جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این مقاله، برآنیم تا فلسفه انتظار را در نگاه شیعه تبیین کنیم. اصل »انتظار فرج«از یک اصل کلی اسلامی مایه میگیرد و آن، اصل ضرورت امیدواری به لطف ورحمت خدا و حرمت یأس و ناامیدی از لطف و رحمت اوست. انتظار به معنای امیدبه ظهور حتمی حضرت ولیعصر(عج) در آخرالزمان به عنوان آخرین امام ووحی پیامبرصلی الله علیه وآله است. چنین امید و انتظاری، انسان های مؤمن منتظر را تنگناهایزندگی را در پرتو قیام جهانی حضرت مهدی(عج) نوید میدهد. انتظار در تفکر ناب اسلامی شیعه به منتظران راستین، امید، عشق و نشاطمیبخشد. فلسفه چنین انتظاری، صبر و پایداری در راه هدف و زندگی، کسب آمادگی همه جانبه برای پذیرش ظهور حضرت مهدی(عج) و امیدواری به آینده ای روشن و نجات بخش است.

هدف این پژوهش، بازشناسی و تبیین انتظار منجی موعود، در تفکر شیعی و استنتاج دلالت‌های تربیتی آن می‌باشد. این پژوهش، از جمله طرح‌های تحقیق کیفی است که با روش توصیفی- تحلیلی شکل گرفته است. با این باور که آموزه‌ی مهدویت، برنامه‌ای جامع و کامل برای تشکیل مدینه‌ی فاضله و آرمانی بشری و دست‌یابی به حیات متعالی انسانی است و می‌تواند در همه‌ی شئون زندگی معاصر، تحول‌آفرین و راهگشا باشد، مهدویت و انتظار به عنوان یک نظام تربیتی مطرح گردیده و به استخراج دلالت‌های تربیتی از این آموزه‌ی الهی پرداخته می‌شود. پس از تبیین انتظار اصیل در رویکردشیعی و مولفه‌های آن، دلالت‌های تربیتی در یک چارچوب پیشنهادی در قالب اهداف تربیتی مشتمل بر اهداف غایی (اهداف مرتبط با خدا)، واسطه‌ای و جزئی (اهداف مرتبط با انسان و اجتماع و طبیعت) و اصول تربیتی شامل: خدامحوری، کمال‌گرایی، فطرت‌گرایی، عقلانیت، ولایت‌مداری، عدالت‌ورزی، اصلاح شرایط، آینده‌نگری، مسامحت، پویایی، مسئولیت، جوان‌پروری، همچنین روش‌های تربیتی که شامل روش‌های فردی و اجتماعی می‌باشد، مورد بحث قرار گرفته است. سپس ضمن بررسی موانع و آفات انتظار، به آسیب‌شناسی آن پرداخته شده و روشن می‌شودکه آسیب‌ها، گاه، ناشی از منشأ و گاه، از طرف متولیان امور دینی و تربیتی و غالباً از ناحیه‌ی متربیان می‌باشد. در نهایت پیشنهاداتی جهت بهره مندی موثر از آموزه‌ی الهی انتظار ارائه می‌شود.

از اساسی ترین اعتقادات مسلمانان در زمان غیبت، که در جامعه، راه پیش روى آنان و آینده‏ى انسان را تا پایان بشریت روشن ساخته، اصل مهدویت است. در دنیایى که در آن پادشاهان و سیاسیون، در پى اجراى دستورات الهى نیستند، بلکه خواهان دستیابی هر چه بیشتر مادیات هستند، تفکری که مى‏تواند به معناى حقیقی کلمه «منجى‏» و نجات‌بخش بشریت از آلام بى‌خدایى و افسردگى باشد، همانا اندیشه‏ى والای «مهدویت‏» است، که ضرورت بررسی دقیق‌تر این موضوع را روشن می سازد. پرداختن به این تفکر و کاوش زوایاى مختلف آن، تفکر احیاى مجدد دین را به ارمغان مى‏آورد. بدخواهان و دشمنان اسلام که پیشرفت اهداف شوم آنان در گرو تفرقه‌افکنی و چند‌دستگی مسلمانان است، همواره در تلاشند که با رخنه‌کردن در عقاید مسلمانان و بزرگنمایی اختلافات مذهبی، مانع از وحدت و همبستگی برادران مسلمان شده و بذر نفاق و برادرکشی را در بین آنان گسترش دهند. نفاق و عدم‌وحدت مسلمانان مسئله‌ی گریبانگیر جامعه اسلام شده است، که هر از گاه سیاست کشورهایاسلامی هم جهت با سیاست دشمنان اسلام، و با هدف منزوی ساختن و آشوب در دیگر کشورهای اسلامی است. در این پایان نامه تلاش شده ویژگی های منتظران از لحاظ فریقین بررسی شده تا اشتراک اصل مهدویت که می‌تواند محور وحدت هرچه بیشتر مسلمانان و خنثی‌کنندهافکار تفرقه‌انگیز آنان باشد مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق با استفاده از آیات قرآن که منبع مشترک در میان فرق اسلامی است و احادیث متواتر در هر فرقه، ویژگی‌های منتظران تا حدودی استخراج شده است. از جمله این ویژگی‌ها به پارسایی و پرهیزکاری، معرفت به امام زمان(ع)، منتظر برای فرج و ... می‌توان اشاره کرد. این ویژگی‌ها به صورت تطبیقی مقایسه شده‌اند و می‌توان نتیجه گرفت در بسیاری از ویژگی‌ها دارای اتفاق‌نظر می باشند و اگر اختلافی هست مربوط به زوایای نگاه به امامت و اصل ولایت می باشد.

