مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

چرا بعضی افراد زود اعتماد می‌کنند یا ساده‌لوح‌اند و بعضی سخت اعتماد می‌کنند یا بدبینند؟ چه می‌شود ما به افرادی اعتماد می‌کنیم و به افراد دیگری اعتماد نمی‌کنیم؟ اعتماد فردی و اعتماد اجتماعی به تربیت خانوادگی بستگی دارد یا ژنتیکی است؟ آیا به هوش یا هورمون‌های مغزی ارتباط دارد؟ روانشناسی اعتماد چیست؟ اعتماد پایدار است یا سیال (از اول تا آخر عمر با انسان می‌ماند یا تغییر می‌کند)؟ آیا اعتماد مقوله اخلاقی/عقلانی است؟

دکتر آذرخش مکری -روانپزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران- در درس‌گفتار «چرا ترک عادت‌ها سخت است؟» پیرامون عادت‌های مشکل‌ساز، ترک و تغییر آنها و ساخت عادت‌های جدید صحبت می‌کنند.

شناخت‌درماني با استفاده از مجموعه‌ای از تکنیک‌ها، براي بسياري از مشكلات روان‌شناختي و گستره وسيعي از اختلالات روان‌شناختی به كار مي‌رود. اما شناخت‌درمانی به مجموعه‌ای از تکنیک‌ها محدود نمی‌شود، بلکه نظریه‌ای مبتنی بر مبانی فلسفی سازگار با روش‌های علمی می‌باشد. پیشگامان و محققان شناخت‌درمانی با صراحت از همه بنیان‌های فکری شناخت‌درمانی سخن به میان نیاورده‌اند، اما سیری در مباحث شناخت‌درمانگران گویای تاثیر مبانی دین‌شناختی می‌باشد. براین‌اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی مبانی دین‌شناختی در شناخت‌درمانی و نقد این مبانی براساس اندیشه اسلامی با تأکید بر دیدگاه‌های آیت‌الله مصباح صورت گرفته است. پژوهش حاضر از نوع اسنادی ـ تحلیلی است. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که عدم قداست دين، غیرمنطقی بودن گزاره‌های دینی، قابل اثبات نبودن وجود خدا، توهم بودن خداباوری، نسبی بودن گزاره‌های دینی، پنداشتن دین و دینداری عامل بیماری روانی، توجه به معنویتِ بدون خدا و تکثرگرایی دینی از جمله مبانی دین‌شناختی است که پیشگامان شناخت‌درمانی بدان پرداخته‌اند. شناخت‌درمانی مبتنی بر چنین دین‌شناسی، با پاسخ‌گویی به این چرایی‌ها و چالش‌های ذهنی، نشان از درمانی دارد که در چارچوب فکری و اعتقادی نامتناسب با رویکرد اسلامی می‌باشد. ازاین‌رو مبانی چنین درمانی با مبانی اسلامی که حاصل یک پارادایم الهی است ناسازگارست و انسان را به ‌سوی حقیقت وجود خود فرانمی‌خواند.

موضوع این کتاب، علاوه بر شرح زندگی «زیگموند فروید»، توجّه به نظریه‌های روان‌شناسانه و روان‌کاوانة وی است. کتاب حاضر، حاوی مشهورترین بندهای آثار «فروید» و مجموعه‌ای از سرنخ‌ها و کلیدهایی است که به مخاطب کمک می‌کند تا به کشف‌های تازه‌تری دست پیدا کند. این کتاب همچنین مشتمل بر گاه‌شمار مختصری از زندگی‌نامة «فروید» و پیشنهادهایی برای مطالعة بیشتر است. نوشتار حاضر، قرائت گزیده‌هایی کوتاه از نوشته‌های «فروید»، با عطف نظر به روان رنجوری‌ها، ضمیر ناخودآگاه، واژه‌ها، مرگ و مسایل جنسی است. این اثر، هستة تناقض‌آمیز و خارق اجماع تفکّر روان‌کاوانه را بیرون می‌کشد و به مخاطب می‌آموزد که سرچشمة مخالفت‌های بسیار با «روان‌کاوی» کجا است. هدف از تدوین این کتاب، نشان دادن حیات درونی آدمیان از منظر «فروید» و بازگشایی رموز پیچیدة آن است.

