جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ادیان بزرگ آسمانی، از گذشته‌های دور همواره با جریان‌های افراط‌گرا و غالی مواجه بوده‌اند. آفت غلو یکی از معضلات دین و دین‌داری است که در مکتب اسلام نیز بدان توجه شده و هشدارهای فراوانی نسبت به آن اعلام شده است. تحقیق حاضر با روش تحلیلی پس از تبیین برخی از مفاهیم مشترک و بنیادین الهیات مسیحی و آموزه‌های حقة مکتب اسلام، نمونه‌های متناظر در دو مکتب در زمینة تثلیث، تجسد و نیز گناه حضرت آدم را مورد تحلیل قرار داده و نتیجه گرفته که افکار غالیانه نوعی کج‌فهمی و سوء‌برداشت از برخی تعالیم راستین دینی هستند. در پی آن، جریان انحرافی غلو در الهیات مسیحی پولس و غُلات شیعه در عرصه‌های ادعای ربوبیت برای بزرگان دینی، کفایت ایمان از عمل به شریعت و منصب‌های الهی، با بیان استدلالی و تکیه بر نصوص کتاب‌های مقدس و روایات، مورد بررسی قرار گرفته است. تفاوت اصلی این دو جریان، در بقای جریان مسیحیت مبتنی بر خوانش پولس و انقراض غُلات شیعی، مطرح شده است.

هرچند مفهوم و محتوای اصل «اهیمسا»، یا همان «پرهیز از آزار رساندن به جانداران»، به عنوان یک اصل اخلاقی مهم، در اکثر ادیان و مکاتب اخلاقی مطرح است؛ اما جایگاه این اصل در نظام اخلاقی، و پشتوانه‌های نظری و اعتقادی که بعضاً در شکل‌گیری آن مؤثرند، بی‌تردید رویکردهای متفاوتی را در هر یک از این ادیان و مکاتب به وجود آورده است. این تحقیق با روشی تحلیلی و توصیفی در صدد است تا ضمن بررسی اصل اهیمسا در نظام اخلاقی جینیسم - به عنوان افراطی‌ترین گونه تأکید بر این اصل - و مقایسه آن با حقوق جانداران در نظام اخلاقی مکتب تشیع؛ نشان دهد که هرچند هر دو آیین، در تأکید بر پرهیز از آزار رساندن به جانداران اتفاق نظر دارند، اما تأکید بر این اصل در هر کدام از این دو مکتب، دارای پشتوانه نظری خاصی در زمینه خداشناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی، و برخاسته از دو جهان‌بینی کاملاً متفاوت است، به طوری که این تفاوت در افکار و رفتار دینی این دو مکتب ظهور و بروز مشخصی دارد.

آمریکای لاتین پرجمعیت‌ترین منطقۀ مسیحی‌نشین دنیاست. ضرورت‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی اقتضا می‌کند که مسیحیت آمریکای لاتین شناخته شود. حیات اجتماعی در آمریکای لاتین قبل از ورود مسیحت، هزاران سال سابقۀ تاریخی داشته است. تمدن‌های بزرگی مانند المک‌ها و ایستک‌ها قبل از میلاد مسیح در این مناطق شکل گرفته‌اند. مسیحیت در قرن ۱۵ با ورود فاتحان وارد منطقة آمریکای لاتین شد. مسیحیت کاتولیک از آغاز ورود تا به امروز دوره‌های مختلف (ورود و مسیحی‌سازی، تثبیت و تضعیف) را پشت‌سر گذاشته است. ما در این تحقیق به مسئلۀ تحلیل عوامل تثبیت مسیحیت کاتولیک در آمریکای لاتین می‌پردازیم. نقش عوامل مستقیمی مانند فرقه‌های رهبانی و اجلاسیه‌های اسقفی و عوامل غیرمستقیمی چون پادشاهان کاتولیک و پاپ‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق کتابخانه‌ای و با استفاده از اسناد نوشتاری انجام شده است و روش داده‌پردازی اطاعات توصیفی و تحلیلی است.

ضرورت بررسی وجود خدا و یکتایی او امری است که هر انسان خواهانِ حقیقت و سعادت به آن اذعان دارد. پیگیری این موضوع از آن نظر که انسان به مقتضای فطرت خویش دارای گرایش به خداوند است، اهمیت بیشتری نیز می‌یابد. با این همه، گاهی این مسئله را نه از جنبۀ دلائل عقلانی و به‌صورت «پیشینی»، بلکه صرفاً به‌لحاظ توصیفی و «پسینی» می‌توان در متون دینی ادیان مختلف جست‌وجو کرد، و از قِبل آن دست‌کم بدین نتیجه رهنمون شد که آموزۀ وجود خدا و توحید او، نه ضروری یک دین، بلکه ضروری ادیان مختلف به‌شمار می‌آید. در جای خود پوشیده نیست که چنین نتیجه‌ای تا چه میزان می‌تواند برای عالمان دینی مغتنم باشد. پژوهش حاضر کوشیده است، با روش کتابخانه‌ای و شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی، مسئلۀ وجود خدا به‌ویژه یکتایی او را در عهد عتیق واکاوی کند. براساس تحقیق پیش‌رو شواهد متعددی از عهد عتیق، گویای این مطلب است که در این متن، خداوند به‌عنوان سرسلسلۀ هستی معرفی می‌شود و همچنین عبارات متعددی از آن بر یگانگی خداوند نیز دلالت دارد. البته برخی برآنند که عهد عتیق قائل به بداهت این دو اصل اعتقادی نیز هست، اما به‌نظر می‌رسد، کلیت این ادعا پذیرفتنی نیست؛ که در مقاله به تفصیل بدان‌ پرداخته شده است.