این پژوهش، نگرشی کوتاه و دوباره به مقوله ی « انتظار» دارد سعی شده است که این معنا و جوانب آن به طور کامل مورد بررسی قرار گیرد. سپس حقیقت انتظار، ضرورت آداب و آثار انتظار را روشن نموده و در هر مورد از آیات و روایات نیز بهره گرفته شده است. تلاش شده تا جایی که در این مختصر می گنجد سخنان بزرگان را در مورد فلسفه ی انتظار و منجی آخرالزمان تبیین نماید و در قسمت آخر وظایف مردم در قالب منتظران ظهور حضرت ولی عصر ( ع) به طور مجمل و مفید بیان شده است و آیه های متناسب با این وظایف را در جاهایی که لازم بوده بیان داشته و با نتیجه گیری پایانی این کلام خاتمه می یابد. این پژوهش از سه بخش تشکیل گردیده است. بخش اول با نام تعریف و تبیین موضوع بخش دوم با عنوان مهدی ( عج) و انتظار و بخش سوم وظایف منتظران و نتیجه گیری است که هر بخش نیز از فصل هایی تشکیل شده است.

انتظار منجی و ایده آینده بهتر، به عنوان حقیقتی قابل احترام در شرایع آسمانی است. درباره حقیقت انتظار به عنوان پیمانی آسمانی در ذهن و زندگی پیامبران الهی و امت های آنان از آغاز تاریخ نبوت در نگاه قرآن، پژوهش درخوری انجام نشده است. بررسی های انجام یافته بیانگر آن است که توجیه انتظار به صورت جریانی پیوسته در تاریخ نبوت در آیه 81 سوره آل عمران قابل تحقیق است. بر اساس این آیه بن مایه اصلی مقاله حاضر، تبیین فلسفه اصل انتظار به مثابه عامل رشد روانی امت ها و تمرین و تحصیل آمادگی هرچه بیشتر در جهت پذیرش وضعیت بهتر در تمامی عصرها و نسل ها می باشد. حقیقتی که می توان از آن به عنوان یکی از علل اساسی پنهان ماندن زمان ظهور منجی در حکمت خداوندی یاد کرد.

مسألة قیام حضرت مهدی و انتظار موعود جهانی با چالش‌های متعدّدی روبه‌روست نظیر این‌که: اگر قرار است عدالت کامل در آخرت تحقّق یابد، چه ضرورتی دارد که حکومت عدل جهانی در دنیا تشکیل شود؟ چرا انتظار فرج، افضل اعمال خوانده شده با این‌که سنخ «انتظار» از سنخ «عمل کردن» نیست، چه رسد به افضل اعمال بودن؟ با توجّه به دیدگاه ما در خصوص حکومت جهانی واحد حضرت مهدی آیا می‌توان به دیدگاهی در خصوص مسألة امروزی جهانی‌شدن دست یافت؟ اگر شرط ظهور پر شدن جهان از ظلم است، آیا تلاش‌های اصلاحی ما ظهور را به تعویق نمی‌اندازد، و اگر این تلاش های اصلاحی ما سیر تکاملی انسان را شکل می‌دهد دیگر چه نیازی به مهدی موعود است؟ و... . در واقع از ما خواسته‌اند که «منتظر قیام موعود جهانی باشیم!» و همة سؤالات ما برمی‌گردد که اوّلاً چرا؟ و ثانیاً چگونه؟ در این مقاله کوشیده‌ایم این‌گونه سؤالات را با نگاهی به اندیشة استاد مرتضی مطهری پاسخ دهیم.

تدوين الگوي اسلامي پيشرفت، از جمله دغدغه هاي سال هاي اخير حضرت آيت الله خامنه اي براي بهبود کارآيي نظام اسلامي در مسير دستيابي به آرمان هاي آن و تحقق تمدن نوين اسلامي در جهان است. از سوي ديگر، آرمان مهدويت و انتظار موعود، افق مطلوب انقلاب اسلامي و جهت گيري فعاليت ها و سياست گذاري هاي آن در انديشه ايشان و نيز در انديشه امام خميني (ره) به عنوان رهبران اين انقلاب بوده است. اين نوشتار در صدد بررسي مناسبات آموزه انتظار ظهور و حکومت مهدوي، با الگوي پيشرفت و کارکردهاي اين آموزه در تدوين الگوي اسلامي پيشرفت با توشه گيري از انديشه هاي مهدوي مقام معظم رهبري و با روشي توصيفي-تحليلي و مقايسه اي است. يافته هاي پژوهشي حاکي از آن است که از منظر مقام معظم رهبري، انتظار موعود، روح حاکم، ابزار سنجش، هدف و معيار الگوي اسلامي پيشرفت بوده و داراي کارکردهايي همچون اميدافزايي، ايجاد بلندهمتي، غرب ستيزي، تلاش جهادي و برنامه ريزي در مسير تدوين و اجراي الگوي پيشرفت است.