جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

در جلسات گذشته از سوی حضرت استاد درباره نيت و اقسام آن مباحثی مطرح گرديد، و همچنين در اين‏ باره كه عوامل فساد عبادت نيت‏ های غيرخدايی هستند، مباحثی ارائه گرديد. در اين جلسه نيز حضرت استاد به بحث درباره اخلاص در عمل و اقسام عبادت از حيث نيت آن‏ها پرداخته ‏اند كه آن را به محضر اهل معرفت تقديم می‏ كنيم.

در جلسه قبل، در اين باره بحث شد كه اساس همه انحرافات و در نهايت، سقوط انسان ـ بر حسب آنچه از قرآن كريم استفاده مى شود و ادله عقلى هم آن را تأييد مى كند ـ غفلت از هويت الهى و انسانى است؛ يعنى انسان بايد در اين عالم، به طرف كمال و سعادت خود حركت كند؛ اگر عمرش صرف چيزهايى بشود كه براى رسيدن به سعادتش مفيد است رفتار انسانى انجام داده؛ يعنى چيزى كه مقتضاى اين خلقت است. اما اگر توجه نكند كه سعادت حقيقى اش چيست و چگونه بايد رفتار كند تا به آن برسد، حقيقت خود و هويت انسانى اش را فراموش كرده و تا حد حيوانات و گاهى پايين تر از آن ها تنزل مى كند.

در جلسه گذشته، حضرت استاد در باب اصالت نيت و ارزش خلوص و تأثير آن در پذيرش اعمال سخنان ارزشمندی بيان داشتند. در اين جلسه نيز ايشان در ادامه مباحث قبل، نكاتی درباره اخلاص در عمل به عنوان شرط قبولی اعمال، صعوبت خالص ‏سازی عمل، شدت اختفای، راه آزمودن اخلاص در عمل و شرك در دل انسان به محضر اهل معرفت ارائه داده ‏اند.

در اين سلسله دروس حضرت استاد درباره نماز و راه های جلب توجه و تمركز در آن بحث می كردند، در جلسه گذشته درباره «خشوع» به عنوان عامل مهم توجه در نماز و سه راه برای ايجاد آن در دل (توجه به عظمت الهی و حقارت انسان، توجه به قدرت الهی و عيوب انسان، و توجه به نعمت های الهی و گناهان انسان) سخن گفتند. اكنون در آخرين درس از اين سلسله، توجه به صفات جماليه الهی به عنوان راه ديگری برای ايجاد خشوع در دل و نيز راه های كسب محبت الهی بيان گرديده اند. اميد است اين سلسله دروس راهگشای اهل معرفت برای كسب اخلاق و عرفان اسلامی بوده باشد.

همان گونه كه مستحضريد، در سلسله مباحث اخلاقی و عرفانی، جناب استاد در باب نماز مباحثی را ارائه می نمايند كه در شماره قبل، نكاتی پيرامون راه كارهای تأثيربخشی نماز (حضور قلب، توجه به معنا، و تناسب حال با مفاد معنا)، ضرورت ورود ايمان به قلب و اثر اين ورود مطرح شد. در ادامه اين مباحث، راه های افزايش حضور قلب در نماز به محضر شما گراميان تقديم می گردد.

