مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط والدین و فرزندان از جمله موارد مهمی است که سالها نظر صاحبنظران و متخصصان تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است. خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را بوجود می آورد. کودک در خانواده نیاز های اولیه را درباره جهان فرا می گیرد، از لحاظ جسمی و ذهنی رشد می یابد، شیوه ی سخن گفتن را می آموزد، هنجارهای اساسی رفتار را یاد می گیرد و سرانجام نگرشها ، اخلاق ورو حیاتش شکل می گیرد و به عبارتی اجتماعی می‌شود (هیبتی، 1381).هر خانواده شدت خاصی را در تربیت فردی و اجتماعی فرزندان خویش بکار می گیرد این شیوه ها که شیوه های فرزندپروری نامیده می‌شود متأثر از عوامل فرهنگی، اقتصادی و غیره می‌باشد(هیبتی، 1381).پژوهشها نشان می دهند که شیوه های فرزند پروری والدین اثر طولانی بررفتار، عملکرد، انتظارات و در نهایت بر شخصیت افراد در آینده دارند. مثلا والدین سخت گیرودیکتاتور مانع پیشرفت و خلاقیت کودک می‌شود. والدینی که اجازه نمی دهند کودک ابراز وجود کند مانع بروز استعداد های بالقوه او می‌شود. و در نتیجه این قبیل کودکان افرادی روان آزرده و پرخاشگر خواهند شد. (مهرابی هنرمند و همکاران، 1379).یکی از جنبه های تاثیر فرزند پروری از خود بیگانگی است که در مطالعات اندیشمندان مسلمان نیز همواره مفهوم «از خود بیگانگی» چه به صورت مفهوم منفییا مثبت مد نظر بوده است اگر چه این مطالعات بیشتر در مورد جامعه و کمتر در مورد سازمان انجام گرفته است اما به راحتی و با استفاده از تفاسیر قرآن و سنت می توان آراء اندیشمندان و جایگاه آن را در وحی پیدا کرد.از خود بیگانگی از مقوله‌های مهم در مباحث جامعه‌شناختی، انسان‌شناختی، روانشناسی اجتماعی و فلسفی جهان امروز است که پیرامون آن عقاید گوناگون وجود دارد. از آن‌جا که این مفهوم دارای ابعاد‌ی گسترده و گوناگون است تعاریفی متعدد و متفاوت از آن ارائه شده است. مفهوم از خودبیگانگی بعد از صنعتی‌شدن جوامع در محافل علمی مطرح شده و مورد توجه به‌خصوص جامعه‌شناسان و روانشناسان قرار گرفته است. هر کدام از این متفکران با توجه به دیدگاه‌های علمی و تخصصی خود و بر اساس مکاتب فکری که به آن وابستگی بیش‌تری داشته‌اند، به ارائه‌ی نظریه‌هایی درباره‌ی این مفهوم پرداخته‌اند(تبریزی،1380).در مورد هویت یابی نیز جیمز مارسیاپس از اریکسون به این نتیجه رسید که شکل گیری هویت در مراحل مختلفی صورت می گیرد . او دو روند را در شکل گیری هویت اساسی تلقی می کند که عبارتند از بحران و تعهد . بحران یا جستجوی هویت دوره ای است که در آن فرد در زمینه تقلید ها ، هما نند سازی ها ی گذشته ، انتظارات ، نقش ها و سن اجتماعی پرسشگری می کند و در رابطه با علایق ، استعدادها و جهت گیری ها ی خویش به تامل می پردازد و نقش ها ، آرمآن ها و صور مختلف هویت را مورد آزمایش قرار می دهد.