جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن سینا, حسین بن عبدالله (Ibn Sina؛ Avicenna؛ شیخ الرئیس، فیلسوف مشهور مشائی، شیعه و ایرانی), ۳۷۰ق/359ش./981م. (افشنه بخارا) ۴۲۸ق/416ش./1038م. (همدان)

جستجو در برای عبارت

مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو

خروجی چاپ نتایج

انتخاب همه

80 81 82 83 84 85 86 87 88 89

تعداد رکورد ها : 3102

عنوان :

ارزیابی انتقادی استدلال معرفتی و استدلال تعاکس بر حسن و قبح عقلی

نویسنده:

سید علی طالقانی، حسین رفیعی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

09. قواعد کلامی Basic Principles of Kalam , قاعده حسن و قبح عقلی , حسن و قبح عقلی , معرفت حسن و قبح عقلی , حسن و قبح عقلی , تجرید الاعتقاد: خواجه نصیر , حسن و قبح عقلایی (وابسته اخص حسن و قبح عقلی) , استدلال معرفتی (کلام) , استدلال تعاکس (کلام) , معرفت شناسی حسن و قبح (کلام) , هستی شناسی حسن و قبح (کلام)

کلیدواژه‌های فرعی :

اشاعره (اهل سنت) , عقاید اشاعره , قاعده حسن و قبح شرعی , معتزله (اهل سنت) , حسن و قبح الهی , حسن و قبح ذاتی , حسن و قبح شرعی , استدلال((اصطلاح وابسته)، قسیم تحلیل خارجی و تحلیل ذهنی و خارجی) , حسن و قبح عقلایی (وابسته اخص حسن و قبح عقلی) , استدلال (معرفت شناسی)(ر.ک به شاخه تحلیل عقلی) , استدلال تعاکس بر حُسن و قبح عقلی (کلام) , استدلال معرفتی بر حُسن و قبح عقلی (کلام) ,

چکیده :

آنچه ما «استدلال معرفتی» و «استدلال تعاکس» خوانده‌ایم دو استدلال از سه استدلالی‌ست که خواجه نصیرالدین طوسی، فیلسوف‌ ـ متکلم امامی، در کتاب مهم و تأثیرگذار تجرید الاعتقاد، بر حُسن و قبح عقلی اقامه کرده است. نتیجۀ مورد نظر خواجه و مقدمات هر دو استدلال‌ مبهم است و می‌توان تفسیرهای متعددی از آن‌ها ارائه داد. در این مقاله با تفکیک جهات معرفت‌شناختی و هستی‌شناختیِ هریک از استدلال‌ها، روایت‌های محتمل هر استدلال بیان شده و پس از صورت‌بندیِ منطقیِ هر استدلال، مورد ارزیابی قرار گرفته است. به زعم نویسندگان، نتیجۀ بهترین تقریر از استدلال نخست، حُسن و قبحِ عقلیِ معرفت‌شناختی است و نتیجة بهترین تقریر از استدلال دوم، حُسن و قبحِ عقلیِ هستی‌شناختی؛ و البته هیچ‌یک از این دو استدلال نمی‌تواند نظریۀ عدلیه را اثبات یا دیدگاه مخالفان‌شان را ابطال کند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 271 تا 287

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ذهنی (پیشینی) بودن تجرد و مادیت در فلسفه صدرایی

نویسنده:

سید علی علم الهدا

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

تجرد , مادیت , فلسفه اسلامی , حکمت متعالیه , مادیت , پیشینی (فلسفه) , ذهنی (پیشینی) بودن تجرد و مادیت در فلسفه صدرایی (فلسفه)

کلیدواژه‌های فرعی :

قوه و فعل , مجرد , حرکت مجردات , ماده و صورت , فعلیت , حرکت اشتدادی , نفس حیوانی , نفس نباتی , ذهنی , فلسفه مشاء , حرکت جوهری , هیولی , استعداد , وحدت تشکیکی وجود , نفس انسان , مادی (فلسفه) , عالم خیال منفصل , ملاک تمایز مجرد از مادی (فلسفه) ,

