تناسخ به عنوان یکی از دو آموزۀ مهم راجع به زندگی پس از مرگ، در کنار معاد توانسته است خیل زیادی از انسانها را با خود همراه کند. به عقیدۀ تناسخ‌باوران، انسان پس
... از مرگ به کالبد حیوان، نبات و یا جمادی متناسب و هم‌سنخ با اعمال و ملکات بدست آمده در این دنیا، منتقل خواهد شد. هرچند اکثر قریب به اتفاق فلاسفه و متکلمان مسلمان، معادباورند و بر ضد تناسخ دلیل و برهان اقامه کرده‌اند اما در این بین شخصیتی همچون شهرزوری به چشم می‌خورد که یکی از وجوه تناسخ یعنی انتقال روح از بدن انسان به کالبد حیوانی را برای عده‌ای برقرار و واجب می‌داند. شهرزوری که بسیار تحت تاثیر حکمای اشراقی و علی الخصوص سهروردی و افلاطون می‌باشد، معتقد است سخنان پیامبران پیشین و آیات قرآن کریم و همچنین روایات رسول اکرم (ص) بصورت صریح و گاهی تلویحی و رمزی بر تناسخ دلالت دارد. وی انسانها را در سه دسته مقربین، متوسطین و اشقیاء قرار می‌دهد و تناسخ را فقط راجع به دسته سوم می‌پذیرد. . شهرزوری معتقد است روح افرادی که دارای ملکات ناپسند هستند پس از مرگ به بدن حیوانات مختلف از بزرگتر به سمت حیوانات کوچکتر منتقل می‌شود تا به تدریج و بر اثر رنج ها و عذاب های سکرات موت و انتقال روح به ابدان مختلف، این ملکات ناپسند تضعیف گشته و از بین رود، از آن جا شخص به پایین ترین مراتب بهشت منتقل می‌شود. شهرزوری اذعان میکند که هرچند شاید ادله عقلی برای اثبات تناسخ، اقناع کننده نباشند اما کشف عارف به همراه حدس یقینی فیلسوف اشراقی، به نفع تناسخ حکم میکند. از طرفی از تناسخ باوران ادیان شرقی می‌توان به گورو نانک اشاره نمود که از بعضی سخنان وی بوی پانتئیزم و همه‌خدایی می‌آید. او معتقد است روح خداوند در تمامی مخلوقات چه انسان، چه حیوان و نبات و حتی جماد حضور دارد و از این جهت هیچ تفاوت ماهوی بین انسان و دیگر موجودات نیست. پس بنابراین هیچ‌گونه از اقسام تناسخ اعم از صعودی و نزولی و مشابه در این نوع نگاه معنا ندارد. گورو نانک معتقد است انسان در زندگی کنونی باید تمام تلاش و همتش را به کار گیرد تا به مرحله فناء فی الله و وصال حق برسد که در آیین سیک از آن با لفظ گورموکه یاد می‌شود. در آموزه های وی، اگر هر فرد انسان، این فرصت زندگی برای رسیدن به مقام وصال با حق را از دست بدهد، مجبور است این مسیر را از کالبد جمادات شروع نموده و هشت میلیون و چهارصدهزار زندگی را پشت سر بگذارد تا در نهایت دوباره در کالبد انسانی فرصت این را داشته باشد که به سمت فناء فی الحق وخارج شدن از گردونه تناسخ قدم بردارد.
بیشتر