تعهد عبارت است از اتخاذ تصمیم ها ی نسبتا با دوام و تثبیت نسبی در صور مختلف هویت و جهت گیری تلاش ها یفرد به سوی تصمیم های اتخاذ شده که مشابه مفهوم وفاداری در نظریه اریکسون می باشد (کارووشییر 1375 بیشاب و دیگران 1997به نقل از چلبیانلو و همکاران، 1382).بنابراین با توجه به آنچه گفته شد ،هدف پژوهش حاضر مقایسه سبک های فرزند پروری با هویتیابی و از خود بیگانگی در دانش آموزان دبیرستانی دولتی و غیر دولتی می باشد .?بیان مسئلهنوجوانییکدورهیانتقالیازوابستگیدورانکودکیبهاستقلالومسولیتپذیریدورانجوانیوبزرگسالیاست. درایندوره،نوجوانبادومسألهاساسیدرگیراست: بازنگریوبازسازیارتباطباوالدین،بزرگسالانوجامعه،وبازشناسیوبازسازیخودبهعنوانیکفردمستقل. درهمینمرحلهانسجامجنبه هایمختلفبدنی،جنسیوتصورازخویشبهصورتبهتدریجدرذهننوجوان « منکیستم؟ » هویتواحدشکلمیگیردوپاسخگوییبهسوالاساسیتحققمییابد (لطفآبادی، 1385).دراینمرحلهعلاوهبرمسألهرشدشخصیتیواخلاقییکنیازاساسیدیگر،یعنیکسب دانشومهارتهایلازمبرایاشتغالیاادامهیتحصیل،بهعنوانیکنیازمهمدرتعلیموتربیت نوجوانمطرحمیشود. رشدهماهنگنوجواندرتمامزمینه هاوشکل گیریهویتمنسجمو مستقل،ضرورتیانکارناپذیردرتعلیموتربیتاینمرحلهاست. موفقّیتهایتحصیلیدرطول سالهایمدرسهوقبولشدنبعدینوجواندردانشگاه،معمولاًعاملموثریدرشکلگیری هویتاست. زیراراههایزندگیآینده یاوراهموارترمیسازدوازنظرحرفهاینیزاطمینان بیشتریبرایاوایجادمیکند (رضوی، 1388).نوجوانسعیداردخودشرابااینتغییراتوفقدهد. ازاینگذشته،وقتیکهیکیاز کارهایاساسی،رشداست،نوجواندرتلاشبرایایجادیکهویتیایک(تعریف منحصر به فرد از خود)است . اگرچهکارشکلگیریهویتدرسراسرچرخهیزندگیادامهمییابد تغییراتدرهویت،درطولدورهینوجوانیمعمولاًبیشترقابلملاحظهاست(آچر ،1989).اریکسونهویترابهعنوانپیشرفتمهمشخصیتوگامیمهمبهسمتتبدیلشدنبهبزرگسالثمربخشوخوشحال،تشخیصدادوتعارضروانشناختینوجوانیراهویتدربرابرسردرگمینقشنامید. نتایجموفقیتآمیزمراحلقبلی،زمینهرابرایحلمثبتاینتعارضآمادهمی کنند(برک ،2001). اریکسونیکتئوریرشددرطولعمرپیشنهادکردهکهشاملهشت مرحلهاست،هرمرحلهبایکناسازگاریمرکزیمشخصشدهوافرادنیازبهبرخوردکردنبا ناسازگاریدارند(اریکسون ،1968).احساس هویت بهعنوانمهمترینرویدادمرحلهینوجوانیمتأثرازهمانندسازیباوالدین است. نحوهیرفتاروالدینباعنایتبهنگرشیکهدرفرزندانخودبهوجودمیآورند،در هویتآنهاتأثیرخواهدداشت(موسویپور،1375).ریچوشاختر (2011) نیزبرنقشمهممدرسهومعلمدرهویتیابیدختراندبیرستانیتأکید میکنند. دردورهینوجوانی،افرادبهرفاقتودوستیباهمسالانخود،اهمیتزیادیمی دهندو ازمصاحبتباآن ها،حتّیدربعضیمواردازمصاحبتباخانوادههمبیشترلذّتمیبرند(حسینی،1385). مواجههینوجوانانباعقایدوارزشها،ازطریقتعاملباانواعهمسالانگسترشمی یابد. دوستانصمیمیباحمایتکردنعاطفیازهمدیگروتأمینالگوهاینقشتشکیلهویت،در کاوشگزینههابهیکدیگرکمکمیکنند(برک،2001). ازطرفدیگرتحولوپیشرفتهویت باعثکمشدنفشارهمسالاندرنوجوانانمیشود(دوماس،الیسو ولف ،2012).