چکیده :

مسئله مجرد و مادی و معیار تمایز این دو از نگاه معاصرین در حوزه فلسفه ملاصدرا، بصورت امری تشکیکی و طیف گونه مطرح می‌شود و لذا مرز عینی و مشخصی به جز قابل اشاره حسی بودن یا نبودن بعنوان ملاک تمایز مجرد و مادی تعیین نمی‌گردد. این مقاله نشان داده است در فلسفه ملاصدرا تجرد و مادیت وابسته به مراتب وجودی موجودات است. و بر همین اساس نشان داده که هر موجودی متصف به مجرد بودن و مادی بودن، بصورت توأمان می‌شود. پس مرز خارجی‌ای میان تجرد و مادیت تحقق ندارد. پس عامل اتصاف موجودات به ایندو ذهن و نوع نگاه و اعتبار کردن آن می‌باشد و لذا تجرد و مادیت وابسته به ذهن هستند و از تقسیمات پیشینی ذهن در نگاه به واقعیت (وجود) می‌باشند. و لذا تقسیم موجودات به مجرد و مادی براساس مبانی حکمت متعالیه تقسیمی سوبژکتیو است و این نوع نگاه به مسئله تجرد و مادیت، بحث‌های بنیادین دیگر مانند ربط حادث به قدیم و رابطه نفس و بدن و بقای نفس و معاد را نیز تحت تأثیر مستقیم خویش قرار می‌دهد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 311 تا 330

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحویل‌ناپذیری دو معنای «توانایی» و مسئلۀ علت ناقصه

نویسنده:

بهرام علیزاده

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علت ناقصه , امکان , فاعل , 1. اصطلاحنامه کلام اسلامی (Kalam (Islamic scholastic theology , فلسفه اسلامی , امکان , ضرورت , ضرورت(جهت قضیه) , شفاء: ابن سینا , تحویل‌ناپذیری دو معنای «توانایی» و مسئلۀ علت ناقصه (فلسفه) , توانایی انجام فعل به گونه دیگر (فلسفه)

کلیدواژه‌های فرعی :

قادر مختار , علیت , ترجیح بلا مرجح , همساز گرایی , امکان فعل و ترک , علت موجب (فلسفه) , قدیم بودن جهان ,

چکیده :

دو معنا از «توانایی» در سنت تفکر اسلامی رایج است. در تعریف فیلسوفان از «توانایی» مفهوم ضرورت و در تعریف متکلمان مفهوم امکان مندرج است. مطابق دیدگاه نخست، همین که فاعل در وضعیتی باشد که اگر کاری را بخواهد آن را انجام دهد و اگر نخواهد آن را انجام ندهد و نیز مانع یا رافع بیرونی او را از تحقق خواستهاش باز ندارد، توانا محسوب میشود. در نقطه مقابل، دستهای از متکلمان معتقدند که فاعل در صورتی توانا محسوب میشود که از «امکانِ فعل و ترک» برخوردار باشد. فخر رازی این دو تعریف را قابل ارجاع به یکدیگر میداند. خواجه نصیر این صلح را «صلح من غیرتراضی طرفین» میداند. او با تفکیک میان دو گونه از فاعل ـ فاعلهای امکانی و فاعل تامّ ـ مدعی میشود که این دو تعریف در خصوص خداوند غیرقابل تحویل به یکدیگر و در مورد فاعلهای امکانی (انسانی) تحویلپذیر به یکدیگر هستند. در این مقاله بعد از ذکر دلایل این مدعا خواهم گفت که این دو تعریف حتی در مورد فاعل‌های امکانی نیز تحویلپذیر به یکدیگر نیستند. زیرا تنها راه حل برای جمعپذیری این دو تعریف ـ توسل به علیت ناقصه ـ با اشکالات متعددی مواجه است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 331 تا 348

