مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده: جهان اسلام در برهههای مختلف از جمله دوران معاصر تنها درگیر جدال و معارضه بین عقلانیت و عقلگرایی با گرایشات ضد عقلی نبوده است. برعکس، جهان اسلام در عرصه تفکر و اندیشهورزی از جمله در حوزه فلسفه سیاسی شاهد نزاع بنیادینی بین طرفداران نحلههای مختلف عقلگرایی نیز بوده است. در دوران جدید یکی از جریانات پرنفوذ در جریان اسلام به ویژه کشورهای عربی زبان گرایش نو اعتزالی بوده است که با خوانش جدیدی به تأمل در میراث فکری و معنوی جوامع اسلامی پرداخته است. این جریان بهرغم دستاوردهای عقلانی قابل توجهی که در بازخوانی اندیشههای سنتی جهان اسلام داشته است، به دلایلی همچون اتکا به عقل خودبنیاد و نیز استفاده از روششناسی و معرفتشناسی مدرن، برای حوزه متعارف مطالعات و اندیشهورزی اسلامی چالشزا و مشکلآفرین بوده و واکنشهایی را نیز به دنبال داشته است. نوع نقد و شیوه مواجهه این جریان با عقلانیت معمول در جهان اسلام نه فقط از حیث برخی مبادی و اصول فکری متفاوت است، بلکه علاوه بر آن از برخی پیشزمینههای معرفتی مغایر با اندیشه های سنتی اسلامی برخوردار است و همین گاهی همسخنی این گرایش فکری با حوزههای اندیشه حتی عقلانی در جهان اسلام را دشوار میسازد. یکی از این زمینههای مورد اختلاف و نزاع بین طرفین در نسبت بین دین و عقل است که به نوبه خود بر حوزهی سیاسی و تأمل درباره آن نیز تأثیر میگذارد. در این میان به ویژه خوانش محمدعابد الجابری و دلالتهای سیاسی برداشتها و تفسیر وی از روند جریان فکری جهان اسلام حائز اهمیت زیادی است. این جریان بینش خوبی درباره روند جریانات فکری جهان اسلام به دست میدهد ولی آنچه در این نوشتار بر آن تأکید میشود، ارائه تصویری از چالش و تعارضی است که بر اثر خوانش این جریان نه فقط با ضد عقلگرایان بلکه حتی بین عقلگرایان ایجاد شده است. خوانش و قرائتی که لزوماً نباید قضاوی ارزشی درباره آن داشته و به یکباره آن را مثبت و یا منفی قلمداد نمود. با وجود قوام یافتن نسبی ادبیات این گروه از نواندیشان و روشنفکران اسلامی، به نظر می رسد هنوز برای کاربردی و عملیاتی نمودن این مباحث و التزام به نتایج پژوهش های ایشان، راه درازی در پیش است.

«روانشناسی سیاسی» برای دانشجویان ترم نخست کارشناسی علوم سیاسی در سال ۹۹ و در ده جلسه عرضه شده است. جلسه‌ی نخست به تعریف سیاست اختصاص دارد. جلسه‌ی دوم به دو دسته‌ی کلی از تبیین‌های روان‌شناختی در تبیین رفتارهای سیاسی اشاره دارد. جلسه‌ی سوم از رفتارگرایی اسکینر در تبیین رفتارهای سیاسی بهره گرفته می‌شود. جلسه‌ی چهارم به تبیین علل فرمان‌پذیری انسان‌ها اشاره دارد. جلسه‌ی پنجم شرحی است از یکی از معروف‌ترین آزمایش‌های تاریخ روانشناسی موسوم به آزمایش زندان استنفورد. در جلسه‌ی ششم از نحوه‌ی تصمیم‌گیری‌های سیاستمداران در اطاق‌های فکر سخن می‌رود و توضیح داده می‌شود چگونه است که گاه چنین تصمیمات نادرستی اتخاذ می‌کنند. هفتمین جلسه به شرح حال روانی سیاستمداران اختصاص دارد و درهشتمین جلسه دوقطبی معروف راست و چپ معرفی می‌شود. در جلسه نهم بحث دوقطبی پی‌گرفته و به بیان می‌شود که چرا سیاستمداران سخنان مخالفان خود را نمی‌شنوند. جلسه آخر به رویکردهای زیستی به سیاست اشاره‌ای می‌کند.