یکی از مسائلی که در هویت یابی نوجوانان دخیل است شیوه های فرزند پروری والدین می باشد. تربیت فرزندان یکی از وظایف دشوار پدر و مادر است. روان شناسان رشد از دهه 1920 به بعد علاقمند بودند بدانند که چگونه والدین، رشد اجتماعی و شایستگی را در کودکان پرورش می دهند یکی از نیرومندترین رویکردها در این زمینه مطالعه ای تحت عنوان شیوه های فرزندپروریاست (دارالینگ ، 1999).شیوه های فرزند پروری به عنوان مجموعه یا منظومه ای از رفتارها تعریف شده است که تعاملات والد ـ کودک را در طول دامنه گسترده ای از موقعیت ها توصیف می‌کند و فرض بر این است که یک جو تعاملی تأثیرگذار را بوجود می‌آورد (علیزاده و آندرایس ، نقل از محرابی، 2004).اکثرمحققانیکهفرزندپروریراتوصیفکردهاندبهمفهوم "سبکهایفرزندپروریدایانابامریند" تکیهکردهاند. بامریندبر اساستحقیقاتخودسبکهایتربیتیوالدینرابهسهدسته تقسیمکردهاست:1-مستبدانه:صمیمیتاندکهمراهباکنترلوانضباط سختگیرانه.2- اقتدار – منطقی:صمیمیتومحبتدرعیناعمال کنترل. 3-سهلگیرانه:رابطهگرموصمیمیبدونکنترلو نظارتبررفتار کودکان مطالعاتوپژوهشهایمتعددحاکیازنقشتعیینکنندهو تأثیراتزودرسودیررسسبکهایفرزندپروریبرابعادمختلف سلامتروانی – رفتاری و اضطراب فرزنداندرتمامطولزندگیشانمیباشد(اسلیکر ،2005).شیوه های فرزندپروری عاملی تعیین کننده و تأثیرگذار است که نقش مهمی را در آسیب شناسی روانی و رشد کودکان ایفا می‌کند. بحث در مورد هریک از مشکلات فرزندان بدون در نظر گرفتن نگرش ها، رفتارها و شیوه های فرزندپروری والدین تقریباً غیرممکن است (علیزاده و آندرایس، 2002). طبق تحقیقات انجام شده شیوه های فرزندپروری مستبدانه، سهل گیرانه و بی اعتنا با اضطراب، ترس و رفتار ضداجتماعی در دوران نوجوانی و بزرگسالی رابطه دارد (هنری ماسن ، مترجم، یاسایی، 1380). فرزندان والدین مستبد معمولاً واپس زده و تهاجمی هستند و فرزندان والدین سهل گیر خیلی ناپخته اند و معمولاً پرجنب و جوش و عبوس و تهاجمی هستند (راتوس ، مترجم گنجی، 1388).یکی دیگر از متغیر های مرتبط با در هویت یابی نوجوانان از خود بیگانگی است . در مطالعات اندیشمندان مسلمان نیز همواره مفهوم «از خود بیگانگی» چه به صورت مفهوم منفی یا مثبت مد نظر بوده است اگر چه این مطالعات بیشتر در مورد جامعه و کمتر در مورد سازمان انجام گرفته است اما به راحتی و با استفاده از تفاسیر قرآن و سنت می توان آراء اندیشمندان و جایگاه آن را در وحی پیدا کرد.واژه «آلنوس» که در زبان فارسی غالباً به «از خودبیگانگی» ترجمه شده است، در فلسفه غرب سابقه طولانی دارد. ریشه این اصطلاح کلمه لاتین «آلیوس» به معنای «دیگر» است. بنابراین، «آلن» به معنای منسوب به دیگری است. از صفت «آلن» فعل «آلنته» ساخته شده است، به معنای «از آنِ شخص دیگر کردن» یا به عبارت واضح تر، «انتقال به غیر». سپس از این کلمه، اسم فعل «آلنتین» به معنای «انتقال به غیر» (الیناسیون) ساخته شده است. مورد استعمال اصلی آن مناسبات حقوقی است به معنای سلب حقی از یک شخص و انتقال آن به شخصی دیگر. اما با گذشت زمان، این مفهوم آن قدر توسعه پیدا کرده، که در جامعه شناسی، روان شناسی و روان پزشکی، الیناسیون عبارت است از حالت ناشی از اختلال روانی یا به