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مباحث تكميلى عقايد

نویسنده:

عبدالله ابراهیم زاده، سعید سبحانی

نوع منبع :

کتاب

منابع دیجیتالی :

نسخه pdf

وضعیت نشر :

تهران: سپهر اندیشه ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

01. خداشناسی (کلام) , 11. عقاید dogmas (the distillate of doctrines) , 16. کلام عقلی , عقاید اسلامی , عقاید شیعه امامیه , 1. اصطلاحنامه کلام اسلامی (Kalam (Islamic scholastic theology , تفسیر المیزان (علامه طباطبایی، قرآن به قرآن و اجتهادى‌) , توحید صدوق , تفسیر نمونه (اجتماعى و اجتهادى‌) , تفسیر کبیر : فلسفی و کلامی: فخر رازی , کتب کلام شیعه , کشف المراد: علامه حلی , شوارق الالهام: لاهیجی , اسفار اربعه: ملاصدرا , اشارات و تنبیهات: ابن سینا , شرح اشارات: خواجه نصیر الدین طوسی , 01- کافی : شیخ کلینی , تفسیر مجمع البیان (اجتهادى‌) , جامع السعادت (مهدی نراقی) , تفسیر نور (اجتماعى و تربیتى‌) , نهایة الحکمة: علامه طباطبایی , بحار الانوار (علامه مجلسی)

کلیدواژه‌های فرعی :

03. انسان شناسی Human nature , توحید (به لحاظ صفت) Divine unity (کلام) , فطرت(کلام) , جهان بینی الهی , جهان بینی مادی , طریق عقلی معرفت خدا , علم مخلوق , جهان بینی اسلامی , شناخت خدا , خلق آدم (ع) , حکمت الهی در خلقت انسان , شناخت صفات خدا , 13. علم کلام , مفهوم شناسی دین , قضا و قدر ,

چکیده :

نگارنده در بخش نخست این کتاب بین جهان‌بینی الهی اسلامی و ایدئولوژی آن با سایر ادیان و مکاتب، مقایسه صورت داده سپس دلایل برتری جهان بینی اسلامی را برمی‌شمارد و در ادامه، مساله‌ی توحید و خداشناسی و اهمیت شناخت خدا و آثار سازنده‌ی آن بحث و بررسی شده است. در بخش دوم مساله‌ی "انسان شناسی" را با استفاده از آیات قرآن و روایات اسلامی مطرح ساخته و مسائلی چون ابعاد وجود انسان، منزلت انسان، آزادی و اختیار و قضا و قدر را تشریح کرده است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد

نویسنده:

الخواجة نصیر الدین الطوسی

نوع منبع :

کتاب , شرح اثر , حاشیه،پاورقی وتعلیق

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF فهرست

وضعیت نشر :

قم : موسسه نشر الاسلامی,

زبان :

عربی

کلیدواژه‌های اصلی :

16. کلام عقلی , عقاید اسلامی , تجرید الاعتقاد: خواجه نصیر , کتب کلام شیعه

کلیدواژه‌های فرعی :

11. عقاید dogmas (the distillate of doctrines) , 19. مسایل کلامی , علم نفس , اصل امامت , اصل توحید , اصل عدل , اصل معاد , اصل نبوت , اعتقاد دینی , حکمت عملی , حکمت نظری , فلسفه الهی , حکمت اشراق the School of Illumination , فلسفه اسلامی , امور عامه , حکمت متعالیه , 13. علم کلام , صفات خداوند(فلسفه دین) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

خواجه نصیرالدین طوسی , علامه حلی , حسن حسن زاده آملی

کد کنگره:

‏BP‎‏ ‎‏210‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏6‎‏ ‎‏ت‎‏3026‎‏

چکیده :

