مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

أبكار الأفكار في أصول الدين، تأليف ابوالحسن على بن ابى على بن محمد بن سالم، معروف به سيف الدين آمدى(551-631 ق)، متكلم بزرگ اشعرى است. اين اثر دائرةالمعارفى كلامى است، كه با قلمى شيوا، رسا و به دور از اغلاق در بيان مطالب و نقل و نقد اقوال و نظم فصول و ابواب به شكلى روشمند نگارش يافته است. «ابكار الافكار»، مهم‌ترين اثر كلامى آمدى و بلكه از مهم‌ترين آثار كلامى اشعريان و حتى جهان اسلام به شمار مى‌آيد و بر آثار كلامى اشعرى پس از خود تأثير قابل توجهى داشته است.اين كتاب، به يك اثر مرجع و بنيادين براى دورۀ پس از خود بدل گشت كه به دورۀ كلام متأخران شناخته مى‌شود. آمِدی در ابکار الافکار می‏کوشد تا دیدگاه‏های نحله‏های کلامیِ مختلف اسلامی و گاهی آرای ادیان آسمانی دیگر را نقل کند که از آنها با عبارت مِلّیّون یاد می‏کند. در جایی که اجماع میان همه ملل و نحل را گزارش می‏کند. تعبیر قد اجمع العقلاء را به کار می‏گیرد. گاهی برای نشان‏دادن رأی فرق اسلامی در برابر ملل غیراسلامی می‏گوید رأی اسلامیان چنین است. در برخی موضوعات نام اشخاص را می‏برد؛ مثلاً، جبّایی، نظّام، هشام بن حکم، اشعری، باقلانی، جوینی و... ؛ گاهی به جای اشخاص نام یک فرقه را می‏برد، برای نمونه، خوارج، امامیّه، معتزله، اشاعره، حشویّه، کرامیّه، واقفیه و... ؛ گاهی دیدگاه فلاسفه را با تعبیر مثلاً ذَهَبتِ الفلاسفة نقل می‏کند. تقریبا در اکثر قریب به اتفاق موارد، دیدگاه معتزله یک سویمهم بحث است. گاهی تمامی متکلّمان در برابر فلاسفه قرار داده می‏شوند. در بسیاری از موارد برای اشاره به رأی موردپسند خود، که موافق اسلاف اشعری وی است تعبیر مذهب اهل حق را به خدمت می‏گیرد. همیشه دیدگاه‏ها را به صورت منظم و دسته‏بندی شده و در چندین مسلک و تقریبا به ترتیب تاریخی گزارش می‏کند. از دیگر ویژگی‏های روش آمدی در این کتاب آن است که پس از نقل آرا و اقوال واردِ نقض و ابرام‏شده، از جهات متعددی همچون جهت لغوی، معنایی، نصّ و نقل، اجماع و عقل به نقد و بررسی آنها می‏پردازد. پس از تحریر محل نزاع و نقد و بررسی اقوال یا همه را ردّ می‏کند و رأی تازه‏ای می‏آورد یا در آن توقف کرده، فروتنانه اعتراف می‏کند که این همه آن چیزی است که در بساط و توشه‏اش یافت می‏شود و ادامه راه را بر آیندگان می‏سپارد.ن نتیجه اینکه کتاب ابکار الافکار به یک اثر پایه و بنیادین برای دوره پس از خود بدل گشت که به دوره کلام متأخران شناخته می‏شود. شیوه تحقیق آرا و تقریر مطالب و اخذ موضع آمدی در ابکار الافکار نیز، جالب و خاص اوست. گذشت که وی در خلاف و جدل، منطق و فلسفه دارای تخصص و آثار عدیده است که حاکی از گرایش عقلی و روح نقدیِ او است. نیز، گفته آمد که وی به بررسی پاره‏ای از قواعد مهم فلسفی همت گماشت و با وجود این به جدل و نیز منطق اهتمام ویژه ورزید. این امر یادآور سلف بزرگ او امام محمد غزالی (م504) است که به رغم نقد تند و حتی دشمنی با فلسفه و فیلسوفان توجه فوق‏العاده‏ای به منطق معطوف ساخت که آن هم دانشی برآمده از یونان و ابزار کار فیلسوفان بود. امّا ماجرا به همین جا ختم نمی‏شود. آمدی در مخالفت تند با جریان باطنیّه از یک‏سو و به‏خاطر تمایل به تصوف از سوی دیگر نیز یادآور غزالی است. این امر از یک‏سو تأثیرپذیری وی را از غزالی و تمسک او را به جدل و منطق برای هماوردی با فلسفه و کلامِ عقلانیِ معتزله نشان می‏دهد. از دیگر سو، رویکرد عقلی ـ نقلیِ او را به مباحث کلامی می‏نُمایاند. كتاب در پنج جلد و هشت قاعده تنظيم شده است. شایسته ذکر است که مصحح و محقق کتاب پانوشت‏های مفید فراوانی اعم از ذکر منابعِ مطالب مذکور در متن و نیز ارائه توضیحاتی جهت روشن شدن برخی ابهام‏ها یا معرفی افراد یا مکاتب و فرق آورده و به این نحو بر کمال اثر افزوده است. همچنین فهرست تمام موضوعات اصلی هر مجلّد در پایان آن ذکر شده است.

