مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

فریتیوف شوان از دانشمندان طراز اول سنت گرا در آثار پر شمارش، مبانی فلسفی کلامی مدرنیسم را نقد بسیارکرده و بدین شیوه، خبط و خطاهای تجدد مسلکی را بر ملا ساخته است. برخی از نقدها، بدیع نیستند؛ اما نوع پرداخت آنها در کنار جامعیت، سازش ناپذیری، رسوخ تا پایه‌ای‌ترین بنیادهای تجدد و افشای پیامدهای آنها، برنامۀ انتقادی‌ای را که از جنبۀ سلبی تمام به نظر می‌رسد عرضه می‌کند. برنامه‌ای که می‌تواند در اصلاح عیوب جهان متجدد، ما را یاری رساند، خود باختگی‌ها را در برابر هیمنه و سیطرۀ تجدد بی مایه سازد و در دگرگونی رویکرد جهان متجدد به دین و سنت، کارساز افتد و اسباب اقبال به ارزش‌های بسیار آنها را فراهم آورد. فصل نخست این تحقیق، به ملاحظات کلی، ایضاح مفاهیم اصلی مثل سنت، مدرنیسم، و سیر تاریخی آن از نظر شوان و فصل دوم به زندگی، آثار و اندیشه‌های شوان پرداخته است. فصل سوم و چهارم، به ترتیب، نقدهای ناظر به تجدد مسلکی فلسفی و تجدد مسلکی علمی را ذیل عناوینی اصلی چون: عقلی مسلکی، تجربی مسلکی، مادی مسلکی، بشری مسلکی، تکامل مسلکی، روانشناسی مسلکی و مانند آنها گزارش کرده‌اند که ده‌ها عنوان فرعی ذیل آنها گرد آمده است. هریک از این عناوین سنگ بنایی از عمارت تجدد مسلکی است که به نحو مستقیم فلسفی و غیر مستقیم کلامی است. پیش داوری در عین وانمود به خلوّ تحقیق از آن، مسلک سازی در عین مخالفت با هر دین و مسلک، مقصور ساختن عقل در عقل جزوی، محصور نمودن علم در علم تجربی و بدین شیوه نفی خدا و تعالی، انسان را بر مسند خدا نشاندن و به حکم صدفه و تکامل، او را در عداد حیوانات شمردن، دین ستیزی و سنت زدایی و در نتیجه هدیه کردن پوچی، نومیدی، اضطراب، بمب هسته ای، ویرانیِ زیست محیط به بشر و جز اینها، شماری از نقد‌های بسیار شوان بر مبانی مزبور است. فصل فرجامینْ به بررسی خودِ آن نقد‌ها پرداخته است: نقدهایی که از یک سو جامع، قاطع، مبنایی و بنیادی می‌نمایند؛ از سوی دیگر دشواریاب، مبهم، گاه زیاده روانه و بیشتر ذوقي و اقناعي به نظر می‌نمایند تا استدلالی. درمجموع، این نقدها از جهت سلبی کامیاب به نظر می‌رسند، چون کاستی‌ها، ضعف‌ها، مشکلات و ناروایی‌های تجدد و تجدد مسلکی را آفتابی می‌کنند. اما از جهت ایجابی ناکام نشان می‌دهند؛ چون بدیلی برای تجدد و دنیای برآمده از آن پیش نمی‌نهند. گویا نتيجۀ کلّ برنامۀ انتقادی شوان، آن است که انسان بر سر دوراهيِ انتخابِِِ يکي از دو بديلِِ تجدد و سنت است: یا تجدد یا سنت. اين نتيجه، درست، به يکي از نقدهاي رايج شوان که آن را «دوراهه انگاري» ناميده، دچار می‌نُماید. اگر راه چاره، کنار نهادن تجدد و بازگشتن به عهد سنت است، این راه نه ممکن است و نه مطلوب. پس راه و چاره‌ای دیگر می‌باید. آن چاره چیست، آن راه کدام است؟ درپاسخ بدین پرسش مهم، آثار شوان خموش‌اند.

