بدایة المعرفة کتابی است در کلام و معارف الهی از منظر شیعه که در یک مقدمه و شش فصل عمده مباحث کلامی را به شیوه ای جدید مورد بحث قرار می دهد. مولف این کتاب عقید
... ده دارد که "ماده عقائد" علم کلام صرفا در چارچوب "الهیات بمعنی الاخص" است ، یعنی آن چه که به ذات و صفات و افعال الهی راجع است. بدین سان مولف با دیدگاهی منضبط سعی دارد که از تداخل سایر علوم اسلامی با این علم پرهیز کند، چرا که به عقیده مولف متقدمین علم کلام به این امر توجه نداشته اند و بدین سبب کتب آنان مشحون از علوم تفسیر و حدیث و امور عامه است که به تعبیر مولف نتیجه ای جز تشویش در پی نداشته است. همچنین مولف در این کتاب به ترتیب منطقی مباحث اشاره می کند و به عقیده او بحث از ذات و صفات خداوند "منطقاً" مقدم بر سایر مباحث کلام است. همچنین این کتاب با نوعی دیدگاه متعلق به متاخرین شیعه بحث جداگانه از توحید و عدل را بحثی "ثقافی" می داند و تقسیم بندی متقدمین را به دلیل از میان رفتن مشاجرات معتزله و اشاعره در قرون اولیه شکل گیری علم کلام، منتفی می داند. از این رو مولف در این شیوه جدید خود توحید را در بخش صفات سلبی و عدل را در بحث از افعال خداوند مطرح می کند.
این کتاب در ابتدا توضیحات مختصر و مفیدی از فرق عمده کلامی، متکلمین مشهور و همچنین خلاصه ای از نظرات آنها را ارائه می کند و سپس به تبیین اصول دین و رفع شبهات می پردازد. این کتاب، مانند کتب متقدمین همچون کتاب یاقوت فی العلم کلام نوبختی، بحث را با وجوب یا عدم وجوب نظر مطرح می¬کند و در ادامه معقتد به وجوب دلیل نظری است چرا که به نظر مولف نقل ما قبل عقل دارای هیچ گونه حجیتی نیست. مولف در ادامه مباحث ذات و صفات خدا و نبوت و معاد و امامت را به شیوه متکلمین و نه فلاسفه مورد بحث قرار می دهد و عمده دلایل او فاقد پیچدگی های عقلی سنت فلسفی اسلامی است و می توان نوعی از سیطره عقل سلیم(و نه عقلانیت متافیزیکی) را بر سرتاسر اثر مشاهده کرد.
بیشتر