اصطلاح، «روانی» بودن(قبادیانی،1379). البته این معنا نیز با مفهوم حقوقی کلمه ارتباط دارد؛ زیرا از یک سو بیمار روانی، شخصی است که سلامت عقل خود را از دست داده است (عقل از او سلب شده است)، و از سوی دیگر قانون پاره ای از حقوق چنین شخصی را سلب می کند و به ولی یا وارث او انتقال می دهد. این همان مفهوم قضایی «حجر» است. بنابراین، «فرد الینه» از جهت قضایی معادل «محجور» خواهد بود. مفهوم از خودبیگانگی یعنی حالتی که در آن آدمی خود را در کارش شکوفا نمی سازد، بلکه خود را نفی می کند و به جای آنکه احساس خوشبختی کند و توان های فکری و جسمی خود را آزادانه گسترش نمی دهد، بلکه از نظر بدنی تحلیل می رود و به لحاظ فکری سرگردان می شود(مطهری،1368).بنابراین محقق در پی پاسخ به این سوال است که آیا سبک های فرزند پروری والدینبا هویتیابی و از خود بیگانگی دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتیارتباط دارد و میتواند آن ها را پیش بینی کند؟همچنین آیا فرزند پروری ،هویت یابی و از خود بیگانگی در میان دانش آموزان مدارس دولتی و غیر دولتی متفاوت است؟?اهمیت وضرورت پژوهشاگردوره ینوجوانیبدونمشکلسپریشود،نوجوانبهبزرگسالسالمیتبدیلخواهدشدو نقشبزرگسالیخودراخوبایفاخواهدکرد،امااگردراینگذردشواریهاییبهوجودآید، بهداشترواننوجوان،ازجاده یاصلیمنحرفوبهبیراههکشیدهخواهدشد. برایتضمین بهداشتروانی،کسبهویتواستقلال،سالمترینراهایناستکهروابطنوجوانباوالدین دائمیوصمیمیباشد. بهاعتقادفایرکلوس (2012) هویتدرمحیطیشکلمیگیردکهفرددر آنواقعشدهاستوهمینهویتشکلگرفتهپاسخیبهمحیطسازندهیآناست. نوجوانانیکه والدینخودراهمیشهحاضردرصحنهمیبینندواحساسمیکنندکهمیتوانندبرآن هامتکی باشند،بهتررشدمییابندوروانسالمترینیزدارند(لطف آبادی ،1385).باتوجهبهمطالبفوق،میتوانپیشبینیکردکهاز خود بیگانگی،ارتباطباهمسالان،نفوذوالدین،شیوههای فرزند پروریبودنوسلامتروانرابطهیجدیباهویت یابیفردیدانشآموزانخواهندداشت.بابررسیعواملموثربرهویتیابیفردیدانشآموزان،میتواناولویتهاونیازهایآن هارا شناختورهنمودهایآموزشیرابااینشناختهاسازشدادوبهدستیابیبهتعریفیمنسجم ازخود،دردانشآموزانکمککرد.اهداف پژوهشهدف (اهداف) پژوهش: 1 - نقش سبک های فرزند پروری درپیش بینی از خود بیگانگی دانش آموزان مدارس دولتی و غیر انتفاعی 1-1 - نقشسبک فرزند پروری در پیش بینیمولفه بی هنجاریدانش آموزان مدارس دولتی و غیر انتفاعی 1-2- نقشسبک فرزند پروری در پیش بینیاحساس انزوایدانش آموزان مدارس دولتی و غیرانتفاعی 1-3-نقش سبک فرزند پروری در پیش بینیناتوانیدانش آموزان مدارس دولتی و غیرانتفاعی 2-