کتاب موسوعه علامه بلاغی که در نه جلد تدوین شده است به زندگی، وفات و آثار این علامه بزرگوار می پردازد. تعلیقات، تخریجات، توضیح مطالب و پانوشت های علمی و فنی از ویژگی های این کتاب است. در جلد ششم كتاب، رسائل الكلامية است در 12 موضوع تدوين شده است؛ انوار الهدى در اثبات وجود خدا و رد مادى‌گراها است؛ البلاغ المبين در بيان اعتقادات و مباحث اعتقادى؛ التوحيد و التثليث رساله‌اى است در پاسخ به رساله يكى از مسيحيان كه از سوريه براى ايشان فرستاده شده است؛ اَعاجيب الاكاذيب در ابطال دين مسيحيت و بيان دروغهاى آنها نگاشته است، و به فارسى با نام «شگفت‌آور دروغ» به وسيله عبدالله ايرانى ترجمه شده است كه ظاهراً نام مستعار علامه بلاغى است؛ دعوى الهدى الى الورع فى الافعال و الفتوى در نقد فتواى علماى وهابى به انهدام قبرهاى امامان(ع) در بقيع؛ الرد على الوهابية در ابطال مذهب وهابيت؛ نصايح الهدى در نقد و رد فرقه گمراه و گمراه كننده بابيه نگاشته است.

«تنبيهات حول المبدأ و المعاد»، اثر آيت الله حاج ميرزا حسنعلى مرواريد، كتابى است به زبان عربى در معرفى عقايد شيعه با استفاده از قرآن و روايات اهل بيت (ع). اين كتاب، خلاصه‌ اى از درس‌ هاى معارف ايشان است كه در دوره‌ هاى متعدد به تدريس آنها پرداخته بود و بنا به خواهش تنى چند از شاگردان خويش، آن را به صورت كتابى مستقل به رشته تحرير درآورد. در اين اثر ارزشمند معارف اهل بيت (ع) در دين شناسى، مورد بازخوانى قرار گرفته و به رويكرد متكلمان و فقيهان شيعى در روش فهم معارف دينى، سامانى دوباره داده شده و با استفاده از معارف وحيانى قرآن و سنت معصومين (ع) صورت متكامل و جديدى از معارف دينى عرضه شده است.

دقائق المعارف اثری است که به شرح آیات اعتقادی می پردازد و‌تلاش می کند که مهم‌ترین معارف عقیدتی از مبدء تا معاد را از دریچه نگاه قرآن کریم، به تصویر کشد. نویسنده که خود از مفسران بزرگ معاصر و صاحب تفسیر «مناهج البیان» است، ضمن تبیین مفاد اعتقادی آیات قرآن و در پرتو سایر آیات و روایات اهل‌بیت(ع)، به نقد و بررسی دیدگاه‌های دیگر مفسران قدیم و جدید پرداخته است. این کتاب که برگرفته از تفسیر مناهج و برخی رساله‌های قرآنی نویسنده در موضوعات اعتقادی است، در محورهای زیر دسته بندی شده و خواننده را با منظومه‌ای از آموزه‌های اساسی وحی آشنا می سازد: عقل و علم، معرفت‌الله، شناخت عدل، شناخت دین، شناخت نبوت و امامت،شناخت انسان، شناخت جهان.../////

هدف: ضرورت سره‌سازی عقل‌گرایی متکلمان شیعه و تمرکز بر مقاطع پر اهمیت تفکر کلامی در راستای تقویت کارایی و پاسخگویی به موضوعات مستحدثۀ اعتقادی، ایجاب می‌کند تحقیقات منظم و متقن در این حوزه انجام شود. روش: در این تحقیق از روش تحلیلی- توصیفی، کتابخانه‌ای و شناسایی منابع پژوهش اسنادی استفاده شده است. یافته ها ونتیجه‌گیری: شیخ صدوق تمایز واضحی بین عقل و وحی نمی‌بیندو عقل را به مدد وحی راهگشا می‌داند. وی معتقد است که بالاترین درجة عقل در نزد انبیا و ائمۀ معصومین(ع) وجود دارد و عقلا و فلاسفه با نهایت تلاش خود سعی می‌کنند به فهم سخنان ایشان نایل شوند. او می‌گوید: خداوند امری را مقرر نمی‌کند مگر اینکه صورتی از حقیقت آن امر را در عقل انسان قرار می‌دهد. ایشان از عقل در حوزه‌های مختلفی مانند خداشناسی، نبوت و امامت، تقیّه وامور مربوط به رجعت و معاد استفاده می‌کند.

کتاب "مثل العلیا فی تراث اهل البیت الحضاری" یک میراث ارزشمندی از اهل بیت را در این کتاب جمع کرده است که اخلاق اسلامی و دینی و آداب اسلامی را بیان می کند و شیوه صحیح و دینی زندگی را بیان می کند. موضوعات مختلفی در این کتاب ذکر شده است که دربردارنده صفات فضیله و رذیله میباشد.