يقع الحديث في هذا الکتاب في البحث عن العصمة و ما يتعلّق بها من أبحاث و مفاهیم، یکون أمل هذا الکتاب محاولة فی تبسیط و حلّ عقدة الغموض فی کثیر ممّا یتّصل ببحث العصمة من مفاهیم فلسفیة و عقلیة و دفع للشبهات و التساؤلات المثارة حولها. انتظم هذا الکتاب في فصلین رئیسیّین، هما: الفصل الأوّل: الإمامة ینتاول هذا الفصل بحث الإمامة، مبتدئاً الفصل بإمامة إبراهیم الخلیل (ع) و مثنّیاً له بالبحث عن صفات الإمام من خلال الرؤیة القرآنیه، و مختتماً الفصل ایضاً بأبحاث عدیدة حول الملکوت و رؤیته. الفصل الثاني: العصمة تناول الحدیث فی الفصل الثانی بالبحث عن العصمة و ما یتعلّق بها من مفاهیم، حیث ابتدأ الکلام فیه بآیة التطهیر و ما تفیده من شمولیة في نفي الرجس وإثبات الطهارة لمن نزلت في حقّه، مردفاً لها بأبحاث هامّة جدّاً فی العصمة مفهوماً ومضموناً، کما یلیه الحدیث عن الإرادة، مختتماً هذا الفصل ببحث روائي فی شأن نزول آیة التطهیر.

کتابی است از شیخ صدوق ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى (م 381 ق) که در آن اعتقادات اسلامى از منظر شیعه با استناد به قرآن و احادیث امامان دوازده گانه بیان شده است. خلاصه فهرست مندرجات كتاب از این قرار است: بیان اعتقادات شیعه در توحید، صفات ذات و صفات افعال، افعال بندگان، جبر و تفویض، اراده، مشیت، قضا و قدر، فطرت و هدایت، استطاعت، بداء، لوح، عرش، قلم كرسى، نفوس و ارواح، موت و رجعت، رستاخیز و مباحث مربوط به آن، بهشت و دوزخ، وحى، امر و نهى، قرآن، مقام انبیاء و رسل و حجج و ملائكه و عصمت ایشان، نفى غلو و تفویض، تقیه، مقام اجداد پیامبر، شأن علویان، احادیث و مفسر، خطر و اباحه...

دروس في العقائد الإسلامية، اثر آیت الله ناصر مكارم شيرازى است كه به زبان عربى و در عصر حاضر نوشته شده است. اين كتاب پيرامون اصول اعتقادات نگارش يافته است. ساختار كتاب، پس از مقدمه مؤلف، به پنج فصل تقسيم يافته است: فصل اول، در معرفت خداوند، فصل دوم، در عدل الهى، فصل سوم تا پنجم، در شناخت نبوت، امامت و معاد است.

