جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر به بررسی مبحث مهم ولایت آنهم ولایت تکوینی می پردازد. معنی ولایت تکوینی لغتا و اصطلاحا، امکان ولایت تکوینی ، وقوع آن ، اثبات آن و... از جمله مباحث مطرح شده در این کتاب می باشد.

گنجینه معارف شیعه امامیه، از آقای حاج میرزا محمدباقر کمره‌ای که ترجمه فارسی بر کتاب کنز الفوائد علامه کراجکی متوفای ۴۴۹ ق است، می‌باشد. / آقای کمره‌ای علاوه بر ترجمه، تعلیقات و پاورقی‌هایی نیز در سال ۱۴۰۲ ق بر این کتاب ارزشمند دارند. اصل کتاب کنز الفوائد دارای دو جلد می‌باشد؛ اما آقای کمره‌ای این دو جلد را در یک مجلد، که نام آن را هم گنجینه گذاشته‌اند، تنظیم و ترجمه نموده‌اند و در پایان کتاب خود، کتاب دیگری از علامه را افزوده‌اند که در کتاب کنز الفوائد موجود نمی‌باشد، تحت عنوان «التعجب»، که کتابی است در دفاع از موضوع امامت در مقابل اهل سنت نگاشته شده است. در این کتاب مؤلف تناقضات و اغلاط عجیب و غریبی را که در عقاید اهل سنت درباره این مساله رخ داده یادآور شده و به ابطال و رد آنان پرداخته است. / مترجم در جای دیگری در مقدمه می‌گوید: این کتاب به زبان عربی که در آن تاریخ زبان علمی جامعه اسلامی بوده است، تالیف شده و برای پارسی زبان‌هایی که با زبان علمی عربی آشنائی ندارند، سودی نداشت و توفیقی به دست آمد که آن را به زبان پارسی ساده ترجمه کردم و کوشیدم برای همه قابل فهم باشد و بهره ده برای همه افراد اندیشمند./ این کتاب از روی تنها نسخه‌ای که ده‌ها سال پیش به دست ناشری رسیده، چاپ سنگی شده و در کاغذ و نوشتن بسیار صرفه جویی گردیده و صورت خوبی نداشته است./ نسخه کتاب مخلوط بوده و مصحح کوشای آن تا هر چه تلاش کرده، باز هم تعهد صحت آن را نکرده، بلکه اعتراف دارد موارد شبهه‌ای در کتاب باقیمانده که در آینده به توان تصحیح کرد، این کتاب برای بار دوم چاپ افست شده و همان نسخه یکم بی کم و زیاد تکثیر شده، برای تصحیح جلد اول کتاب به نسخه نوشته، در دهه هفتم تاریخ اسلامی که نشانه آن در کتابخانه آستانه حضرت رضا علیه‌السّلام به دست آمد مراجعه کردم، البته با زحمت بسیار و فرصت اندک و مقابله‌ای شد و آن نسخه هم خود مغلوط بود و با این که صدها سال در کتابخانه مبارکه بوده است به یک تصحیح علمی عرضه نشده بود و در جزء یکم مقداری هم افتاده داشت و استفاده اندکی به دست آمد. با این همه کوشیدم ترجمه پارسی کامل و رسا باشد. / کتاب حاضر با دو مقدمه در حدود ۶۰ صفحه، از مترجم محترم آغاز گردیده است که در به دوران زندگانی علامه کراجکی و اهمیت عصر وی اشاره نموده، همچنین از دوران زندگانی ائمه و پیامبر عظیم الشان اسلام مطالبی را عنوان نموده است. سپس به ترجمه و تعلیقه بر کتاب کنز الفوائد پرداخته و سعی نموده تا ترجمه ساده و روان داشته باشد. / این کتاب اصول اسلامی را از اثبات مبدا و توحید و صفات ثبوتیه و سلبیه و نبوت و امامت را مورد بحث نموده و در هر فصلی شرحی وافی و استدلالی کافی در بر دارد و بحق یکی از وسائل مؤثر جهاد سازندگی است و شایسته است در مراکز تحصیلی از دبیرستان و دانشگاه به حساب یک کتاب درسی یا مطالعه