در هر كاری، شناخت هدف برای رسيدن به نتيجه مطلوب حايز اهميت است، به ويژه اگر كسی بخواهد طرحی نو ارائه دهد و دنبال هدفی جديد باشد كه تا پيش از آن كمتر سابقه داشته است. در امور نظامی هر كسی به لحاظ ذهنيتی كه از آن دارد هدفی را برای خود تبيين می كند. اما اگر قرار باشد در وضع موجود تغيير داده شود و هدف عالی تر و در عين حال جديدی به دست آيد، لازم است ابتدا آن را برای مجريان به خوبی تبيين نمايد. در سيره نظامی معصومان (عليهم السلام) آنچه به عنوان هدف مورد نظر است متفاوت با اهدافی است كه تا آن روز مردم برای رسيدن به آن با ديگران می جنگيدند. از اين رو، بايد اين اهداف تبيين شوند تا نيروهای اسلام بهتر آن ها را بشناسند و در آن وادی گام بردارند. بنابراين، می توان گفت: هرجا شرايط فراهم بود معصومان (عليهم السلام) اقداماتی را در جهت تبيين هدف متعالی جهاد انجام می دادند؛ گاهی در قالب خطابه ای در آغاز جنگ، با رنگ و بوی اخلاقی نيروها را از حال و هوای جنگ های جاهليت دور می كردند؛ گاهی در وسط معركه قتال و زمانی نيز پس از اتمام كارزار و در نحوه گزارش آن به پشت جبهه، اقداماتی در اين جهت انجام می دادند. در اين نوشتار، ابتدا جايگاه جنگ و جهاد در اسلام با استناد به شواهد تاريخی مورد بررسی قرار گرفته است تا ملاکها و معيارهای مشروعيت نبرد با ديگران در سيره معصومان (عليهم السلام) معلوم شوند و تفاوت ديدگاه اسلام با سنت رايج جاهليت در اين امر مهم مشخص گردد. در ادامه، به اقدامات معصومان (عليهم السلام) برای تبيين اين اهداف مقدس پرداخته خواهد شد و در دو محور، تبيين اهداف نبرد برای نيروهای خودی و دشمن بحث خواهد شد.

اصل وابستگی همه ممكنات به وجود امام (عليه السلام) از طريق بحث‌های استدلالی و آيات و روايات ثابت گرديده است. هر عالَمی دارای يك نقطه مركزی است كه وجودش با آن نقطه مركزی ارتباط دارد؛ مانند انسان كه نقطه مركزی آن قلب است و حيات اعضا و اندام و بخش مادی او به وجود قلب بستگی دارد. از طرفی، ميان اعضای مادی و روح نيز ارتباطی دو سويه و به صورت تأثيرپذيری روح از جسم و به عكس نيز وجود دارد. از اين رو، تمام عوالم دارای يك نقطه مركزی ‌می باشند و آن وجود مقدس امام عصر (عج) است. ارتباط وجود ممكنات با وجود ولی قطب جهان به حكم اخبار پيامبر (صلی الله عليه وآله) و ائمه اطهار (عليهم السلام) ثابت است. از آن رو كه اولين بار مسئله مهدويت در كتاب‌های آسماني مطرح شده است، تجليات اين انديشه را بايد در آنجا جست وجو كرد. خوشبختانه هنگامی كه به اديان آسمانی مراجعه ‌می كنيم كتب آسمانی را سراسر اميد و سرشار از نويدهای بهروزی ‌می يابيم. در عهدين، اميد بستن به جهانی روشن و نورانی كه در آن آدمی بر همه خواست‌های خود كامياب و از گناهان پاك شود و از همه دلبستگی های مادی و جلوه‌های زشت آن رهايی يابد و به وجود منجی كه برآورنده آرزوها و نيازهاست ايمان بياورد، آشكارا ديده ‌می شود. فرقه‌های يهود و نصارا در انتظار ظهور موعود و منجی جهان، كه عدالت واقعی را در آخرالزمان در سراسر جهان برقرار نمايد، به سر ‌می برند. البته نجات دهنده واقعی، خداوند قادر و عالِم بر همه چيز است. در این مقاله موضوع مهدویت در اسلام و سایر ادیان بررسی می شود.