مفهوم انسان و رشد و تعالی او از دو منظر اسلامی و غیر اسلامی قابل مطالعه است که در رویکرد اسلامی این موضوع در حوزه معارف اسلامی و الهیات و در رویکرد غیر اسلامی این مسئله در علم روان‌شناسی به عنوان یک علم تجربی جدید مطرح می‌شود. از دیدگاه اسلام، انسان موجودی در حال رشد است که در دوران زندگی خود از مراحل و دوره‌های مشخصی عبور می‌کند. در روان‌شناسی نیز که برآمده از فلسفه و زیست‌شناسی است مباحث مربوط به رشد و تعالی انسان به دورهمتفکران یونان قدیم نظیر ارسطو و سقراط باز می‌گردد. مسئله اصلی این پژوهش این است که چگونه می‌توان تلفیقی از دیدگاه اسلامی و روانشناختی از کمال انسان را ارائه داد. بدین لحاظ در تحقیق حاضر کوشش شده است مساله‌ رشد و هدایت انسان و انگیزه‌های موثر بر این رشد با توجه به کلام وحی و از دیدگاه قرآن و رویکردهای نظری روان‌شناسانه در این زمینه مورد نقد بررسی قرار گیرد.هدف اصلی این جستار می‌باشد، پاسخگویی به این سوال است که «قرآن و روان‌شناسی درباره‌ی انگیزه‌های رشد و تعالی انسان چه دیدگاهی دارند؟»، بنابراین، این سوالات مطرح می‌شود که دیدگاه‌ قرآن و دیدگاه‌های روان‌شناسی در مورد رشد و تعالی انسان چیست؟ و رابطه بین دیدگاه قرآن و روان شناسان در مساله رشد و انگیزه‌های آن چگونه است؟ روش تحقیق در این پژوهش با توجه به اهداف و ماهیت آن، توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش با توجه به هدف و ماهیت تحقیق که بررسی انگیزه‌های رشد و تعالی انسان از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی می‌باشد، راهبردی است؛ به این ترتیب، در سازماندهی و انجام تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی تلاش می‌گردد با استفاده از اصول منطقی و علمی به تبیین و توصیف دقیق فرضیات مورد بحث پرداخته شود. از این منظر این پژوهش توسعه‌ای، نظری و بنیادی است.نتایج تحقیق نشان می‌دهد که ۱-در هر دو دیدگاه اسلام و روان‌شناسی برای انگیزه و رشد پرداخته شده است که برخی از آنها اشتراک داشته و بعضی از آنها هم دارای تفاوت می‌باشد. ۲-توجه به خلقت فراطبیعی در انسان، به عنوان یک امر مجرد غیرمادی، در دیدگاه اسلام، از جمله مباحث اختلافی در دو دیدگاه است. ۳- در رویکرد اسلامی بیشتر تعریف‌ها و مفهوم‌ها بصورت سازه بیان شده‌اند که تعریف‌های آنها بصورت ذهنی و مفهومی، با عبارات و مفاهیم کلی و عمومی بیان شده است؛ در حالیکه در روان‌شناسی، آن مفاهیم بیشتر بصورت عملیاتی تعریف شده‌اند که غالبا آن متغیرها، دارای پارامترهای عینی و عملیاتی می‌باشند.۴- مفاهیم مرتبط با انگیزه و رشد در متون اسلامی دامنه محدودی نداشته و تقریبا با تمام توانایی‌ها و کارهای انسان در ارتباط است. در حالیکه تعریف‌های استفاده شده در روان‌شناسی، بیشتر به حوزه‌ها و کاربردهای خاصی محدود می‌باشد. ۵- در متون اسلامی بیشتر با روش ها، موضوع‌ها و مسایل فلسفی و کلامی بیان شده است؛ لیکن در روانشناسی بیشتر با روش علمی و تجربی، و غالبا با شیوه‌های همبستگی بررسی شده است. همچنین محتوای بررسی شده در روان‌شناسی، به زندگی مادی و موضوع‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و امثال آن می‌پردازد و به مسایل مربوط به ماوراء الطبیعه اشاره‌ای نشده است؛ در حالیکه اکثر مطالب و مسایل مطالعه‌های اسلامی به این موضوع‌ها اشاره دارند. ۶- در مطالعات روان‌شناسی بیشتر به جنبه توصیفی و تکوینی