كشف المراد فى شرح تجريد الاعتقاد(مع التعليقات)، توسط علامه حلى، به زبان عربى و در موضوع كلام اسلامى، به انگيزه حل مشكلات و باز كردن پيچيدگى‌هاى عبارات تجريد الاعتقاد خواجه نصيرالدين طوسى، تأليف شده است. تعليقات استاد حسن‌زاده آملى بر اين كتاب، در آخر آن ذكر شده است. فاضل قوشچى، در اهميت اين كتاب، مى‌گويد: اگر كشف المراد علاّمه نبود، ما نظريّات خواجه طوسى را درك نمى‌كرديم.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسي و نقد براهين فيلسوفان اسلامي بر ابطال مذهب ذره‌گرايي

نویسنده:

محمدمهدي کمالي، محمدمحسن کمالي

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ذره گرایی , اصطلاحنامه فلسفه , فلسفه اسلامی , جسم , شفاء: ابن سینا , اشارات و تنبیهات: ابن سینا , اتم (فلسفه) , بررسی و نقد براهین فیلسوفان اسلامی بر ابطال مذهب ذره‌گرایی (فلسفه)

کلیدواژه‌های فرعی :

عرض , جوهر , هیولی , عرض , جوهر , عرض , حکم الامثال فیما یجوز و فیما لا یجوز واحد (اصطلاح وابسته) , حکم الامثال فی ما یجوز و فی ما لایجوز واحد , تقسیم فکی (فلسفه) , تقسیم پذیری اجسام (فلسفه) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

بحث حقيقت جسم يکي از مباحث مهم فلسفي است که ديدگاه‌هاي بسياري درباره‌اش مطرح شده است. يکي از مهم‌ترين اين ديدگاه‌ها که سابقه‌اي ديرين دارد، مذهب ذره‌گرايي است که منسوب به ذيمقراطيس است. در اين ديدگاه جسم حقيقتي متشکل از هزاران جزء ريز منفصل و جدا از هم است که قرار گرفتن آنها کنار يکديگر موجب به وجود آمدن اجسام بزرگ شده است. اين اجزاي ريز اگرچه قابليت تقسيم در وهم يا توسط عقل را دارند، ولي امکان تقسيم خارجي در آنها نيست. اين ديدگاه در تقابل با نظريه بيشتر فيلسوفان مسلمان است که جسم را نه متشکل از اجزاي منفصل، بلکه جوهري مرکب از ماده اولي و صورت جسميه دانسته، آن را امري ممتد و ذاتاً متصل مي‌دانند که قابل هرگونه انقسام حتي انقسام فکي تا بي‌نهايت است. ازآنجاکه بسياري از براهين اثبات هيولا اولي متوقف بر ابطال نظريه ذيمقراطيس و اثبات قابليت انقسام فکي در اجسام است، فيلسوفان مسلمان براهين مختلفي در رد اين نظريه اقامه کرده‌اند. در اين مقاله به بررسي و نقد پنج برهان از براهين مذکور پرداخته و در نهايت همه آنها را مخدوش دانسته‌ايم.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

بررسي چهارمين قضيه جدلي‌الطرفين كانت بر اساس فلسفه صدرايي

نویسنده:

علي زمانيان، مهدي منفرد، سيداحمد فاضلي

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

فلسفه غربی , فلسفه کانت , فلسفه اسلامی , حکمت متعالیه , سنجش خرد ناب: کانت , آثار مربوط به کانت , فلسفه کانت

کلیدواژه‌های فرعی :

انقلاب کپرنیکی کانت (فلسفه) , جهان خارج , حرکت جوهری , تقابل تناقض , تناقض قضایا , واجب تعالی (اسماء ذات) , اختلاف (تعارض) , تعارضات عقل محض , قضیه جدلی الطرفین (فلسفه) , ماتقدم (فلسفه) , جهان شناسی عقلی (فلسفه) , نظریه شناخت کانت (فلسفه) , آنتی نومی چهارم (فلسفه) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