به کار گرفته شود. به گفته مترجم، کتاب ارزشمند کنز الفوائد تالیف شیخ بزرگوار ابو الفتح محمد بن علی کراچکی دانشمند اسلامی قرن چهارم تا حدود نیمه قرن پنجم اسلامی و از شاگردان شیخ بزرگوار مفید، یگانه مبارز دینی دوران حکومت عباسیان و نویسندگان متکلم و موشکاف عقیده و ایمانست، عصری که سید رضی و سید مرتضی پرچمدار علم و دانش اسلامی بودند و وحدت اسلامی را در نظر داشته و به تصحیح عقائد ایمانی پرداختند. این کتاب هم به مانند این گنجینه علمی است که در داستان قرآن مجید یادآوری شده و کان تحته کنز لهما و کان ابوهما صالحا فاراد ربک ان یبلغا اشدهما و یستخرجا کنزهما رحمة من رب و تا کنون زیر دیوار تاریخ گذشته، زیرا دیوار کتابخانه‌ها و زیر دیوار بلند زبان تازی در پس انداز گذاشته بود. برای یتیمان خاندان پاک پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که سایه پدر بزرگوار خود پیغمبر و علی علیه‌السّلام را بالای سر ندارند و از دست مبارک سرپرست و امام زمان خود حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف هم به طور محسوس بهره مند نیستند. نسخه‌های دست نویس و خوانای این کتاب بسیار اندک و کمیاب است، برای بیان اهمیت مطالب این کتاب باید به وضع اجتماعی دوران مصنف و تالیف این کتاب توجه داشت و در دوران زندگی او از نیمه قرن چهارم تا نیمه قرن پنجم اسلامی یا کم و بیش بوده است و باید توجه داشت در این دوره وضع علمی و دینی اسلام در چه حالی بوده است. در پایان کتاب فهرستی از مطالب کتاب عنوان گشته است.

«ترجمه اعتقادات شیخ صدوق» تالیف محمد بن علی بن بابویه، توسط محمدعلى بن سید محمد حسنى به انجام رسیده است. او این ترجمه را به نام محمد ولى میرزا نوشته است. اعتقادات کتابی است مختصر در علم کلام که در آن اصول اعتقادات شیعه با استشهاد به آیات قرآن و اخبار اهل بیت (ع)، به شیوه روایتى حوزه علوم نقلى، در عباراتى کوتاه گزارش شده است. پس از تألیف این کتاب شرح‌ ها و نقدهایى بر آن نوشته شد که یکى از آنها متعلق به شیخ مفید است. وى کتاب تصحیح الاعتقاد خود را در نقد همین اثر صدوق (ره) نگاشته است. این اثر شیخ مفید هم توسط مترجم فوق ترجمه شده است. و کتاب حاضر متن ترجمه شده، اعتقادات صدوق (ره) و تصحیح الاعتقاد را با هم دربردارد. کتاب شامل چهل و پنج باب است که با مقایسه در کتاب به این نتیجه مى‌ رسیم که مباحث مطرح شده، در اعتقادات به سه دسته تقسیم مى‌ شود. شیخ مفید دسته‌ اى از مباحث را اصلا در کتاب خود نیاورده است. این امر نشان دهنده آن است که آنها را قبول داشته یا اشکالى در آن ها نمى‌ دیده است. در خصوص پاره‌ اى از مباحث، تنها به شرح و توضیح و تفسیر بیشتر آنها پرداخته است و دسته سوم مطالبى است که آنها را نقد کرده یا به کلى ردّ کرده و یا به تصحیح آن ها پرداخته است؛ مانند: صفات خداوند، جبر و اختیار، قضا و قدر، معناى عرش، رجعت، بهشت و جهنّم، عصمت، تقیّه، موحد بودن اجداد پیامبر (ص) و اباحه.

جلد اول موسوعه حدیث ثقلین که دو بخش دارد و این جلد بخش اول آن می باشد به بررسی حدیث ثقلین در قرون مختلف نزد مصنفات شیعه امامیه می پردازد.