کتاب روح‌القوانین (به فرانسوی: L'esprit des lois) رساله‌ای دربارهٔ نظریه سیاسی نوشته بارون منتسکیو است. مفهوم جدایی سه قوه قضائیه، مقننه و مجریه، یکی از انگاره‌های پایه‌ای قوانین اساسی همه حکومت‌های پارلمانی اروپا و جهان، نخستین بار در کتاب روح‌القوانین تدوین و تنظیم شد. روح‌القوانین تأثیری ژرف بر جمهوری فرانسه و دیگر جنبش‌های دموکراتیک و لیبرال جهان آن روزگار گذاشت و به مهم‌ترین منبع تدوین قانون اساسی آمریکا و اغلب مردم‌سالاری‌های اروپایی بدل شد. در کتاب روح القوانین شارل منتسکیو نقش اقلیم را بر ویژگی های ملت ها برشمرد. وی معتقد بود ملتهای گرمسیر مستعد تنبلی و دیکتاتوری و استبداد و ملتهای سردسیر جاه طلب و خشن و ملتهای با اب و هوای معتدل ازادی خواه و دموکراسی خواه هستند. وی معتقد است بالای 90 درصد جنگها شمالی ها جنوبی ها را مغلوب کردند. شمال نیرو ساز و جنوب از بین برنده نیرو است. تفکیک قوا در نظام جمهوری از یادگارهای این فیلسوف است. کتابهای منتسکیو در کشور خودش فرانسه مورد استقبال قرار نگرفت ولی برعکس وی در بین انگلیسی ها محبوبیت فراوان پیدا کرد منتسکیو این کتاب را نخست بی‌نام‌ونشان به چاپ رساند زیرا نوشته‌های او در معرض سانسور قرار داشتند. روح‌القوانین که در سال ۱۷۴۸ در پاریس انتشار یافت، در مدت چهارده سال، بیست و دو بار به چاپ رسید. ترجمه فارسی: این کتاب نخستین بار با ترجمه سرهنگ علی اکبر مهتدی رئیس دفتر سرلشکر حاج‌علی رزم‌آرا در ۱۳۲۲ شمسی در ایران منتشر شد. پیش از آن بخشهایی از این کتاب را محمدعلی فروغی ترجمه و در روزنامه تربیت منتشر کرده بود. چند فصل این کتاب را هم علی‌اکبر دهخدا ترجمه کرده بود که منتشر نشده است. سید محمد محیط طباطبایی در مقاله ای به نام "دکتر مصدق و دهخدا" بیان می دارد که مصدق قصد داشت دهخدا را به چاپ روح القوانین تشویق کند، اما دهخدا راضی به برعهده گرفتن ترجمه این کتاب نشده بود، و کسان دیگری هم که در زبان فرانسه تخصص داشتند، به احترام دهخدا از ترجمه روح القوانین خودداری کرده بودند تا در نهایت، علی اکبر محمدی، احتمالاً با کمک ذبیح الله منصوری ترجمه نسبتاً ضعیفی را از این کتاب ارائه کرد.

ترجمه ماشینی: فلسفه: مضامین کلیدی یک راهنمای مبتدی برای درک و نقد استدلال های فلسفی است. هر فصل یکی از پنج موضوع اصلی تحت پوشش دروس فلسفه را معرفی می کند: نظریه معرفت، فلسفه اخلاق، فلسفه دین، فلسفه ذهن، و فلسفه سیاسی.