(از مجموعۀ 7 جلدی)در جلد دوم، به جز مطالب کوتاهی که با زبان فارسی است، مابقی مطالب به زبان عربی نگاشته شده و موضوع آنها اصول اعتقادی اسلام است .کلیه مطالب کتاب با استناد به آیات قرآن کریم، روایات و حکایات مختلف تدوین شده است .در این جلد این موضوعات مطرح گردیده است :امامت، حدیث غدیرخم، نصوص امامت علی (ع)، فضائل حضرت محمد (ص) و حضرت علی (ع)، آیه ولایت و تطهیر، معاد، معاد جسمانی و روحانی، اثبات معاد، کیفیت معاد، میزان و حساب، تجسم اعمال، قضا و قدر و حدیث ثقلین .در انتهای کتاب فهرست کاملی از موضوعات آیات، اعلام، اماکن، کتاب‌ها و مصادر به چاپ رسیده است .

يكي از آثار ارجمند آيت ا لله خوانساري العقائد الحقه است كه درباره مبدأ و معاد و ساير اصول شيعه به طور استدلالي از راه عقل و نقل و به طريق اهل كلام و محدثين و به زبان عربي نگاشته شده است. اين كتاب در چهار بخش كلي (مبحث توحيد، مبحث نبوت، مبحث امامت و مبحث معاد) تنظيم شده است كه متأسفانه فاقد فهرست و عناوين دقيق و جزيي در متن كتاب است، و تنها به چند عنوان كلي اكتفا شده است. براي همين، محقق كتاب، داخل كروشه عناوين لازم را مطرح كرده است. بحث توحيد، حدود 8 صفحه، بحث نبوت (عامه و خاصه) حدود 13 صفحه و بحث امامت (كه طولاني ترين بخش اين كتاب را تشكيل مي دهد) حدود 216 صفحه و بحث معاد حدود 20 صفحه را به خود اختصاص داده اند. در مبحث توحيد به اثبات صانع و صفات كماليه حق پرداخته و در پايان موضوع عدل و حسن و قبح فعلي (كه ميان اشاعره و اماميه و معتزله معركه آرا بوده) بحث شده است. در مبحث نبوت به دو طريق به ضرورت وجود پيامبر استدلال شده، سپس تفاوت ميان نبي و رسول را بيان كرده و آنگاه درباره نبوت رسول الله(ص) و معجزات ايشان سخن به ميان آمده است. از صفحه 32 تا صفحه 35 درباره احتياج به معجزه و چند شبهه و پاسخ آنها بحث شده، ولي محقق كتاب فقط عنوان "وجهة الحاجة الي المعجزة" را براي اين چند صفحه مطرح كرده است كه بايستي در چاپ دوم تصحيح شود. در مبحث امامت درباره عناوين زير بحث شده است: اثبات امامت; اثبات امامت علي بن ابي طالب و ائمه(ع) پس از ايشان، (با روايات خاص و عام) معجزات و كرامات ائمه (البته معجزات از امام چهارم به بعد مطرح شده است); بحث مفصلي در حدود 58 صفحه درباره امام مهدي(ع) مي باشد كه طولاني ترين موضوع اين قسمت را تشكيل مي دهد. در مبحث معاد، به اثبات و پاسخ به شبهاتي كه پيرامون معاد مطرح شده پرداخته و با آيات و روايات استدلال شده كه بدن عنصري انسان در آخرت محشور مي شود. نكته اي كه نبايد فراموش شود، آن است كه مؤلف گران قدر در مبحث امامت پس از بحث درباره ضرورت نياز به امام، رواياتي پيرامون خلافت و ولايت حضرت علي(ع) عنوان كرده و در شش صفحه بعدي رواياتي را درباره امامت تمامي ائمه(ع) - نه ويژه هر كدام - مطرح كرده است، ولي محقق محترم عنوان آن شش صفحه را "ذكر النصوص علي الائمة واحد بعد واحد" مطرح كرده كه دقيق نيست و بايد تصحيح شود. از صفحه 47 تا 52 درباره اخبار مربوط به ا مامت حضرت سجاد(ع) سخن به ميان آمده است، ولي برخي از آنها نصوص عام و مربوط به خلافت همه ائمه است كه بهتر بود در قسمت قبل، كه از روايات مربوط به خلافت همه ائمه سخن به ميان آمده) درج مي شد. مثلا در صفحه 48، روايت ابن عباس از رسول خدا(ص) آمده است: "في حديث انه(ص) قال لعلي(ع) انت امام امتي و خليفتي عليها بعدي، مثلك مثل الائمة من ولدك بعدي مثل سفينة نوح، من ركبها نجاد و من تخلف عنها غرق و مثلكم كمثل النجوم كلما غاب نجم طلع نجم الي يوم القيامة.