوه‌ای تلاش خرد‌گرا در سایه وحی دارد. روش و منهجی که بر خلاف تفکر اعتزال و ریشه در آموزه‌ها و آموزش‌های اهل بیت علیهم‌السلام دارد.بررسی احوال و شخصیت مومن‌الطاق، بازخوانی جریان‌ها و مکاتب فکری دوره وی و انعکاس افکار و روش‌های ساری و جاری اینان در بستر تاریخی مورد نظر، تقابل و تعامل ابوجعفر با سردمداران این جریان‌ها و افکار غیر امامی، خود گویای این حقیقت است که کلام امامیه نه تنها در عهد مومن‌الطاق بلکه از ابتدای پیدایش، اصیل بوده و ریشه در آموزه‌ها و آموزش‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام دارد. متکلمان عصر حضور نیز افرادی هستند که تحت لوای ایشان، هم در محتوا و هم در روش، به نحوی عمل کرده‌اند که از دیگر جریان‌های فکری معاصر خویش قابل تشخیص و جداسازی هستند.در این پروژه تلاش شده نشان داده شود که از بین روش‌های کلامی مورد استفاده متکلمان معاصر با مومن‌الطاق، ابوجعفر از منهجی بهره می‌برده است که عقل، در مقام استنباطِ حکمِ اعتقادی، نه به عنوان منبعی مستقل، بلکه به عنوان مخاطب وحی و دوشادوش آن به یاری متکلم می‌آید. کارکرد عقل اما، در دیگر مقامات و حوزه‌های کلامی متکلم در کنار وحی و در عرض آن است. در این نوشته از این متد به روش ترکیبی( ترکیب عقل و وحی) یاد شده است. توجه ویژه مومن‌الطاق به دو منبع عقل و وحی به عنوان منابع معارف و استفاده از روش ترکیبی در مقام توجیه، استدلال و دفاع، ویژگی کلام مومن‌الطاق قلمداد می‌شود. متدی که با استفاده از گزارش‌های موجود از مناظرات او و دقت در آثار و عناوین مکتوبات وی، جهت‌گیری‌های او در نقل و انتخاب مباحث و روایات، همراه با تحلیلِ باورهای معاصرانش تا حدودی ما را به روش و محتوای مباحث کلامی او آشنا می‌کند.از لحاظ محتوا نیز ویژگی کلام ابوجعفر، توجه خاص به مباحث امامت و فضایل علی‌بن‌ابی‌طالب علیه‌السلام است؛ گرچه مباحثی از توحید و نبوت هم در اعتقادات او قابل بررسی است.