این تحقیق به منظور تبیین اهداف خلقت انسان و تبیین تکالیف مهم ارسال پیامبران، به توضیح و ارتباط این دو بُعد و مفاهیم مرتبط با آن از منظر آیات قرآن و روایات معصومین(ع) در راستای نگرش علم روان شناسی پرداخته است. روش: تحقیق به کار گرفته شده در این مقاله، پژوهش در حیطه تحقیقات توصیفی و از گونه تحلیل اسنادی به روش کتابخانه ای است که اطلاعات جمع آوری شده به واسطه تحلیل محتوا، به بررسی تحلیلی متون انتخابی از کتاب و سنت و پژوهش های روان شناختی پرداخته است. یافته ها: عقل مرکز ساختاری شناخت و قوای ادراکی است که توانایی ادراک و تشخیص نیکی ها و حقایق، تدبیر امور مربوط به مسائل دنیوی، اُخروی و... را دارد. علم، به عنوان مجموعه ای از معلومات و دانش هایی که به صورت اکتسابی یا به صورت حضوری وارد ذهن و عقل انسان شده و به عنوان محتوای آن سازمان در فرایند تعلیم، استعدادهای ساختاری و قوای شناختی عقل را از قوه به فعل تبدیل می کند. قلب نیز به عنوان یک جزء ساختاری از خلقت فطری و معنوی انسان، قوای عاطفی و تمایلات را به صورت محتوایی در فرایند تزکیه و تهذیب شکوفا می کند. تزکیه، به فرایند شکوفایی و تکاملی نگرشها و کشش های مثبت قلب با محتواهای عاطفی، همچون: رحمت، رافت، انس، الفت، ذکر، انابه و... اشاره دارد که انسان را به کمال و تعالی سوق می دهد. تهذیب، به پاک کردن و زدودن دل از تمایلات شهوانی و خواهش های نفسانی، با محتواهای منفی همچون: حرص، حسد، بخل، غیض، قساوت و... اشاره دارد که انسان را از حضیض ذلت و سقوط به سوی اسفل سافلین باز می دارد. نتیجه گیری: تزکیه و تهذیب، در دو بُعد نیاز قلب و نفس، به پاک کردن قلب از تمایلات شهوانی و زدودن نفس از گناهان و دل نبستن به مظاهر دنیوی و از بین بردن صفاتی همچون: کبر، غلظت، قساوت، ترس، اضطراب، حسرت و... از یک طرف و شکوفا و بارور کردن استعدادهای مثبت، آرزوها و امیدها در مسیر تقرب و کمال و دستیابی به خصوصیات مثبت و رشد دادن فضایل و کرامات اخلاقی در قلب، مانند صمیمیت، انس، الفت، انابه، آرامش، خشوع و... می پردازد.

نویسنده، نخست به تعریف انحراف از چهار نظر حقوقى، جامعه‏شناسى، اخلاقى و دینى پرداخته و آنها را با یکدیگر نسبت سنجى مى‏کند. آن گاه عوامل پیدایش انحراف را بررسى آن مجموعه نظریات را در سه گروه دسته بندى مى‏کند: 1- نظریات انسان مرکز، که عوامل انحراف را در خود انسان مى‏دانند. از این دست نظریات به دیدگاه‏هاى زیست شناختى در باب جرم، نظریه انتخاب آزاد و دیدگاه روان‏شناختى اشاره کرده است. 2- نظریات محیط مرکز؛ یعنى دیدگاه‏هایى که عوامل انحراف را در بیرون از وجود انسان جست و جو مى‏کند. از این دست نظریات به نظریه بى‏هنجارى و تضاد هنجارى مى‏پردازد. 3- نظریات ترکیبى که هر دو گونه عوامل را - درونى و بیرونى در پیدایش خرافه مؤثر تلقى مى‏کند. در ادامه به دیدگاه قرآن نسبت به مسأله انحراف پرداخته و با استناد به آیاتى این مطلب را خاطر نشان مى‏کند که قرآن گرچه معتقد به نظریه ترکیبى است امّا مدل ترکیبى آن با آنچه در جامعه‏شناسى مطرح است متفاوت مى‏باشد. نویسنده معتقد است از دیدگاه قرآن به عامل در پیدایش و ظهور پدیده‏ى انحراف نقش دارند: 1- ساختار وجودى انسان 2- بینش غلط 3- موقعیت بیرونى. آن گاه به مکانیسم و چگونگى تأثیر عوامل پرداخته و به این نتیجه رسیده است که گرچه این عوامل به نوعى ترتیب طولى و خطى دارند امّا به گونه تأثیر متقابل نیز وجود دارد.