جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از برجسته ترین خاورشناسان شیعه پژوه معاصر، «اتان کولبرگ» است. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی کولبرگ و آثار وی، گزارش کاملی از مقاله وی در موضوع جهاد ارائه شده و در مقام بررسی مقاله، در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع، آرا وی در بوته نقد قرار گرفته است.وی در مقاله خود تحت عنوان «تطور نظریه جهاد در شیعه امامیه» با مطالعه تاریخی و استناد به برخی روایات، به بررسی رویکرد امامیه نسبت به «جهاد» در عصر امیرالمومنین (ع) و پس از آن پرداخته است. او در این رهیافت ابتدا شباهت ها و تفاوت های میان امامیه و اهل سنت در باب مفهوم جهاد را مطرح نموده و مستندات امامیه در وجوب جهاد را بیان می کند، سپس به بررسی جنگ های امیرالمومنین (ع) پرداخته، و به مناسبت از احکام قتال اهل بغی سخن به میان می آورد. در پایان نیز وضعیت جهاد را از نگاه تاریخی، پس از خلافت حضرت علی (ع) تا عهد قاجار مورد بررسی قرار می دهد. مقاله حاضر با بیان نکات محوری اتان کولبرگ در موضوع جهاد، آن ها را از نظر محتوا و نیز منابع مورد استفاده در بوته نقد قرار می دهد.

إيمان أبي طالب اثر سيد شمس الدين، فخار بن معدّ موسوى از علماى قرن ششم و هفتم هجرى است. همچنان كه از نامش پيداست در اثبات ايمان ابو طالب، پدر بزرگوار حضرت على( ع) تاليف شده است. البته نام اصلى كتاب« الحجة على الذاهب إلى تكفير أبي طالب» است. شيخ آقا بزرگ تهرانى نام« حجة الذاهب إلى إيمان أبي طالب» و« الرد على الذاهب إلى كفر أبي طالب» را نيز براى كتاب آورده است. در نتيجه« إيمان أبي طالب» نام اصلى كتاب نيست و اين نام را« سيد محمد بحر العلوم» كه كار تحقيق كتاب را به عهده داشته براى كتاب انتخاب كرده تا بنا بر آنچه در مقدمه آمده، نام كتاب كوتاه و زيبا باشد و در اولين نظر بيننده را جلب نمايد. گزارش محتوا مولف استدلالهاى متقن و قوى در طول كتاب طورى ايمان ابوطالب را اثبات كرده كه جاى هيچ شك و شبهه‏اى باقى نماند و نه تنها اجماع مسلّم علماى شيعه را بر اين مطلب اثبات مى‏كند، بلكه بسيارى از اهل سنت را هم كه قائل به اين مطلب بوده‏اند به عنوان مؤيد شيعه ذكر مى‏نمايد. كتاب داراى يك مقدمه و ده فصل و يك خاتمه است: 1 مقدمه: شامل بيان انگيزه تأليف كتاب و مقام اجداد پيامبر و ابو طالب است. 2- فصل‏هاى كتاب: فصل اول: در معناى ايمان و اثبات ايمان ابو طالب از راههاى مختلف. فصل دوم: ادله قائلين به كفر ابو طالب از جمله آيه«إنك لا تهدي من أحببت»و جواب از آنها. فصل سوم: اثبات محبت پيامبر نسبت به ابو طالب كه با توجه به حرمت دوستى كفار ايمان ابو طالب را اثبات مى‏كند. فصل چهارم: كلمات و اشعار ابو طالب كه دلالت بر ايمان او مى‏كند. فصل پنجم: جريان مفقود شدن پيامبر و على عليهما السلام و امر ابو طالب به فرزندش جعفر بر نماز با آنان. فصل ششم: وفات ابو طالب و امر پيامبر به غسل و دفن او. فصل هفتم: مهربانى‏هاى ابو طالب نسبت به پيامبر صلى الله عليه وآله و اشعار دال بر اسلام او. فصل هشتم: قصيده معروفى از ابو طالب و چند واقعه تاريخى كه ايمان ابو طالب را اثبات مى‏كند. فصل نهم: وصيتهاى ابوطالب به اطرافيان براى حمايت از پيامبر صلى الله عليه و آله و انگيزه‏هاى سياسى ايجاد ترديد در ايمان ابو طالب. فصل دهم: دليل كتمان اسلام ابوطالب از سوى خودش و تشبيه ابوطالب به اصحاب كهف و مؤمن آل فرعون كه ايمانشان را مخفى مى‏كردند. 3- خاتمه كتاب: مصنف در خاتمه تأكيد مى‏كند آنچه آورده قطره‏اى از دريا بوده و درخواست اجر و ثواب از خداوند تا همه اعمالش را لوجه الله قرار دهد. وضعيت كتاب‏ تحقيق كتاب در چاپ حاضر به عهده سيد محمد بحر العلوم بوده كه با زحمتى فراوان براى راويان و علمايى كه در متن آمده‏اند شرح حال تهيه نموده، كه چند صد ترجمه كوتاه و بلند جمع آورى شده است. احاديث و آيات را نيز از مصادر استخراج نموده و آدرس داده است. فهرستهايى هم در پايان كتاب آمده از جمله: فهرست مطالب، فهرست ترجمه افرادى كه در پاورقى آمده‏اند، فهرست اعلام و فهرست منابع تحقيق. نسخه‏هاى كتاب‏ 1- نسخه‏اى كه در اختيار استاد سيد صادق كمونه بوده و مربوط به قرن 8 يا 9 هجرى است. 2- نسخه‏اى در كتابخانه شيخ محمد حسين آل كاشف الغطاء به تاريخ 1344 هجرى.