عين اليقين، يكى از آثار مهم و فاخر ملامحسن فيض كاشانى(متوفای1091) است كه به زبان عربى تأليف نموده است. طبق آنچه خود فيض در مقدمه‌ى كتاب گفته موضوع كتاب آن دسته از عقايدى است كه عقل در آنها استقلال داشته و براى ادراكشان نيازى به ادله شرعى نمى‌باشد موضوع جلد دوم: درباره آسمان ها و زمین و هر چه که ما بین آنها میباشد.

آنچه به عنوان اندیشه‌های کلامی شیعه شناخته می‌شود، پیشینه و تطوراتی دارد که بدون شناخت آن، تصویر جامعی از فکر امامیه و کلام شیعه ترسیم نمی‌شود. مفهوم اختیار نیز در طول تاریخ کلام امامیه، دستخوش تطوراتی گشته و متکلمان امامی قرائت‌های متفاوتی از آن به دست داده‌اند. این مقاله به بررسی و مقایسه دیدگاه شیخ مفید در مدرسه کلامی بغداد و علامه حلی در مدرسه کلامی حله دراین‌باره پرداخته و سیر تطور این مفهوم را در این دو مدرسه به تصویر کشیده است. شیخ مفید به تبع شیخ صدوق، اختیار را به تشریع احکام و تعیین حدود توسط خدای متعال تفسیر کرده است، اما علامه حلی، بیشتر به تکثیر براهین بر اصل اختیار و فاعلیت انسان پرداخته است.

کلام امامیّه در طول تاریخ جریان یکسان و یکدستی نبوده است و دستخوش تحوّلات بسیار در ابعاد مختلف شده است. متکلّمان امامی در ادوار گونا گون تح تتأثیر عوامل مختلف به ویژه اثرپذیری از مکاتب فکری مطرح در تمدّن اسامی خاصّه کلام معتزلی و اشعری و فلسفۀ سینوی و حکمت صدرائی نظا مهای کلامی متفاوتی از باورهای دینی تشیّع امامی را ارائه نمود هاند. آشنایی با مکاتب کلامی و گرای شهای مختلفی که در کلام امامیّه پدیدآمده است پی شنیاز هرگونه پژوهش دقیق در این دانش است. با این وصف، تا کنون هیچ دست هبندی مشخّصِ معیاری از مکاتب کلامی امامیّه ارائه نشده است که هم نمایانگر سب کها و گرای شهای اصلیِ مختلف موجود در تاریخ کلام امامیّه باشد و هم مقبول و مورد اّتفا قنظر پژوهشگران این عرصه قرار گرفته باشد. در نوشتار حاضر، تاش م یشود پیشنهادی در خصوص دست هبندی ادوار و مکاتب کلامی امامیّه ارائه گردد. بر بنیاد این دست هبندی تازه، ادوار و مکاتب گونا گون تکوی نیافته در کلام امامیّه در قرون میانی )از قرن چهارم تا قرن یازدهم هجری قمری( بر اساس سبک اندیشگی و مبانی کلامی متمایز متکلّمان امامی به چهار دورۀ: ) 1( کلام معتزلی شامل مکاتب بغداد متقدم و متأخر و مکتب حلۀ متقدم، ) 2( کلام معتزلی _ فلسفی در مکتب حلۀ متأخر، ) 3( کلام فلسفی در مکتب قم و ) 4( کلام فلسفی _ عرفانی در مکتب اصفهان طبق هبندی م یشود.

