جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهشی در زمینه سیر برهانی اندیشه مهدویت و فرهنگ انتظار بر اساس آیات قرآن کریم است. در این پژوهش سعی شده است دیدگاه‌های قرآنی و روایی فریقین در مورد جایگاه مهدویت در دین اسلام با هم مقایسه شده و با استناد به آیات قرآن این موضوع اثبات شده و برخی از مبانی و ابعاد آن به تصویر کشیده شود. نویسنده استمرار امامت حضرت ابراهیم(ع) تا روز قیامت را از منظری قرآنی اثبات نموده و مصداق این امامت را در عصر کنونی امامت امام مهدی(ع) عنوان نموده است. آنگاه به اثبات پیشینه غیبت برخی از پیامبران از دیدگاه قرآن پرداخته و آن را منطبق بر فرهنگ قرآن و اسلام دانسته است. وی محقق نشدن وعده‌های قرآن در زمینه غلبه اسلام بر کفر و خلافت صالحان را منوط به تحقق ظهور امام مهدی دانسته و ویژگی‌های منحصر به فرد منجی موعود را با استناد به آیات قرآنی تبیین نموده است.

الخرائج و الجرائح تأليف قطب‌الدين راوندى، سعيد بن هبةالله، متوفاى 573ق و در موضوع معجزات پيامبر و ائمه(ع) است. اين كتاب از بزرگ‌ترين و بهترين كتاب‌هایى است كه پيرامون معجزات پيامبر و ائمه(ع) نوشته شده؛ زيرا خصوصياتى در آن جمع شده، از جمله: انواع مختلف معجزات را آورده و به يك نوع اكتفا نكرده كه مثلاًفقط معجزات علمى يا كلامى را بيان كرده باشد؛ در روايات به‌قدر حاجت اكتفا كرده و مقدمات و توضيحات غير مرتبط با مطلب اصلى كه مسئله معجزات و كرامات است را حذف نموده است؛ ملحقات پنج‌گانه‌اى به آخر كتاب افزوده كه بسيار جالب و خواندنى هستند. محتوای جلد سوم: نوادر المعجزات، كه كتابى روايى صرف است و هيچ بحث كلامى و... ندارد. كتاب أمّ المعجزات، كه بحثى مفصل در وجوه مختلف اعجاز قرآن دارد و شبهات مختلف را در مورد قرآن مطرح كرده و جواب داده است. كتاب الفرق بين الحيل و المعجزات كه راه تشخيص معجزه را از شعبده و...بيان كرده.

چکیده برای بهره‏گیری از نظام قرآنی در شناخت مهدویت و نیز استفادۀ مؤثر از احادیث مربوطه، کشف ارتباط میان آنها می‏تواند مفید باشد که نگارنده بنا دارد در قالب بحث درون‏مایه‏های قرآنی احادیث امام رضا A، تصویر روشن‏تری از مهدویت به دست آورد. در این تحقیق، با متن‏پژوهی در احادیث مهدوی امام رضا &#۶۱۵۰۵; که به دو روش تطبیق لفظی و مفهومی صورت گرفته، تک تک احادیث به آیات قرآن عرضه شده و شواهد قرآنی این دسته از روایات از آیات قرآن استخراج شده است. به دست آوردن صحّت و سقم احادیث در عرضه به آیات قرآن و واکاوی مفاهیم معرفتی در جهت کشف بُن مایه‏های قرآنی و تبیین بخشی از مبانی قرآنی مهدویت و همچنین رسیدن به یک تبیین صحیح روایی از مهدویت در بیانات امام رضا &#۶۱۵۰۵; در مقولاتی چون «ویژگی‌های حضرت مهدی Q»، «سیر مقاطع عصر ظهور» و «بایسته‌های رفتاری در دوران غیبت و ظهور» از اهداف این پژوهش است. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که در باب فضائل، برخی از روایات مهدوی امام رضا &#۶۱۵۰۵; اشاره به ویژگی‌های اختصاصی حضرت مهدی Q دارد. مانند: «پُر کنندۀ زمین از قسط و عدل» و برخی از خصوصیّات ایشان، مشترک با دیگر اهل‌بیت &#۶۱۵۳۸; است، مانند؛ «بهره‌مندی اهل‌بیت &#۶۱۵۳۸; از روح القدس». در مجموع فضائل اهل‏بیت &#۶۱۵۳۸; محدود به دنیا نیست؛ بلکه مرتبط با فضائل عوالمی و نشئاتی اهل‌بیت D است؛ مانند مفهوم باب‌اللهی که از فضائل عوالمی و متوسّم بودن از فضائل نشئاتی اهل‌بیت &#۶۱۵۳۸; است. با توجه به مبحث مهم «جغرافیای ظهور»، تصویری که روایات مهدوی امام رضا &#۶۱۵۰۵; به ما می‌دهد، بیانگر دو مقطع مهم دوران قبل و بعد از ظهور است؛ در مقاطع قبل از ظهور علاوه بر دوران غیبت، مقطع آخرالزمان به دو بخش مهم «ظهرالفساد» و «ظهر امرالله» تقسیم می‌شود. بر این اساس، روایات مرتبط با علائم عامۀ آخرالزمان در بخش اول آن ظاهر می‌شود و «تحولات در طبیعت» همچون زلزله و «ظهور آیات الهی» همچون خروج دابۀ الأرض در بخش دوم آن ظاهر خواهد شد. هر مقطعی از مقاطع آینده به تبع شرایط و موقعیت خاص خود، نیازمند رفتاری متناسب با آن مقطع است. بر همین مبنا در مقاطع قبل از ظهور، رفتارهایی چون ورع، تقیه، صبر و مفهوم حصن از رفتارهای متناسب این مقطع و در مقاطع بعد از ظهور، به تبع ظهور قائم &#۶۱۵۰۵; ارزشی‌ترین رفتارها تبعیت محض و همه جانبه از هادیان حیّ الهی است.

