جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با میدان دادن به برخی اهل کتاب تازه مسلمان در نقل قصص و روایات دروغینی که ریشه در خرافات و اوهام اهل کتاب داشت و غالباً به پیامبر(ص) و صحابه منتسب می‌شد، اسرائیلیات در متون اسلامی شکل گرفت. بیشتر صحابه و تابعان بدون توجه به مبانی تشخیص روایات صحیح از دیگر سخنان، به گفتارهای ناقلان اسرائیلیات اعتماد کردند و بخش چشم‌گیری از مصادر روایی به ویژه اهل سنت- سرشار از اسرائیلیات شد. این اخبار پس از ورود به کتب و تفاسیر روایی، در برخی از منابع باقی ماندند و برخی منابع تا حدودی از این گونه اخبار پاک‌سازی شدند. از آنجا که اعتقاد به مهدویت در اسلام بر پایه روایاتی پیامبر (ص) و ائمه (ع) است، برخی با بهره‌جویی از این بستر مناسب اعتقادی، به جعل روایات در حوزه مهدویت پرداخته و پاره‌ای از مفاهیم اسرائیلی را در اخبار صحیح این حوزه سرایت دادند که وارد جوامع حدیثی شدند. این مقاله در صدد ریشه یابی نفوذ اسرائیلیات در روایات مهدویت و اهم موضوعاتی است که در این بستر در کتابهای حدیثی، به چشم می خورد.

یکی از نقاط مشترک در ادیان ابراهیمی وجود یک نجات دهنده در آخر الزمان است که بر اساس آن شاهد بر چیده شدن بساط ظلم در جهان هستیم. با بررسی در منابع دینی ادیان مسیحیت و اسلام به علایم مشترکی برای واقعه عظیم ظهور می رسیم که یکی از آنها ظهور دجال در اسلام و آنتی کریست (ضد مسیح) در مسیحیت است. هرچند که پیشینه و پسینه هر دو دین درباره این مفهوم باهم متفاوت است، اما نقاط مشترک هم در این زمینه یافت می گردد که از مهمترین نقاط مشترک رویارویی با مصلح در برپایی حکومت عدالت محور است. در این مقاله، ضمن بررسی این مفهوم مشترک در این دو دین، به بررسی عملکرد وی در منابع اسلامی اشاره کرده ایم و بر اساس کد رمزهای مطرح شده در منابع مسیحی و اسلامی، به بررسی مصادیق این مفهوم مشترک در الهیات مسیحی و اسلامی پرداخته ایم.

خاتمه یافتن غیبت امام مهدی (علیه السلام) و ظهور ایشان یکی از مهمترین مباحثی است که اندیشه شیعه اثنی عشری را به خود مشغول داشته است، برخی اندیشمندان معتقدند مسئله برطرف شدن غیبت و ظهور صرفا وابسته به خواست و اراده الهی است ولی برخی دیگر در این زمینه برای مردم، نقش تعیین کننده ای قائلند. این دو دیدگاه، دو رویکرد متضاد را به مقوله «انتظار ظهور امام مهدی (علیه السلام)» رقم می زند. دیدگاه موافق با نقش تعیین کننده مردم، به انتظار به مثابه حرکت و قیامی حق طلبانه می نگرد ولی در دیدگاه مخالف، انتظار به معنای دست روی دست گذاشتن و رکود است. این پژوهش به جهت یافتن پاسخی درباره "نقش مردم در فراهم آوردن زمینه غیبت و همچنین زمینه سازی برای ظهور"، ابتدا به بررسی روایی در مورد علل و عوامل زمینه ساز غیبت پرداخته و سپس دیدگاه علمای متقدم و معاصر را در این زمینه بررسی می نماید.در واقع هر علل و عواملی که به نوعی زمینه غیبت امام مهدی (علیه السلام) را فراهم کرده باشد، در به تعویق افتادن ظهور موثر است، دیدگاه های مختلفی که علما و دانشمندان شیعه از دیرباز درباره علت و فلسفه غیبت داشته اند، هریک، ابعادی از مسئله را که در روایات به آن تصریح شده است، بررسی می کند، بخش مهمی از دیدگاه های مزبور تبیین می کند که مردم، درک و معرفت شایسته ای درباره جایگاه معصوم (علیه السلام) نداشتند، بنابراین حق الهی ایشان در رهبری جامعه اسلامی نادیده گرفته شد و حکومت اسلامی عرصه حضور جباران و سیاست مدارانی شد که در پی حفظ اسلام و پیاده کردن ارزش های اسلامی نبودند، مجموعه این اتفاقات، ارزش های واقعی اسلام را در جامعه به دست فراموشی سپرد و مردم قابلیت از خود گذشتگی برای آرمان های الهی را از دست دادند. در واقع تا زمانی که ویژگی های «روح جمعی» حاکم بر جامعه انسانی، از آن خصائص که بر جامعه عصر حضور معصومان (علیهم السلام) حاکم بود، فاصله جدی نگیرد و قابلیت همراهی با امام معصوم (علیه السلام) و آرمان هایش را نیابد، نمی توان انتظار برطرف شدن غیبت و فرارسیدن ظهور داشت. با بررسی در کتب و آثار علمای متقدم و معاصر شیعه، همچنین در مجموع به این نتیجه می رسیم که مردم خودشان زمینه غیبت را فراهم کرده اند و زمینه سازی برای ظهور مستلزم آمادگی جامعه انسانی و فراهم آمدن نیروهای کارآمد برای انقلاب الهی حضرت مهدی (علیه السلام) است، به علاوه با مطالعه آثار صاحب نظرانی که در حوزه فلسفه تاریخ، بر مبنای قرآن و روایات، نظریه پردازی کرده اند، در می یابیم که حرکت تاریخ تابعی از سنن و قوانین الهی است که خداوند متعال برای اداره امور عالم در نظر گرفته است، بر طبق سنن و قوانین الهی نیز، اراده های مردم، نقش مهمی در تعیین سرنوشت فردی و اجتماعی ایشان دارد، بنابراین، نمی توان انتظار داشت که جهان به خودی خود و یا صرفا به اذن و اراده الهی و بدون مقدمه چینی حرکت های مردمی پر از عدل و داد شود. براین اساس ظهور آخرین حلقه از حلقات مبارزه اهل حق بر علیه باطل است که در اصل وقوع خویش وابسته به حلقات پیشین است و حلقات پیشین ساخته دست زمینه سازان و منتظران ظهور خواهد بود. انقلاب اسلامی ایران نیز به رهبری امام خمینی (ره) طبق همین تئوری و در راستای زمینه سازی برای ظهور شکل گرفت.