یکی دیگر از اصول اساسی عقاید اسلام ، نبوت می باشد که کتاب حاضر به بررسی این اصل مهم پرداخته است . بحث نبوت ، علم و نبوت، نبوت در قرآن ، نبوت خاصه ، عامه ، نبوت خاتم الانبیاء ، شرح حال برخی از انبیاء بخشی از مطالب مطرح شده در کتاب می باشد.

«من العقيدة الى الثورة»، كتابى است پنج جلدى، به زبان عربى، در باره كلام نومعتزليان، نوشته دكتر حسن حنفى، از متفكران معاصر مصرى متعلق به جريان چپ اسلامى. مؤلف، در اين كتاب به آراى كلامى معتزله در چارچوب پروژه فكرى‌اش در بازخوانى و تجديد علم كلام توجه نشان داده است.

کتاب حاضر شرحی است از عبدالله نعمت بر کتاب ارزشمند فصول نصیریه خواجه نصیرالدین طوسی ره که در باب عقائد اسلامی نوشته شده است.

«عصمة الانبياء» كتابى است به زبان عربى، در اثبات عصمت انبياى الهى، تاليف فخرالدين رازى. مولف اين كتاب را به انگيزه دفاع از ساحت پاك انبياى الهى و زدودن اتهام گناه و پليدى از دامن ايشان نگاشته است. در فصل نخست، مولف به شرح ديدگاه مذاهب مختلف اسلامى در رابطه با عصمت انبياء الهى مى ‏پردازد و مى‏ گويد، در اين موضوع بين فرق اسلامى از چهار جهت اختلاف واقع شده است: اختلاف اول: به اعتقادات انبياء در كفر و بدعت و تقيه و... مربوط مى ‏شود. اختلاف دوم: مربوط به عصمت آن‏ها در احكام و شرائع خداوند است. اختلاف سوم: راجع به عصمت آن‏ها در فتوا دادن است. اختلاف چهارم: در خصوص عصمت آن‏ها در افعال و احوال است. نويسنده در اين كتاب از آيات قرآنى و قصص انبياء استفاده كرده تا حجت و دليل بر رد نظرات مخالفين بياورد. ابتدا شبهات را مطرح و سپس جواب آن‏ها را مى ‏آورد.

کتاب الوصیه الممنوعه کتابی است درباره جانشینی و وصی بودن امام علی علیه السلام برای پیامبر ص. مصنف در مقدمه کتاب روایتی از حضرت پیامبر ص می آورند که می فرمایند: هر رسولی وصی ای داشته است و وصی و وارث من علی بن ابی طالب علیه السلام است. تاکید کتاب بر حدیث وصیت رسول الله می باشد که فرمود کاغذ و قلم بیاورید تا چیزی برایتان بنویسم که بعد از من ابدا گمراه نشوید که عمر بن خطاب مانع شد و....

ان الطروحات الفلسفية التي أشتمل عليها فكر الامام علي(ع) في نهج البلاغة تُمثل نمطاً من التفكير يغلب عليه طابع الاعتزال. ورغم ان ما جاء في غالبيته قد خالف النهج الفلسفي المتعارف عليه، فان روعة العبارة، وعمق المعنى، و جذالة اللفظ، و غزارة المادة، ونوع المواضيع التي تحدث عنها، وهي نفسها التي ترتد اليها محاولات الفلاسفة، قديمهم وحديثهم على السواء، الا وهي: الله والكون والانسان، هذه الامور جميعها، تثبت بما لا يدع مجالا للشك بأن (فكر الامام) هو في صميم الفلسفة، ومن المراجع الهامة التي يمكن ان يعتمد عليها في البحث عن مبادىء الاعتزال، وان مؤلف هذا لطرح، وباعث هذا الفكر، أنما هو فيلسوف بمادته الآيديولوجية وان لم يعتمد الفلسفة، وان ما صدر عنه من أقوال وخطب، تعبر عن تواصل حقيقي بين انسان و انسان.