تفسير القرآن المجيد: المستخرج من تراث الشيخ المفيد رحمه‌الله، گردآورى مباحث تفسيرى از ميان آثار شيخ مفيد، توسط سيد محمدعلى ايازى است. اين اثر، از تفاسير كلامى و فقهى شيعه بوده كه در آن، شرح و تفسير برخى آيات قرآن، فراهم آمده است. شيخ مفيد در لابه‌لاى اين تفسير، پاره‌اى از احكام فقهى را توضيح مى‌دهد. اين تفسير به زبان عربى است. مجموعه آياتى كه شيخ مفيد در كتب مختلف خود، مورد بررسى قرار داده، نمايانگر روش خاص كلامى ايشان در مباحث تفسيرى است، كه قبل از وى سابقه نداشته است. به همين انگيزه، تصميم بر آن شده تا به مناسبت هزارمين سال درگذشت ايشان و برپايى همايش جهانى در تجليل از شخصيت بى‌نظير وى، مجموعه بحث‌هاى تفسيرى از كتب گوناگون ايشان جمع‌آورى و در قالب اثر حاضر، عرضه گردد، تا اين روش به نام ايشان ثبت شده و راهنمايى باشد براى قرآن‌پژوهانى كه بخواهند بحث‌هاى كلامى را در تفسير قرآن پيگيرى نمايند... درباره محتواى اين كتاب، نكات زير شايان تأمل است: گردآورنده در مقدمه خود، به ابعاد مختلف تفسير شيخ مفيد و كار انجام‌شده در اين اثر پرداخته و شيوه تحقيق و منابع آن را بازگو كرده است. قبل از آن با بررسى شخصيت و عصر شيخ مفيد، روش ايشان بررسى و بيان شده است... شيخ مفيد خود كتاب تفسيرى مستقل تأليف ننموده، ولى استفاده زياد ايشان از آيات در مباحث كلامى، تاريخى و فقهى و مطرح كردن بعضى مسائل تفسيرى و قرآنى، نمايانگر توجه ايشان به اين‌گونه مباحث است... شيخ را مى‌توان مبدع سبك تفسيرى كلامى دانست، كه اصول و روش‌هاى خاص خود را دارد. به كار بردن روش استدلال قرآنى براى بيان مطالب و رد اشكالات و شبهات يا توضيح معتقدات، از خصوصيات اين سبك است... مناظرات مذهبى و بحث آزاد در مباحث اعتقادى مانند بحث با مشركين در توحيد، جدال با اهل كتاب در نبوت، مناظره با منكران معاد، گفتگو با منكرين عدل و رجوع به امام معصوم(ع) و اثبات غيبت امام عصر(عج)، از ديگر ويژگى‌هاى اين سبك بشمار مى‌آيد... تفسير شيخ مفيد از جهتى دربردارنده بسيارى از آراى فرق اسلامى و موضع‌گيرى‌هاى ايشان به‌عنوان يكى از بزرگ‌ترين علماى اماميه مى‌باشد؛ به تعبيرى ديگر، روش تفسير شيخ، روش كلامى - عقلى است. از اين جهت بايسته تدريس و تحقيق و محل توجه انديشمندان قرآنى است... روش شيخ در تعامل با نص قرآن، روشى است كه علماى اسلام در تفسير به آن اتفاق دارند. شاخصه‌هاى تفسير ايشان، از اين قرارند: الف)- تفسير قرآن به قرآن: آشكارترين روش شيخ در تعامل با آيات قرآن، تكيه بر آيات ديگر، در توضيح و تفسير آن است؛ با استناد به اينكه اجزاى قرآن ناظر و مفسر اجزاى ديگر آن است و اختلاف و باطلى در آن راه ندارد. وى در هر آيه، آيات مناسب و هم‌معنى و هم‌موضوع با آن را جمع‌آورى نموده و با تبيين ارتباط بين آنها، معناى مقصود را استنباط و آيات را تفسير مى‌نمايد... ب)- تفسير روايى: قاعده كلى در ديدگاه ايشان اين است كه در تفسير قرآن، از روايات وارده بايد استفاده نمود، اما مادامى كه با قرآن يا نص واضح ديگر، مخالفتى نداشته باشد، در اين مقام، تكيه او به روايت خواهد بود، اما اگر در روايت ترديدى وجود داشت، در اعتماد به آن ترديد خواهد كرد... استفاده ايشان از روايت به دو صورت است: گاه در تفسير نص قرآنى