کانت در فلسفه نظري خود مدعي است واجب‌الوجود نفياً يا اثباتاً قابل «استدلال» نيست. وي اين مطلب خود را در قالب چهارمين آنتي‌نومي / قضيه جدلي‌الطرفين در بخش جدل استعلايي از «نقد عقل محض» مطرح مي‌کند. ادعاي کانت مبتني بر پاره‌اي مباني معرفت‌شناختي و هستي‌شناسي است که وي براساس آنها، قضاياي رياضيات و فيزيک را «يقيني» و قضاياي مابعدالطبيعه را «غيريقيني» و مغالطي معرفي مي‌نمايد. به اعتقاد ما، فلسفه اسلامي، به‌ويژه فلسفه صدرايي، چه در بعد شناخت‌شناسانه و چه در بعد هستي‌شناسانه، امکانات مناسبي براي نقادي فلسفه کانت به طور عام، و رفع تعارض از چهارمين قضيه جدلي‌الطرفين مورد ادعاي او را به طور خاص داراست. در اين مقاله، شناخت‌شناسي و هستي‌شناسي کانت را به‌اجمال با آموزه‌هاي فلسفه صدرايي بررسي کرده‌ايم و درصدديم تعارض موردنظر او را با کمک آموزه‌هاي پيش‌گفته برطرف سازيم

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

وجوه فردی و جمعى روایت حى بن یقظان

نویسنده:

مرتضی بحرانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

وضعیت نشر :

قم: دانشگاه قم,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

فرد , حی بن یقظان , ابن طفیل , سلامان و ابسال , امور اجتماعی , اصطلاحنامه فلسفه

کلیدواژه‌های فرعی :

نفس آدمی , مشاء , واجب الوجود , مرگ , اجتماعی بودن انسان , مدینه فاضله , اشراقیون , روح بخاری , انزوا , نفس در حکمت مشاء , وضع لغت , ابزارسازی , کشف آتش , معرفت‌شناسی (اپیستمولوژی) , تهذیب نفس ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

داستان رمزی حی بن یقظان («حی»، رمزی از عقل و «یقظان»، رمزی از خداوند) به گونه ای روایت شده است که می توان آن را به وجوه مختلف و حتی متفاوت تفسیر نمود. می توان برخی از این تفاسیر را چنین خلاصه کرد: الف) اثبات جاودانگی نفس ناطقه انسان؛ ب) نظریه پردازی دوگانه در باب ابتدای خلقت انسان؛ ج) بررسی رابطه میان فرد و اجتماع و ارائه این نظریه که منشأ جامعه فرد است؛ د) شرح غربت و تنهایی انسان. این دو تفسیر اخیر، بر اساس مقایسه رساله حیّ بن یقظان ابن طفیل با کتاب تدبیرالمتوحّد ابن باجّه صورت گرفته است. طی تفسیر اخیر، انسان موجودی گمشده در این جهان است که به دنبال پیدا کردن خویش است. اگر انسان بتواند خودش را پیدا کند می تواند به مراحل کامل انسانیت برسد. نکته مهم روایت حی ابن یقظان این است که انسان در جستجوی خویش، به اموری دست پیدا می کند که همگی وجوه اجتماعی دارند: تقلید اصوات و وضع لغت، اختراع لباس، تهیه مسکن، آماده ساختن وسایل و ابزار دفاعی مانند چوب دستی و نیزه، بهره گیری از حیوانات اهلی؛ کشف آتش و به کار بردن آن در پختن غذا و رفع نیازمندیهای دیگر، آگاهی انسان به اهمیت اعضا و جوارح خود و همچنین تشریح آنها و سرانجام کشف نقش اساسی قلب در ساختمان بدن که می تواند استعاره ای از وجود رهبر و ضرورت یا حاکم در جامعه باشد. در این مقاله، تلاش می شود تا به روش تحلیل فلسفی، و با تمرکز بر تفسیر داستان حی بن یقظان و مقایسه آن با سلامان و ابسال، به شرح غربت انسان پرداخته شود و وجوه اجتماعی آن نیز به بحث گذاشته شود.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 93 تا 114

مشخصات اثر

ثبت نظر