انسان در ديدگاه دانشمندان علوم انسانى همچون روان شناسان اجتماعى و جامعه شناسان، موجودى سه بعدى است، و او را موجودى زيستى ـ روانى ـ اجتماعى (Biopsychosocial) معرفى كرده اند. در عين حال، بر بعد اجتماعى انسان تأكيد بيش ترى مى شود. به همين دليل، بسيارى از دانشمندان اساس رشد انسان را در روابط اجتماعى او جستوجو مى كنند. شايد به همين جهت باشد كه واژه «فرد» (Individual) در مقايسه با لفظ «شخص» (Person)، به كسى اطلاق مى شود كه با انسان هم نوع ديگرى يا با اجتماع در ارتباط نزديكى باشد. اساسا مبحث شخصيت (Personality) نيز برخاسته از همين تعامل بين فردى است؛ چه اين كه درصد زيادى از انسانيت انسان به اين است كه با انسان هاى ديگر در ارتباط كمال جويانه باشد. در تعامل اجتماعى است كه انسان ياد مى گيرد، تجربه مى كند، دانش مى آموزد، سخن مى گويد، تفكر مى كند، پژوهش هاى علمى صورت مى دهد و... . اصولا روابط انسانى براى ارضاى نيازهاى اساسى ضرورى اند. داشتن روابط مثبت و سالم با ديگران كليد رشد و كمال است. آنچه كه امروز هستيم و آنچه در آينده خواهيم بود، هر دو معلول روابط ما با ديگران است. روابط ما رفتار ما را به صورت يك انسان اجتماعى شكل مى دهد، همچنين در منحصر به فرد بودن شخصيت، هويت و مفهوم خويشتن ما نقش عمده دارند. ديگران براى ما هم جنبه آينه دارند؛ يعنى ما را به خودمان نشان مى دهند و هم الگوى تقليد ما هستند. همين روابط هسته مركزى اكثر مشكلات، اختلالات و ناراحتى هاى روانى ما را نيز شكل مى دهد. مى توان گفت: همه مشكلات انسانى عمدتا اجتماعى و ناشى از ارتباط با ديگران است. از سوى ديگر، مردم نيز براى پرورش روابط متقابل خود با ديگران اولويت ويژه اى قايلند و به همين دليل است كه روان شناسان اجتماعى از مدت ها پيش به عواملى كه دوست داشتن يا جاذبه متقابل را افزايش مى دهد توجه داشته و به تحقيقات زيادى درباره عوامل تعيين كننده دوست داشتن و ايجاد محبت بين افراد پرداخته اند. بنابراين، چگونگى روابط متقابل افراد از اهميت علمى و كاربردى خاصى برخوردار است. با نگاهى گذرا به متون دينى، درخواهيم يافت كه چگونه آموزه هاى دينى ضمن تأكيد بر اهميت اين موضوع، با توصيه ها و دستورالعمل هاى ساده و روشن و در عين حال، متين و زيبا، ما را به رعايت محاسن اخلاق و گسترش روابط اجتماعى مثبت رهنمون مى سازند.

گذشته چراغ راه آينده است و تاريخ، حكيم جهان ديده‌اى است كه حوادث گذشته را بازخوانى مى‌كند تا راهى براى پيمودن آينده مبهم پيش روى ما بنهد. ماه ذى‌الحجه همواره تداعى‌كننده اعياد مبارك قربان و غدير است. اين دو از ايام‌الله و شعائر الهى هستند كه بزرگداشت آن‌ها بر هر مسلمانى لازم است. اين مقاله، ترجمه و تدوين بخشى از كتاب موسوعة التاريخ الاسلامى، تأليف استاد يوسفى غروى مى‌باشد، كه درصدد برآمده است با استفاده از منابع دست اول و با اهميت دادن به منابع شيعى و اشاره به آيات اكمال، تبيلغ و ولايت كه در هنگام حجة‌الوداع نازل شده است، جريان حجة الوداع و غدير خم را بازخوانى كند تا زمينه آشنايى هرچه بيش‌تر با سيره پيامبراكرم (صلى الله عليه وآله) و اخلاق و منش و سياست‌ها و درايت‌هاى آن حضرت فراهم شود.