جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به دغدغه تأمین سلامت معنی در ترجمه، بویژه ترجمه قرآن می پردازد. در این راستا عناوینی چون: نیاز به ترجمه، رویکرد معنی گرایانه، ترجمه تفسیری، اهمیت برابری معنایی در ترجمه و بایدها و نبایدهای مربوط به انتقال درست معنی توضیح داده می شود. سپس پیش نیازها و بایدها و نبایدهای مترجم در چهار محور زیر ارائه می شود: ۱- متن شناسی با زیر مجموعه هایی چون خود سانسوری فرهنگی مترجم، متن به عنوان واحد ترجم، شناخت زبان عربی و آشنایی با دانشهای مربوط به آن، آشنایی با علوم قرآنی، توجه به پیوستگی معنایی آیات، سنت شناسی و موضوع شناسی. ۲- تخصص در زبان مقصد و راز و رمز هدایت آن. ۳- توانایی تخصصی مترجم در تئوری شناسی و تجربه عملی ترجمه و نویسندگی. ۴- تعامل جمعی و مشارکت افراد و تخصصها در آفرینش ترجمه. در پایان از عدم وفاداری ترجمه های موجود در انتقال مؤثر معانی آیات هم یاد شده است.

یکى از جنبه هاى اعجازى و زیباشناختى قرآن کریم، زبان قرآن و توجه به ابعاد گوناگون آن است و از آن جا که خداوند متعال، حقایق غیبى و قرآنى را لباس «بیان» پوشانیده و همه آن ها را در قالب «لسان» در دسترس عارف و عامى قرار داده است. بر اهل فن است که با عمق و بصیرتى افزون، به تتبع پرداخته و حجاب هاى پدید آمده بین قرآن و انسان ها را هر چه بیشتر بزدایند و زمینه تجسم حقیقت «هذا بیان للناس» را در برابر دیدگان مردم فراهم آورند. از جمله زمینه هایى که به عنوان اعجاز در این عرصه، عامل هدایت و التقات انسان ها به نظم شگفت انگیز قرآن بوده و ارتباط و تناسب دقیق معانى و مقاصد آیات و سوره ها را به زیبایى نمایان ساخته و الفاظ قرآن را روان و شیوه نموده، مسأله «نظماهنگ» است. «نظماهنگ» آهنگ خاصى است که از چگونگى چینش حروف و کلمات قرآنى پدید آید و هنگام استماع قرآن کریم به گوش مى رسد که گاهى از آن به موسیقى آیات تعبیر مى شود و دانشمندان علوم قرآنى آن را از ابعاد زیباشناختى لفظى قرآن مى دانند. توجه به فضاى عمومى سوره ها و گروهى از آیات، چگونگى چینش حروف در آیات، تقدیم و تأخیر الفاظ، طول آیات و فواصل آنها از جمله راه هاى شناخت نظماهنگ قرآن و ادراک آهنگ و موسیقى جان بخش قرآنى به شمار مى روند. هدف عمده نویسنده در این مقاله، بررسى مفهوم نظماهنگ، به عنوان یکى از زیبایى هاى لفظى قرآن و تناسب الفاظ قرآنى با مفاهیم آیات و سوره ها و تأکید بر لزوم بهره گیرى از این ویژگى هنرى در آموزش قرائت و حفظ قرآن کریم است.

در این مقاله که به بررسی تفسیر «من وحی القرآن» اختصاص دارد، سعی شده است که به محتوای واقع‌گرایانه و اجتماعی این تفسیر توجه شود. پس از مباحث مقدماتی درباره زندگی مفسر، اهمیت تفسیر، ساختار و ویژگی‌های کتاب‌شناسانه آن، به مبانی تفسیری مفسر پرداخته می‌شود و رویکرد واقع‌گرایانه و اجتماعی مفسر در ضمن هشت قسمت بررسی می‌گردد. در پایان نیز به چهار نکته در نقد این تفسیر اشاره می‌شود.

مباحث مربوط به قرآن و علوم تجربى سابقه اى هزار ساله دارد، که گاهى تحت عنوان استخراج علوم از قرآن، تفسیر علمى قرآن یا روش برداشت علمى از خوانده مى شود و در طول تاریخ تفسیر با فراز و نشیب هایى مورد توجه مفسران و دانشمندان اسلامى و حتى غیر مسلمانان بوده است. این مسأله از طرفى به تفسیر و از طرف دیگر به اعجاز علمى قرآن و از طرف سوم به علوم تجربى مرتبط است از این رو مباحث بین رشته اى و پایه اى براى مباحث بین رشته اى دیگر مثل قرآن و علوم سیاسى، قرآن و اقتصاد، قرآن و علوم اجتماعى، قرآن و کیهان شناسى و... به شمار مى آید. این روش در طول تاریخ موافقان و مخالفان بسیارى پیدا کرده است و گاهى به افراط و تفریط کشیده شده است که در این مقاله از شیوه معتدل یعنى استخدام علوم در فهم قرآن و شیوه هاى جدید آن یعنى نظریه پردازى هاى علمى براساس آیات علمى قرآن به ویژه در حوزه علوم انسانى در راستاى جهت دهى به علوم انسانى دفاع مى شود و شیوه هاى دیگر مثل استخراج همه علوم تجربى از قرآن یا تحمیل نظریه هاى علمى بر قرآن نقد مى گردد.

