جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اینکه خداوند و شئونِ او شبیه چیست، از مهم­ترین پرسش‎های مطرح در حوزه کلام، فلسفه دین، حکمت و عرفان است؛ از طرفی دیگر طبقِ آموزه­های منطقی و فلسفی، تمثیل یا تشبیه افاده یقین نمی­کند؛ لذا در فلسفه چندان جایگاهی برای طرح در خلالِ مباحث ندارد؛ اما حکمای اسلامی درعمل بسیار از تمثیل استفاده برده­اند؛ به‏طوری‏که نوعی روشِ تفکرِ فلسفیِ خاص این فلسفه ­را القا می­کند. به اعتقادِ این مقاله در منظری کلی دو نوع تمثیل در منابعِ معرفتیِ حکمایِ اسلامی قابلِ تشخیص است که می­توان یکی را «مِثل» و دیگری را «مَثَل (= مِثال)» نامید. تمثیل در معنای «مِثل»، تشبیهی در عرض و تمثیل در معنای «مَثَل» تشبیهی در طول است. بینِ دو تشبیه عرضی هیچ حملی - جز از جهتِ وجه تشبیه وجود ندارد؛ اما در تشبیه طولی بنا بر تطابقِ عوالم و درنتیجه از جهات مختلف حملِ حقیقت و رقیقت حاکم است. تمثیلِ طولی در آنِ واحد از هم ویژگیِ تشبیه برخوردار است و هم تنزیه. توجه به این نوع تمایز می­تواند ما را در فهمِ بهتر مباحثِ حکمی نظیرِ حقیقتِ رابطه «نور مجرد» و «نور مادی»، فهم بخشِ اعظمی از مباحثِ دینی و حلِ بسیاری از معضلاتِ معرفتی یاری برساند.

دفتر اول أجوبة الشبهات الكلامية، تعریب شده کتابی است که با زبان فارسی به بررسی شبهات پیرامون توحید، می‌پردازد. این کتاب اثر محمد حسن قدردان قراملکی است. رویکرد کتاب حاضر هر چند نقد شبهات است اما نقد شبهات بدون ارائه و اثبات اصل موضوع یعنی وجود خداوند و توحید میسور نیست، لذا به صورت اجمال و ساده نخست براهین خداشناسی و توحید به منصه اثبات می رسد، آنگاه در ذیل هر برهان شبهه های آن نیز مورد تحلیل و ارزیابی قرار می گیرد. خواننده با مطالعه این کتاب با دلایل خداشناسی، اصل توحید و هم چنین صفات خدا با بیان کوتاه و به صورت مستدل و مبرهن و در عین حال ساده آشنا می شود؛ همچنین به سستی شبهات و پرسشهایی که در این مقوله در سده های گذشته و معاصر مطرح بوده که امروزه از طرق گوناگون مثل اینترنت، ماهواره، کتاب و جزوه شنیده می شود پی می برد. شماره شبهه هایی که در این تحقیق درباب خداشناسی مطرح شده به عدد نود می رسد. دفتر اول به مبحث خداشناسی اختصاص دارد که در فصل اول به عنوان کلیات، نکاتی به صورت مقدمه تبیین می شود. فصل دوم به براهین خداشناسی می پردازد که بعد از تبیین مختصر اصل برهان، شبهات ناظر بر این دلیل نقل و نقد می شود. فصل سوم به نقد شبهات کلی و عمومی و همچنین پاسخ پرسشهایی در باب اصل وجود خدا و چگونگی آن اختصاص پیدا کرده است. فصل چهارم بحث یکتاپرستی را تعقیب می کند که در آن بعد از تبیین توحید و اقسام آن و همچنین دلایل توحید، شبهات مختلف ناظر بر آن مورد تحلیل و نقد قرار می گیرد. فصل پنجم حاوی بحث صفات خدا و نقد شبهات آن است که در آن بعد از تبیین بحث صفات و اسمای خداوند، شبهات ناظر به صفات در ذیل شش عنوان نقد و نقد می شود.

کتاب حاضر، با هدف عملیاتی نمودن خداشناسی بر اساس حدیث معروف ثقلین یعنی آیات قرآن و روایات اهل‌بیت نگاشته شده است، تا از این طریق از گردنه‌های تاریک جهل عبور نموده و راه صحیح خداشناسی را به خواننده نشان دهد تا گرفتار ضلالت و گمراهی نگردد. این کتاب شامل سه بخش ازجمله مفهوم شناسی خدا و علم، امکان شناخت خدا و راه‌های آن و براهین خداشناسی است. مطالب این کتاب با یک اشراف و جامعیت نسبی بر اساس قرآن و روایات و سخنان اندیشمندان اسلامی و غربی در زمینه خداشناسی گردآوری و تدوین شده است.

درکتاب حاضر که براي نوجوانان و جوانان تنظيم شده، به بررسي موضوع خداشناسي، همراه با بسياري از روايات و حکايات پرداخته است. اين کتاب در چهارده درس به اصلي‌ترين و مطرح‌ترين پرسش‌هاي جوانان و نوجوانان مانند:‌يک خدا‌يا چند خدا؛ خدا کجاست؛ آيا خدا مثل ما هم مي‌خوابد؛ هدف از آفرينش ما و آفرينش جهنم؛ وظيفه ما بندگان؛ و پرسش‌هاي ديگر پاسخ مي‌دهد.

یک دوره عقاید اسلامی در مبحث خداشناسی به شیوه و سبک فلسفی به زبان عربی نگارش یافته است. در مقدمه در چند گفتار از اهمیت شناخت و برهان و بطلان دور و تسلسل و نیز خواص واجب و ممکن و مناط نیاز به علت بحث شده است. سپس در سه مقصد پیرامون اثبات صانع و اسماء و صفات حقتعالی و صفات جلالیه استدلال و تحلیل صورت گرفته و به شبهات مختلف پاسخ داده شده. در ذیل این مباحث، از موضوعات کلامی مانند مفهوم قدرت، مفهوم اراده، حقیقت ابصار و حدوث عالم از دیدگاه فرق و متکلمان بحث گردیده است. مبحث پایانی به تحلیل آراء اشاعره و معتزله و فلاسفه درخصوص سنخیت میان علت و معلول و پاسخ به شبهات می‌باشد.