الشيعه و الرجعه، اثر محمدرضا مروج طبسى، كتابى است، به زبان عربى در اثبات ديدگاه شيعه اماميه در مورد مساله رجعت. مؤلف انگيزه خود از نگارش اين اثر را اين‌گونه بيان مى‌كند: پانزده سال پيش رساله مختصرى درباره اثبات رجعت نگاشته بودم كه بارها به فارسی و عربى به چاپ رسيد، در همين احوال برخى از دوستان اهل علم و ايمان از من خواستند با اضافاتى از آيات قرآن كريم، كه دلالت بر اثبات و ثبوت رجعت دارد، و نيز اخبار و قضايايى كه بر امكان و وقوع اين امر دلالت دارد آن را به چاپ برسانم تا نفع آن به عموم برسد (و من در پى اجابت خواسته ايشان به نگارش اين كتاب دست زدم). جلد دوم كتاب، به موضوع رجعت اختصاص يافته و مؤلف در اين رابطه ثبوتا و اثباتا به تفصيل به بحث نشسته است. در مقدمه ضمن دو بخش، مؤلف بحثى تحليلى و عقلى را درباره رجعت آغاز مى‌كند. در بخش نخست، اين نكته را يادآور مى‌شود كه رجعت مورد قبول اماميه امرى است كه ذاتا امكان وقوع دارد و هيچ گونه استحاله عقلى ندارد، چرا كه مفاد رجعتى كه مورد ادعاى اماميه است؛ عبارتست از زنده ساختن دوباره برخى از افراد در دار دنيا، پس از آن كه مزه مرگ را چشيده و از دنيا رفته‌اند و اين امرى است، ممكن الحصول و معقول، چرا كه از خداى قادر چنين كارى ساخته است. از اين رو كسى كه به مساله رجعت اشكال مى‌كند، بايد به يكى از دو امر ذيل ملتزم گردد: يا بايد صغراى قياس را انكار كند؛ يعنى قائل به عدم امكان رجعت باشد و يا بايد كبراى قياس؛ يعنى قدرت مطلقه خداوند در احياء مردگان را منكر شود و اين هر دو باطل است. با توجه به اين برهان ثابت مى‌شود كه رجعت امرى است كه مقدور خداوند است و جزء ضرورياتى است كه نياز به اقامه برهان هم ندارد. در بخش دوم مقدمه، شانزده امر مطرح گرديده كه هر كدام به نحوى در ارتباط با موضوع رجعت مى‌باشد. اولين بخش، جزء دوم كتاب، «قرآن و رجعت» نام دارد و ضمن آن هفتاد و شش آيه از آيات كريمه قرآن مطرح گرديده كه برخى از آن‌ها به صراحت به مساله رجعت دلالت دارد و برخى ديگر به اين مساله تفسير يا تأويل گرديده‌اند. چه بسا پژوهش‌گران با تلاش بيشتر به شمار بيشترى از آيات در اين رابطه دست بيابند. به گفته مؤلف، اين آيات انواع گوناگون دارند: برخى به امكان رجعت و ثبوت آن، برخى ديگر بر وقوع و اثبات آن در خارج؛ يعنى در امت‌هاى پيشين دلالت دارند و از برخى ديگر چنين برمى‌آيد كه اعتراف و اعتقاد به رجعت؛ مانند ساير امور غيبى و نيز امورى كه با برهان و دليل به اثبات مى‌رسند؛ مانند توحيد و نبوت و قيام قائم(ع) و رستاخيز و...لازم است. دومين بخش «دعاها و رجعت» نام گرفته است. در اين بخش مؤلف برخى از ادعيه‌اى كه از سوى معصومين وارد شده و در آن‌ها اشاراتى به موضوع رجعت صورت گرفته را ذكر مى‌كند. در بخش سوم با عنوان «زيارت‌ها و رجعت»، مؤلف به زيارات ائمه معصومين عليهم‌السلام براى اثبات صحت ديدگاه اماميه درباره رجعت اشاره مى‌كند كه در آن‌ها يا تصريح به رجعت شده و يا لااقل به اين مهم اشاره گرديده است. بخش چهارم، «اجماعات و رجعت»، نام گرفته است و مؤلف ضمن آن مواردى از اجماع علماء شيعه بر درستى قول به رجعت را يادآور مى‌شود. بخش پنجم، با عنوان «سخنان و رجعت»، به بيان سخنان اعلام و شخصيت‌هاى برجسته مسلمان درباره رجعت اختصاص يافته است. خاتمه كتاب هم مشتمل بر سه تنبيه به شرح ذيل است: تنبيه اول: معرفى كسانى كه رساله‌اى مستقل درباره رجعت نگاشته‌اند. تنبيه دوم: معرفى كسانى كه به نقل اخبار مرتبط با رجعت پرداخته‌اند. تنبيه سوم: به بيان برخى شبهات سست و بى‌پايه كه درباره مساله رجعت مطرح گرديده اختصاص يافته است.