این پژوهش با هدف بررسی کاربرد نظریه حوزه‌های معنایی در مطالعات واژگانی ساختار شخصیت بر پایه منابع اسلامی انجام شده است. سؤال اصلی پژوهش این بود که در مطالعاتِ واژگانیِ ساختارِ شخصیت، داده‌ها قبل از آنکه مورد تحلیل عاملی قرار گیرد، چه تحلیل و بررسی‌های کیفی باید بر آنها انجام شود؟ و نظریه حوزه‌های معنایی چه نقش و کاربردی در این زمینه می‌تواند داشته باشد؟ روش پژوهش، کیفی از نوع تحلیل مفهومی بود. نتایج به دست‌آمده نشان‌دادکه:الف)یک‌بخش مهم ازمطالعات واژگانی ساختارشخصیت‌را مفهوم‌شناسی تشکیل می‌دهد؛ چیزی که درپژوهش‌های روان‌شناختی کمتر به آن توجه شده است؛ ب) نظریه حوزه‌های معنایی واصول به‌کاررفته درآن با کشف همبستگی‌های مفهومی بین‌واژه‌ها می‌تواند به عنوان یک روش کیفی در پژوهش‌ها مورد استفاده قرار گرفته و کاستی‌های موجود در روش تحلیل عاملی را جبران کند؛ ج) همخوانی و همگرایی اصول نظریه حوزه‌های معنایی با روش‌های استنباط و اجتهاد دینی در دانش فقه، اصول، تفسیر، فلسفه و کلام که خود می تواند یکی از دلایل جذابیت این نظریه در بین اندیشمندان مسلمان در دهه‌های اخیر باشد.

هدف این پژوهش عبارت بود از: «بررسی مفهوم صفت شخصیت»، «استخراج مصادیق صفات شخصیت در منابع اسلامی» و «طبقه‌بندی آن صفات بر پایه منابع اسلامی». برای گردآوری و تحلیل داده‌ها از روش «تحلیل محتوا»ی متون دینی استفاده شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که: الف) صفات از دیرباز در هسته «نظریه‌های اخلاقی رفتار» حضور داشته‌اند؛ ب) در آیات و روایات نیز برای توصیف شخصیت افراد از صفات استفاده شده است؛ ج) برای تبیین و طبقه‌بندی صفات در متون دینی، الگوهای متعددی وجود دارد؛ د) بعضی از این مدل‌ها عبارتند از: مدل مفهومی، ارتباطی، دوقطبی، سه‌قطبی، سلسله‌مراتبی و شبکه‌ای؛ ﻫ) از بین مدل‌های شناسایی‌شده، مدل شبکه‌ای از کارآمدی بیشتری برخوردار است؛ و) در الگوی شبکه‌ای، صفات به صورت پویا در نظر گرفته می‌شود و رابطۀ آنها به‌طور همزمان در یک شبکه مفهومی پیچیده قرار می‌گیرد.

در این مقاله ضمن مروری بر تلاش‌های پیشین برای استقرار روان‌شناسی اسلامی، با نگرشی نوین، نخست به روشن‌سازی موضع روان‌شناسی اسلامی آینده نسبت به دانش آزمایشی پرداخته و ضمن تأیید آن، پایه‌های فلسفی الگوی روان‌شناسی اسلامی را مورد بررسی قرار داده و در پایان، چارچوب‌های فلسفی چنین الگویی ارایه شده‌اند. این مقاله نشان می‌دهد که روان‌شناسی اسلامی می‌تواند پایه‌ای آزمایشی داشته و روش‌شناسی آن را بپذیرد و در عین حال، از بنیادهای فلسفه‌ی اسلامی سود جوید. انسان را در یک چارچوب معین آزاد بداند، محتوای روانی را شامل پدیده‌های سرشتی (فطری) و آموخته بداند، نگرشی خوش‌بینانه به انسان داشته باشد، موجود زنده را فعال و هدفمند فرض کند، تبیین‌های آزمایشی را به عنوان حلقه‌ای در میانه‌ی پیوستار معلول-علت اولیه ارایه کند، ارزش‌های خود را از اسلام دریافت کند و هدفش کمک به موجود زنده برای خودشکوفایی به معنای اسلامی (زندگی در چارچوب ارزش‌های الهی) است.

