جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جریان روشنفکری به‌طور عام و روشنفکری دینی به‌نحو خاص، اعتقاد چندانی به مسئلۀ ارتباط دین و سیاست ندارد. مهندس مهدی بازرگان به‌عنوان یکی از روشن‌فکران برجستۀ دینی که دارای آثار فراوانی بوده و مورد توجه بخش عظیمی از جریان روشنفکری قرار دارد، نیز در برخی از آثار خود با اشاره به شواهدی از سیرۀ برخی از ائمه(ع)، نتیجه می‌گیرد که در سیرۀ این بزرگواران نیز دین و سیاست دو مقوله جداگانه بوده‌اند. در این پژوهش که با بهره از ابزار کتابخانه‌ای و اسنادی و به روش تحلیل متن با رویکرد انتقادی، نگاشته شده، کوشیده‌ایم تا براساس منابع تاریخی، این مدعارا در بوتۀ نقد و ارزیابی قرار دهیم. نتیجۀ این پژوهش اینکه برخلاف موارد و قراینی که بازرگان ذکر کرده، سیرۀ ائمه(ع) نشان می‌دهد که دین از سیاست و حکومت جدا نبوده است.

عملکرد سیاسی امام علی(ع) در دوران خلفا، ویژگی‌های خاصی داشته و فضای متفاوتی را در عالم سیاست به‌جود آورده و از سوی اندیشمندان و مستشرقان رویکردها و دیدگاه‌های گوناگونی را به‌همراه داشته است. نگارنده درصدد بررسی و نقد دیدگاه‌های مستشرقان دربارۀ رفتارهای سیاسی امام علی(ع) در دوران خلفای سه‌گانه است. این پژوهش با روش تاریخی و توصیفی ـ تحلیلی به این نتیجه رسید که برخی از مستشرقان، سیرۀ سیاسی امام علی(ع) را به اتهاماتی همچون ضعف در اندیشۀ سیاسی، عدم محاسبه‌گری و ساده‌انگاری و اقدام به کارشکنی در قبال برخی از خلفا معرفی کرده‌‌اند؛ اما این موارد بر نگرشی مادی‌گرایانه و سوگیرانه مبتنی است و رفتارهای سیاسی امام علی(ع) بر پایۀ اصول انسانی و مبانی بنیادین اسلامی قابل ارزیابی است. دراین‌حال برخی از مستشرقان نیز با نگاهی منصفانه و مثبت، رفتارهای سیاسی امام علی(ع) در مواجهه با خلفا را به اقدام برای حفظ اتحاد مسلمین، صداقت‌محوری و هم‌کاری ضابطه‌مند با خلفا تحلیل کرده‌اند.

از دیدگاه اسلام، محور همة ارزش‌ها، ایمان به خداست. در روایات، مباحث مختلفی دربارة ایمان مطرح شده است که برخی از آنها ذیل عنوان «حقیقت ایمان» بیان شد. موضوع دیگری که در روایات دربارة ایمان مطرح است، «کمال ایمان» است. البته همان‌گونه که اشاره شد، معصومان(ع) در روایات درصدد بحث‌های منطقی و کلاسیک نبوده‌اند، بلکه به ‌مقتضای حال مخاطب و نیاز او، مطلبی را بیان فرموده‌اند. بنابراین تفاوت‌هایی که بعضاً در آنها مشاهده می‌شود، نباید منشأ تحیر و توهم اختلاف بین روایات گردد. این‌ تفاوت‌ها، درحقیقت آموزه‌هایی است که یک معلم برای شاگرد خود یا یک مربی برای متربی‌اش بیان می‌کند تا نکاتی را برای بهره‌گیری در زندگی به او تذکر دهد. برخی مؤلفه‌های کمال ایمان عبارتند از: عدم تجاوز از حق، فهم صحیح دین، غلبه دین بر شهوت و واگذاری امور به خدا. این مقال به تفصیل به بیان مؤلفه‌های کمال ایمان و شرح و تفسیر آن می‌ پردازد.