از آن بهره مى‌برد و گاه براى تأييد معنا و تفسيرى كه بيان كرده، به روايت استشهاد مى‌نمايد... اگر روايت با اصول عقايد و قواعد عقليه و حقايق تاريخى متواتر مخالفت داشت، به‌طور قاطع آن را رد مى‌نمايد و حق نقد سندى و عقلى آن را براى خود محفوظ مى‌دارد (مانند روايات ذيل آيه 157 اعراف در ذكر اشباح و خلق ارواح قبل از خلقت آدم(ع)، ص218 كتاب)... ج)- تفسير لغوى و شاهد ادبى: ايشان استفاده از معانى لغوى و شعر عربى را در توضيح معانى لغوى قرآن ضرورت واقعى مى‌انگارد. بر اين اساس، در جاهاى مختلف از آن بهره برده است (مانند تفسير آيه 171 سوره نساء، ص166 كتاب در معنى غلو)... د)- پرهيز از تفسير به رأى مذموم: شيخ مفيد مى‌فرمايند: «تفسير قرآن به رأى ممكن نيست و اعتقادات و هواهاى انسان‌ها را نبايد بر قرآن تحميل كرد». مراد ايشان از تفسير به رأى، تفسير بدون آگاهى و علم است و نيز مى‌فرمايد: «در تفسير، كنار گذاشتن حقيقت معنا و حمل آن بر مجاز و استعاره بدون دليل، باطل مى‌باشد». در مقابل، به تفسيرى كه مستند به لغت، برهان عقلى و شاهد روايى باشد، رو آورده است. ويژگى‌هاى تفسير شيخ را مى‌توان در مؤلفه‌هاى زير خلاصه كرد: مى‌توان ويژگى‌هاى مهم اين تفسير را به شكل زير دسته‌بندى كرد: الف)- بعد كلامى آن: اين تفسير از اين جهت، در بين تفاسير شيعه تاكنون بى‌نظير است. فقط فخر رازى در تفسير خود (آن هم دو قرن بعد از شيخ مفيد) به اين شيوه تمسك جسته است... اين ويژگى، بى‌شك تابع جوّ و فضاى عصر شيخ بوده، كه از يك طرف مناظره‌هاى علمى و عقيدتى و از طرفى هجوم بى‌سابقه عليه تفكر شيعى و فرصت شيخ در ردّ آنها رواج داشته است. از اين جهت، مرجع خوبى براى پژوهشگران آيات كلامى مى‌باشد... ب)- پرداختن به شبهات مختلف: با نظرى اجمالى به تفسير ايشان درمى‌يابيم كه در زمان خود، شبهات گوناگون فكرى را مطرح كرده و پاسخ داده‌اند. شبهاتى حاصل از نزاع‌هاى اهل سنت عليه شيعه در مورد افضليت حضرت على(ع)، عصمت، رجعت، متعه، نفاق بعضى صحابه، غيبت امام عصر(عج) و مسائل فقهى خلافى مانند، تحريم ذبائح اهل كتاب، مسح بر پا و مباحثى مانند شرور، خلق افعال عباد، حدود اختيار و اراده انسان و مباحثى با معتزله... همچنين مباحثى با اهل حديث از شيعه كه از طرف شيخ صدوق در اعتقادات مطرح شده‌اند، مانند، اراده الهى، هدايت الهى، منشأ عمل انسان، مفهوم بداء، عالم ذر، جايگاه عقل، خلق ارواح و...... بخشى از مباحث ايشان در مقابله با غلات است، از قبيل اينكه پيامبران(ع) و معصومين(ع)مانند ساير افراد بشر، لذت و الم را درك مى‌كنند و كبر سن و پيرى بر آنها عارض مى‌شود... ج)- دسته‌بندى خاص: چينش مطالب در اين كتاب، به‌گونه‌اى پيش رفته كه غالبا به مطالب مهم پرداخته شده و شكل موضوعى به خود گرفته است... بيان مطالب موضوعى ذيل هر آيه از طرف شيخ، بيشتر جنبه تطبيقى و استشهاد داشته؛ بدين منظور، گاه از بين چند موضوع، يكى انتخاب و در اين تفسير آورده شده است. در تفسير جمع‌آورى شده، مطالب به قصد تفسير، تأليف نشده و به‌طور طبيعى، تفسير كاملى مانند ساير تفاسير تأليفى كه به تمام زوايا و ابعاد آيات پرداخته باشد، نخواهد بود. از نظر انسجام نيز، انتظار يك تأليف منسجم را نبايد داشت؛ زيرا هر مطلبى از كتابى، گلچين شده است...