بازشناسی، تنظیم، کنترل و مقابله با هیجان ها از دیرباز در روان شناسی مورد بحث بوده است. اسلام نیز برای کنترل صحیح خشم، صفت «کظم غیظ» را به کار برده و افراد را به فرو خوردن و مدیریت آن دعوت نموده است. این مقاله با رویکرد تحلیلی توصیفی و با هدف بررسی تطبیقی دیدگاه روان شناسی و اسلام به بررسی مفهوم شناختی، مؤلفه ها و راه های مقابله با خشم و مقایسه کظم غیظ با روش های مواجهه و کنترل خشم در روان شناسی می پردازد و با تأمل در منابع روان شناختی و دینی، به این نتیجه رسید افرادی که کاظم غیظ هستند، از سرکوب هیجان خشم استفاده نمی کنند، بلکه با برخورداری از هوش هیجانی بالا به تنظیم و کنترل هشیارانه خشم خود می پردازند. کظم غیظ بهترین حالت کنترل هیجان است که سلامت جسمانی و روانی فرد را تضمین کرده و از بسیاری عواقب خطرناک خشم جلوگیری می کند. در صورتی که سرکوب خشم آثار منفی روان شناختی و فیزیولوژیکی فراوانی در پی دارد و فرد را مستعد ابتلا به اختلالات جسمانی و روانی گوناگون می سازد.

این مقاله به بحث در باب انسان گرایی در حوزه تعلیم و تربیت می پردازد. کوشش شده است که در این باب به بنیادهای فلسفی این تفکر و سرآغاز پیدایش آن پرداخته شود گو این که هیچ اندیشه ای بی مدد فلسفه نمی توان نضج بگیرد و تکوین یابد. در این مقاله ابتدا پدیدار شناسی مورد بررسی قرار می گیرد. این تفکر با تاکید بر این مطلب که در شناخت از جهان و پدیده ها باید به دنیای پدیداری و ادراکی هر فرد پرداخت. سرآغاز اندیشه برای آدمی را به میان کشیده است. از آن پس به وجود گرایی می پردازد که با تاکید بر اصالت وجود و تقدم آن بر ماهیت. در واقع اهمیت آدمی را - به عنوان موجودی تاثیر گذار که خود می تواند سازنده خود باشد - در مدار توجهات انسان معاصر قرار داده است. این دو تفکر به عنوان بنیان های فلسفی به ایجاد نیروی سوم یا انسان گرایی به معنای خاص انجامیده که بر مطالعه کلیت آدمی تاکید می کند و بر جنبه های پدیداری و وجودی او صحه می گذارد. مقاله حاضر جستاری است در باب تعلیم و تربیت انسان گرایانه که رهرو و اندیشمندی پر استقامت را می طلبد همه تلاش این بررسی ارائه کلیتی به نام انسان گرایی است به گونه ای که تمام لایه های تشکیل دهنده آن - به رغم تفاوت ها - به گونه ای منطقی فراهم آمده باشد.

امروزه در روان شناسى، توانایى خویشتن در غلبه بر رفتارها، افکار، هیجانات، و تکانه هاى ناخواسته در قالب مفهومى به نام «خودمهارگرى» نمود یافته است. خودمهارگرى شرایط دستیابى به اهدافى را که افراد براى خود تعیین نموده و با قواعد و معیارهاى اجتماعى مطابق است فراهم مى نماید. هدف این مقاله، تبیین چگونگى تأثیر آموزه هاى دینى در خودمهارگرى در میان افرادى است که به هویت دینى دست یافته اند. هویت دینى از یک سو، به ویژگى هاى مشترک در میان پیروان یک دین اشاره داشته و از سوى دیگر، به تمایز دین داران نسبت به دیگر گروه هاى غیردینى توجه دارد. روش پژوهش، توصیفى تحلیلى بوده و محقق با بررسى، دسته بندى، و تحلیل آموزه هاى اسلامى در زمینه مهار خویشتن به یافته هاى ذیل دست یافته است: دین اسلام براى افرادى که هویت دینى را پذیرفته اند، با چهار شیوه، شرایط ارتقاى خودمهارگرى را فراهم مى نماید که عبارتند از: ارائه اهداف و معیارها، تعیین مصادیق مهار، ایجاد انگیزه مهار، و نظارتگرى بر رفتارها.