تفسير الشهيد زيد بن علي(ع) المسمى تفسير غريب القرآن، از جمله كتب تفسيرى عربى منسوب به زيد فرزند امام زين‌العابدين(ع)(شهادت 121ق) است. اهميت اين كتاب به دليل قدمت آن است و اينكه از قديمى‌ترين كتبى است كه در علم لغت و تفسير به دست ما رسيده است. اين كتاب پس از سال 118ق، تأليف شده است. كتاب را يكى از شاگردان وى به نام عمرو بن خالد واسطى گردآورى و تدوين كرده است. آن‌گونه كه تراجم‌نويسان گفته‌اند برخى از سوره‌هاى اين اثر، به‌ويژه سوره «فاتحةالكتاب» و «البقره» در زمان حبس - پنج ماه - زيد بن على(ع) در زندان شام نگاشته شده است./ روش‌شناسى كتاب غريب القرآن: 1- ريشه‌هاى مشترك يا غير مشترك، از حجم 6236 آيه قرآن كريم، مجموعاً 2786 آيه از سور مختلف قرآن كه داراى 1152 ريشه مشتركند، در اين اثر بررسى شده است. 2- شرح و بيان كلمات پيچيده و غريب و بررسى لغوى و معنايى و توضيح مفردات آنها. 3- بررسى لغاتى كه غير لغت قريش در قرآن آمده است. 4- شرح جملات و عبارات قرآنى. 5- بررسى واژه يا واژگان و عبارات قرآنى به لحاظ تفسيرى. 6- بررسى به لحاظ مصداق. 7- بيان اقوال متعدد در تفسير كلمه‌اى واحد، به‌طورى‌كه ترجيح واحدى در آن يافت نمى‌شود. 8- استفاده نكردن از نظريات برخى از اهل تسنن. 9- بيان نكردن شأن نزول آيات، به‌ويژه آيات مربوط به اهل بيت(ع). (موارد 7 و 9 از نقاط ضعف اين اثر بشمار مى‌روند)

کتاب علم الیقین فی تنزیه سید المرسلین ص درباره این نکته بحث می کند که سوره عبث و تولی که خطاب قرآن خطابی است که می گوید عبس و تولی صورت در هم کشید و... که بعضیا خواستن از این طریق به پیامبر ایراد بگیرند که پیامبر کار درستی نکرده و قرآن عتاب کرده به ایشان... واقعا این سوره در حق که نازل شده است و مصداق آیه چه کسی یا کسانی می باشند؟ نظرات اقوال علمای امامیه ، سبب نزول آیه از طرق عامه ، اسائه ادب اشاعره به پیامبر ص ، جواب به شبهات مطرح شده ، سیره رسول الله ... از جمله مطالب مطرح شده در کتاب می باشد.

کتاب حاضر جلد دوم از مجموعه سه جلدی " تقیه فی فقه اهل البیت علیهم السلام" می باشد که به بررسی بحث تقیه در مسائل فقهی از جمله جهاد، سلطان جائر و ارتباط با او ، ساب انبیاء و اهل بیت، دفاع از مال و جان و آبرو، ولایت تشریعی ، کافر و... می پردازد.

كتاب «اصول العقیدة بین المعتزلة و الشیعة الامامیة» تألیف عایشه المناعی با زبانی عربی به بررسی مقایسه ای میان اصول عقاید معتزله و شیعه امامیه می پردازد. نویسنده مطالب کتابش را در چهار باب تقسیم بندی کرده است و در هر باب ضمن دو فصل به ایراد مطالبش پرداخته است. در باب اول به بررسی تاریخی معتزله و امامیه اشاره کرده است و از این رهگذر به وجه تسمیه هر یک گریزی زده است. در باب دوم به دیدگاه های دو فرقه راجع به عقل و نص توجه کرده و در باب سوم به اصولی که میان دو فرقه معتزله و شیعه امامیه مشترک است پرداخته است. نویسنده در این باب به توحید و عدل که میان دو فرقه مشترک هست اشاره کرده و ذیل توحید مباحثی از قبیل وجود خداوند، صفات ثبوتیه و تنزیه و تشبیه را گنجانده است. در قسمت عدل نیز مطالبی همچون حسن و قبح و افعال بندگان را بیان نموده است. مؤلف در باب چهارم به اصولی که میان دو فرقه مورد اختلاف است پرداخته و به مسائلی نظیر وعده و وعید، المنزلة بین المنزلتین، الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و نبوت و امامت اشاره کرده و در خاتمه میزان تأثیر و تأثیر این دو فرقه از یکدیگر در دوره های مختلف را بیان نموده است.

جلد اول از مجموعه سه جلدی "تقية في فقه أهل البيت عليهم السلام" درباره تقیه می باشد. موضوعاتی که در این مجلد به آنها پرداخته اند به اختصار عبارتند از: تاریخ تقیه، تقیه قبل از اسلام، تقیه انبیاء، تقیه بعد از اسلام، تقیه در زمان خلفای مختلف اموی و عباسی ، تقیه در نماز ، تقیه در وضو ...

کتاب"بداء وكيفية وقوعه في العلم الإلهي" از دانشمند متفکر جناب سید کمال حیدری به بررسی بحث مهم بداء و ارتباط آن با علم الهی می پردازد. تعریف بداء، بداء در اصطلاح دینی ، علم الهی ، آیا بداء با علم الهی سازگار است و... از جمله مباحث مطرح شده در کتاب می باشد.