فهم صحیح کلام خداوند نیازمند نگاه همه جانبه مفسر قرآن به اعاد و زوایاى پیدا و پنهان این سخن آسمانى است، و مفسر موفق کسى است که با چنین نگاهى به سوى قرآن برود و ابزارهاى مختلف کلامى و بیانى را در این راه به خدمت گیرد. یکى از مهم ترین این ابزارها «سیاق» است. سیاق به عنوان دلیلى متین چون سایه در پى کلام است و از آن جدایى ناپذیر است و به دلیل همین عدم انفکاک، در رابطه با آیات قرآن گونه اى از روش تفسیر «قرآن به قرآن» به شمار مى آید. البته با وجود اهمیت بسیار سیاق، استفاده نابجا و غیر دقیق از آن و فرو نهادن دیگر دلایل در پرتو استناد به آن، مى تواند انحرافات و کج فهمى هاى دیگرى را در فهم کلام خداوند در پى داشته باشد. در این مقاله بر آنیم تا نقش سیاق را در روش تفسیر سید قطب، به عنوان یکى از مفسران فرهیخته و برجسته اهل سنت بنمایانیم و ابعاد بهره مندى وى را از سیاق بکاویم. در ادامه ضرورت هاى استفاده از این ابزار را گوشزد نموده به برخى از کاستى هاى این روش تفسیرى از سوى مفسر فى ظلال القرآن اشاره مى رود.

موضوع پژوهش حاضر ، « مقایسه تفسیر سوره انسان در تفاسیر شیعه و اهل سنت» می باشد . این پژوهش درصدد است تا با بررسی و مقایسه چهار کتاب تفسیری « مجمع البیان » ، « المیزان» ، «کبیر» و « فی ظلال القرآن» تفاوت دیدگاه های علما و مفسران شیعه و اهل سنت را در زمینه تفسیر سوره انسان مورد بررسی قرار دهد . پروژه حاضر برای رسیدن به هدف کلی خود، بررسی معنای لغوی و اصطلاحی تفسیر، بررسی سیر تحولات علم تفسیر در شیعه و اهل سنّت ، بررسی روشهای به کار گرفته شده در تفاسیر شیعه و اهل سنت و ... را به عنوان هدف جزئی خود ، انتخاب و دنبال نموده است. این پروژه شامل پنج فصل است

موضوع این پایان نامه، اخلاق اجتماعی در تفسیر فی ظلال القرآن می‌باشد. یکی از مسائل مهمی که اسلام برای آن اهمیت فراوانی قائل شده و در معارف قرآن کریم نیز مورد توجه قرار گرفته، اخلاق اجتماعی و جامعه‌ی اخلاقی مطلوب است. به دنبال آن در تفاسیر قرآن به ویژه تفاسیر معاصر نیز می توان به نکات مفیدی در این زمینه دست پیدا کنیم. تفسر فی ظلال القرآن الکریم (تألیف سید قطب) از جمله تفاسیر اجتماعی است که بن‌مایه‌های اخلاق اجتماعی در آن وجود دارد. با نگاه به دیگر آثار سید قطب، ماهیت اجتماعی اندیشه های وی به خوبی نمایان است. سید قطب همواره به دنبال رسیدن به جامعه‌ی اخلاقی و مطابق با تعالیم حقیقی اسلام بود. این تفکر و خواسته‌‌ی او در تألیفات دینی و اجتماعی وی به خصوص تفسیر فی ظلال القرآن الکریم مشهود است. لذا بررسی اخلاق اجتماعی در این تفسیر و تبیین دیدگاه‌های مؤلف آن دراین-باره ضرورت خاصی دارد. انتظار می رود با انجام این تحقیق به دسته بندی کاملی از اخلاق اجتماعی در این تفسیر برسیم و دیدگاه‌ها و نقطه نظرات سید قطب راجع به اخلاق اجتماعی را (با توجه به تفسیر فی ظلال القرآن) گردآوری و تبیین کنیم. سید قطب در حیطه‌ی خانواده، زن و شوهر را نفس واحده-ای می‌داند که برای پیشرفت و رشد اعضای خانواده و اجتماع هر کدام دارای وظایف اخلاقی مخصوص به خود هستند. در زمینه روابط سیاسی معتقد به عدالت اجتماعی است؛ تاجائیکه هرکدام از حاکم و مردم (علاوه بر رعایت موارد حقوقی) با رعایت اصول اخلاقی می‌بایست زمینه ساز این امر مهم گردند، برنامه‌ای که در سایه‌ی اجرای دستورات الهی تحقق می‌یابد. همچنین در بخش اقتصادی بیان می‌کند که در ضمن پرداختن به امور اقتصادی باید به یاد خدا باشیم. به نظر سید قطب دیدگاه اقتصادی اسلام این است که معاملات و اخلاق باید بر اصل ثابت و بنیاد استوار توحیدی تکیه کند. در همین راستا عقیده‌ی توحیدی با امانتداری و پاکی و عدالت در معاملات و با بزرگواری دریافت و پرداخت کردن و با مبارزه با دزدی پنهانی ارتباط دارد. زمانی که اخلاق، خوشنودی خدا و انتظار ثواب او و پرهیز از عقاب او شود، این نظریه که اخلاق تابع روابط اقتصادی و تحول و ترقی اجتماعی است باطل می‌گردد. در این پژوهش از روش کتابخانه ای و روش رایانه‌ای استفاده کرده‌‌ایم.