نیایش و تأثیر آن بر ساحت نفس در دو مذهب شیعه و کاتولیک دارای اهمیت است. در شیعه دعا به عنوان مخّ عبادت و در مذهب کاتولیک به عنوان درگاه عبادت و حامل سرّ عظیم تعبیر شده است. اما هر دو مذهب بر اساس الاهیات حاکم بر خود، برای دعا تأثیراتی بر ساحت معرفت و بینش انسان در نظر گرفته که می‌تواند برای رسیدن به کمال پیروان خویش مؤثر باشد. با توجه به اهمیت نیایش در این دو مذهب و تأثیر آن بر ساحت نفس از یک جهت و لزوم گفت‌وگوی بین‌الادیان از جهت دیگر؛ بررسی تأثیر دعا بر معرفت از نظر شیعه و کاتولیک و وجوه تشابه و تمایز میان آنها را ضرورت بخشید. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و نتایج به‌دست آمده عبارت‌اند از: در هر دو مذهب، دعا کارکرد تأثیر بر معرفت و بینش نیایشگر را از رهگذر توجه و کمک به شناخت پروردگار، خودشناسی، شناخت منجی و معاد دارد. در مذهب کاتولیک از طریق معرفت‌بخشی روح‌القدس در ضمن دعای مسیح، غلبة جنبة اعطایی معرفت، تأکید بر معرفت تثلیثی، القا و تأیید باور گناه ذاتی انسان و باور به فدیه و نجات توسط عیسی بر ساحت معرفتی انسان تأثیر گذاشته و در دعای شیعه اکتسابی بودن معرفت از طریق محتوا محوریت داشته، تأکید بر شناخت توحیدی، شناخت انسان کامل، تأکید بر بندگی و رستگاری از طریق ایمان، و انجام کارهای نیک بر ساحت معرفتی انسان اثر گذاشته و زمینة تحقق کمال انسان را فراهم می‌آورد.

هرزگی به معنای بی‌قیدی، لاابالی‌گری و بی‌‌بندوباری، از فراگیرترین مشکلاتی است که جوامع انسانی همواره با آن روبه‌رو بوده است. درحالی‌که قوانین قراردادی، اخلاق و الزامات عرفی و فرهنگی نقش‌هایی مؤثر در پیشگیری و مبارزه با هرزگی دارند، به اعتقاد دین‌داران، دین نیز در این عرصه نقشی مهم و چشمگیر ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی، در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که به‌واقع دین چه سهمی در این عرصه دارد؟ در این مقاله تلاش می‌شود با هدف شناسایی ظرفیت‌های دین در مهار هرزگی با تأکید بر ادیان ابراهیمی، به تبیین مفهوم هرزگی و شیوه‌های مهار آن پرداخته شود. با بررسی‌ انجام‌شده در این پژوهش نتیجه گرفته خواهد شد که دین از طریق ایجاد سرسپردگی ایمانی به‌عنوان عامل بازدارندۀ درونی، دستورات شرعی و اخلاقی، بیان آثار و پیامدهای دنیوی اعمال و بیان رقم‌خوردن سرنوشت انسان در فرجام عالم براساس سنجش نهایی اعمال، سهم و ظرفیتی قابل توجه در مهار هرزگی داشته و تأثیرگذاری دین در این عرصه، از ضمانت و ژرفای بیشتری نسبت به عوامل دیگر برخوردار است.

هنگام استیلای مسلمانان در اسپانیا گروهی از مسیحیان با اعراب مسلمان در ادارۀ امور کشور همکاری بیشتری داشتند. این گروه از مسیحیان درعین‌حال که دین خود را حفظ کردند؛ بسیاری از آداب و سنن اعراب را نیز تقلید کردند. آنها در میان مورخان مسیحی به مُستَعربان یا مُضارب‌ها مشهور شدند. مستعربان، حلقۀ واسط میان حکم‌رانان عرب مسلمان و مردم مسیحی در محدودۀ سرزمین اسپانیا بودند که در انتقال میراث مسلمانان به سرزمین اسپانیا و ترویج فرهنگ عربی نقش بسزایی ایفا کردند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مضارب‌ها یا مستعربان واژه‌ای بوده برای مسیحیان ساکن اندلس که هم حکومت حاکمان مسلمان را پذیرفته بودند هم آداب‌و‌رسوم آنان را. همچنین آنها با وجود مشکلات فراوان به‌واسطۀ امتیازاتی که داشتند، توانستند تأثیر زیادی در انتقال علوم اسلامی و فلسفۀ یونانی به اندلس داشته باشند و در زمینه‌های هنری سبک مضاربی را به‌وجود آورند. این پژوهش به‌روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته و هدف از آن روشن ‌شدن نقش مستعربان در بهره‌گیری از فرهنگ و تمدن مسلمانان و به‌کار بردن آن در پیشرفت سرزمین خود است.

نهضت ترجمه در جهان اسلام مربوط به دوره عباسیان است. در این زمان مسلمانان که با میراث فکری و علمی اروپائیان (یونانیان) مواجه بودند اقدام به ترجمه آثار ایشان در سطح وسیع نمودند؛ به طوری که از عنوان «نهضت» برای این موضوع استفاده می شود. درا ین مقاله با بحث پیرامون موضوعات: نهضت ترجمه در ايران قبل از اسلام در هند، اسکندریه، حران، به موضوع نحوه شكل‌گيری نهضت ترجمه در جهان اسلام رسیده و آن را شرح داده است.