در این پایان نامه سعی شده تا با استفاده از کتب مرتبط با موضوع به بررسی ماهیت هدف و چگونگی تحقق مهدویت پرداخته شودو سپس دلالتهای تربیتی ناشی از اعتقاد به مهدویت استنتاج گردد.همچنین در تحقیق مشخص گردیده که فلسفه وجودی مهدویت خالی نبودن زمین از امام و حجت الهی میباشد.

مهدویت به عنوان یکی از مهمترین پایه های فکری شیعیان از اهمیت ویژه ‌ای برخوردار است. این مبحث به دلیل اینکه راه نجاتی برای بشریت است مورد توجه همگان واقع شده است. همین موضوعسبب شده است تا کوچکترین انحرافی در آن بتواند تاثیرات مخربیبر جامعه و مردم بگذارد. هدف از انجام این پژوهش شناخت و معرفی کم و کاستی ها و اشتباهاتی است که نسبت به موضوع مهدویت در جامعه و در میان بعضی از مردم رواج دارد و آنها بدون آگاهی، آن را پذیرفته و به آن عمل می کنند. در این تحقیق با استفاده از آیات و روایات و مستندات راهکارهایی برای رفع ابهامات موجود، به دست آمده است . نتایج بدست آمده در این تحقیق عبارتند از اینکه هر فرهنگ در سیر حرکت زمانی خود در دوره های متفاوت به موانع و کج فهمی هایی بر می‌ ‌خورد. بهترین راه برای ادامه دادن به این حرکت، برداشتن آن موانع و انحرافات است. این آسیب ها و انحرافات را نباید ناشی از ضعف مبحث مهدویت دانست؛ بلکه باید علت آن را کسانی دانست که چنین انحرافاتی را به وجود آورده اند. این آسیب ها و انحرافات متناسب با زمان تغییر می کنند. بنابراین در هر زمان باید محققین به روشنگری بپردازند تا انحرافات و آسیب های به وجود آمده مهدویت را کم اهمیت جلوه ندهد. منتظر واقعی کسی است که برای اصلاح خود و جامعه خویش تلاش می کند و هیچگاه دچار یاس و ناامیدی نمی شود و چشم به طلوعی می دوزد که روزی به وقوع خواهد پیوست و برای این طلوع لحظه شماری می کند ولی ناسپاسی نمی کند و در مقابل مشیت الهی تسلیم باقی می ماند. چنین انتظاری که همراه با تمام معیارهای اسلامی و شیعی باشد، برترین اعمال است. کسانی که در این راه تلاش می کنند و مفاسد اجتماعی مانع حرکت آنها به سوی حق نمی شود در زمره منتظران واقعی قرار می گیرند. مهمترین عاملی که می تواند جامعه شیعی را از آسیب های مختلف در موضوع مهدویت حفظ کند تلاش جدی در امر دین شناسی و توجه به همه ابعاد آن است.