عدالت از مهمترین دغدغه های فلاسفه و اندیشمندان و از نیازهای جوامع بشری در طول تاریخ بوده است. عدالت ، محور اندیشه امام علی (ع) و حکومت آن حضرت الگوی عملی عدالت دراسلام به شمار می رود.دغدغه اصلی این تحقیق ، تبیین و ساماندهی نظری بحث عدالت درنگرش و روش امام علی (ع) می باشد. در فصل اول عدالت از دیدگاه اندیشمندان غرب مانند افلاطون، ارسطو، هابز، کانت، رالز و نازیک بیان شده است. در فصل دوم عدالت از دیدگاه اندیشمندان مسلمان مانند فارابی، مسکویه رازی، خواجه نظام الملک، غزالی، خواجه نصیر، ابن سینا و ابن خلدون بررسی شده است.همچنین در پایان فصل عدالت از دیدگاه متفکران متاخر مسلمان بیان شده است مانند امام خمینی، سیدقطب، مرتضی مطهری، محمدباقر صدر، علی شریعتی، و نصر حامد ابوزید بیان شده است.فصل دوم به تبیین مبانی عدالت و استخراج اصول عدالت در حوزه سیاست و حکومت اختصاص دارد. فصل سوم به مفاهیم پیرامونی و مرتبط با عدالت می پردازد که مهمترین آنها انصاف است و برتر از عدالت به شمار می رود.

در عرصه ی پژوهش های دینی، بررسی آثار و کارکردهای دین در زندگی بشر، از اهمیّت فراوانی برخوردار است، مطالعه و پژوهش در این زمینه موجب پررنگ تر شدن نقش دین در جوامع مختلف انسانی می شود و شاید عاملی در جهت احیاء تفکر دینی به عنوان اساس و شالوده ی زندگی الهی باشد. هدف از این تحقیق، بررسی این آثار و پیامدها است که در آن، دیدگاه های شش تن از متفکران برجسته شیعی معاصر یعنی امام خمینی (ره)، علامه طباطبایی (ره)، علامه جعفری (ره)، استاد شهید مرتضی مطهری (ره)، دکتر علی شریعتی و عبدالکریم سروش، مورد کنکاش قرار گرفته است. باید توجه داشت که نگاه متکلمان مسلمان به دین، نگاهی معرفت شناسانه است، این در حالی است که دیگر متفکران و دانشمندان با رویکردی جامعه شناسانه یا روانشناسانه به مطالعه دین می پردازند ولی آنچه مسلم است، این است که همگی آثار و پیامدهای انسانیِ دین را می پذیرند و بر آنها تاکید می کنند. بزرگانی همچون حضرت امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی(ره) و علامه جعفری (ره)، مانند دیگر متکلمان مسلمان شیعی، دین را الگو و مکتبی جامع و کامل می دانند که چگونه زیستن را به آدمی می آموزد و آثار و برکات فراوانی را، چه در زندگی فردی و چه در زندگی اجتماعی، نصیب او می گرداند، از این رو پرداختن به کارکردی و مسکوت نهادن کارکرد دیگری از دین، ناشی از عدم شناخت واقعی آن است. استاد شهید مرتضی مطهری(ره) نیز نظریه مذکور را می پذیرند، اما آنچه از بررسی آثار و اندیشه های ایشان بدست می آید، این است که استاد مطهری(ره) معرفت بخشی دین را مهمترین کارکرد آن و مبنایی برای کارکردهای دیگر می دانند. دکتر علی شریعتی علاوه بر پذیرفتن آثار فردی و روانی دین، مهمترین اثر یا کارکرد دین را تحول آفرینی، ستم ستیزی و ایجاد تحرک اجتماعی در نظر می گیرند. متفکرانی همچون عبدالکریم سروش که دین را عهده دار تبیین مسائل آن جهانی می دانند، تنها بر آثار روانی و اخروی آن تاکید کرده و دین را فاقد خدمات و کارکردهایی در نظام های سیاسی و اقتصادی، به شمار می آورند.