یکی از آموزه‌های اساسی در مذهب تشیع آموزه مهدویت می‌باشد که با توجه به رسمی شدن مذهب تشیع در عصر صفوی تأثیر و تأثرات مختلفی را در جامعه شیعی عصر صفوی باعث گردیده است. بررسی مسائل مختلف درباره مهدویت مبنای پژوهش حاضر گردیده است تا مشخص کند طبقات مختلف جامعه اعمّ از پادشاهان، عالمان دینی و مردم در عصر صفویه چه نگرشی نسبت به مسأله مهدویت موجود در تشیع داشته‌اند.در این پژوهش پس از معرفی دوران صفویه، آموزه مهدویت در تشیع و مسائل مرتبط با آن مورد تحقیق قرار گرفته است. نگرش پادشاهان صفوی و استفاده آنها از مسأله مهدویت، نگرش عالمان شیعی مذهب و تحقیقات علمی آنها در زمینه مهدویت و در نهایت نگرش مردم جامعه عصر صفوی نسبت به آموزه مهدویت از مسائل اصلی مورد بررسی این تحقیق می‌باشد.پادشاهان صفوی در طول حکومت خود سعی می‌کردند با استفاده از مفهوم نیابت که سابقه زیادی در تشیع داشته است بخشی از مشروعیت خود را به این موضوع مرتبط کرده و در مقاطع مختلف ارتباط خود با امام عصر(عج) را به انواع مختلفی گوشزد می‌کنند. در این دوران علما نیز با گسترده‌تر کردن محدوده نیابت مسائلی همچون برپایی نماز جمعه، پرداخت خراج، اجرای حدود و... را جزء مسئولیت‌های اصلی فقیه قلمداد کرده و کتب مختلفی را نیز در این زمینه به نگارش درآوردند که مبنای تفکرات بعدی در بین عالمان و عقاید شیعیان گردید، از طرفی اکثریت مردم ایران نیز با پذیرش مذهب رسمی تشیع تأثیرات مختلفی را از نوع عقاید موجود در جامعه که توسط دو نهاد حکومت و مذهب ارائه می‌گشت پذیرا شدند

نظر به جایگاه ویژه مهدویت در نزد مسلمانان، به خصوص شیعیان، این موضوع از ابعاد مختلفی مورد بررسی وتحلیل قرار می گیرد، بررسی و تحلیل تحقیقات مستشرقان درزمینه ی مهدویت، فصل مهمی از مطالعاتی را در بر می گیرد که در دوقرن اخیر وبه خصوص بعد از انقلاب اسلامی ایران در این زمینه صورت گرفته است. این پژوهش از نوع پژوهش بنیادی و به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بررسی های صورت گرفته از مطالعات مستشرقان درباب مهدویت، بیانگر اتخاذ روش نادرست ونامعتبر ومغایر با اصول اعتقادی شیعه، از سوی آنها در زمینه ی تحقیق درباره ی مهدویت بوده است، به طوری که این مطالعات از رهیافتی آسیب شناسانه غیر همدلانه وغیر منصفانه برخورداراست. عالمان شیعه نیز اینگونه مطالعات را مورد بررسی وتحلیل قرار داده اند ودر هر فرصتی در رد ونقد علمی مطالعات مستشرقان در این باب کوشیده اند، تألیف کتب، مجله، روزنامه، و. . . از سوی شیعیان دراین زمینه گویای این مطلب است. به طور کلی مهدویت آنطور که شاید وباید وبر طبق اصول اساسی اعتقادی شیعه به غرب معرفی نشده است، به نظر می رسد در حال حاضر ایجاد فعالیتهای مشترک علمی، فرهنگی و. . . میان شیعیان وغربیان سهمی عمده در معرفی واقعی حضرت مهدی(عج) به غرب خواهد داشت. لذا در این پژوهش سعی شد ضمن نقد دیدگاه های ناآگاهانه مستشرقان در مورد مهدویت، به بیان اعتقاد شیعیان که بر گرفته از متون دینی می باشد درقبال این دیدگاه ها پرداخته شود.

از جمله افکار شیعی که در دوره صفوی رونق چشمگیریبه خود گرفت مسأله مهدویت و ظهور حضرت مهدی بود.توجه به مهدویت موضوعی است که نزد پادشاهان صفوی و علما و شعرا با هم گره خورده و از یکدیگر تأثیر پذیرفته اند.اشعار شاعران این دوره که با محور موضوع مهدویت گردآوری می شودبا آیات قرآن و احادیث مربوط به مهدویت ارتباط مستقیمی دارد.با گردآوری اشعار مهدوی در سده یازدهم به موضوعات مختلف اشعار مهدوی و میزان تأثیر پذیری اشعار از قرآن و احادیث مهدویت و شاعرانی که بیشتر به موضوع مهدویت اشلره داشته اند مورد بررسی قرار خواهد گرفت.