درک اهداف و مقاصد آیات، توجه به سیاق، یعنی دقت در ماقبل و مابعد آیه و نگریستن به آهنگ کلی آیات را می‌طلبد.این پژوهش با عنوان«نقش سیاق در تفسیر فی ظلال القرآن»و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ملاک‌های سید قطب در سیاق و موارد به کارگیری آن پرداخته سپس این مبانی مورد بررسی قرار گرفته شده است.اما سوال اصلی این است که مبانی سید قطب در استفاده از سیاق چیست و در این راستا تا چه اندازه موفق بوده است؟ مبانی او در ارائه سیاق، در نظر گرفتن وحدت موضوعی، زبان تصویری و پراکندگی در نزول آیات است. با مراجعه به آثار سید قطب و بررسی نمونه‌هایی از آیات در تفسیر فی ظلال مشخص می‌گردد که او هر چند به طرز گسترده و در موارد متعدد از سیاق استفاده کرده، اما در برخی آیات که مربوط به اهل بیت پیامبر(ص) است، به مهم‌ترین ملاک خود در مبنای وحدت موضوعی و پراکندگی در نزول پایبند نبوده و تنها با در نظر گرفتن سیاق آیات قبل و بعد به تفسیر آیات پرداخته است و در این موارد به نتایجی مخدوش دست یافته است. این پژوهش با هدف آشنایی با دیدگاه سید قطب و نحوه تعامل وی با سیاق موجود در آیات به‌خصوص آیات مربوط به اهل بیت (ع) می‌باشد، زیرا در مواردی بین سیاق و اسباب نزول تعارض وجود دارد که در این میان اهل سنت به سیاق و شیعه به اسباب نزول نظر دارد. در این پژوهش ضمن شناساندن اهمیت سیاق و جایگاه آن در تفسیر فی ظلال به بررسی نظر سید قطب و نحوه عملکرد وی با چنین تعارضی در خصوص آیات مربوط به اهل بیت (ع) می‌پردازد.در این پژوهش، نقش سیاق در تفسیر فی ظلال القرآن مورد بحث قرار گرفته شده است. در فصل اول به زندگی سید قطب پرداخته شده است. در فصل دوم مهم‌ترین مبانی سید در ارائه سیاق مورد بررسی قرار می‌گیرد. در فصل سومبه موارد به‌کارگیری سیاق در این تفسیر پرداخته می‌شود تا نقش و جایگاه سیاق مشخص گردد.

در تحقیق حاضر ما ضمن بررسی افکار یکی از مصلحان و دردمندان جامعه اسلامی یعنی سید قطب و ذکر نقاط قوت و ضعف وی، دلایل تفاوت بین اهل سنت و شیعه را بیان کرده‌ایم و گفته‌ایم که اگر در اجتماع شیعه انقلابی موفق می‌شود از چه روستو چرا چنین اتفاقی تا حال حاضر در اجتماع اهل سنت به وقوع نپیوسته است . به هر حال ما در این رساله ضمن ذکر یک مقدمه، در فصل دوم خود زندگانی سیدقطب را قبل و بعد از عضویت وی در اخوان المسلمین بیان کردیم و ضمن ذکر تالیفات وی، گفتیم که وی از عباس محمود عقاد و ابوالاعلی مودودی متاثر بوده است . در پایان فصل دوم، نقش سیدقطبرا در تشکیل گروههای متشکل بعد از خود وی را بیان داشتیم. فصل سوم، به بررسی آیین اسلامی از دیدگاه سیدقطب ، اختصاص داشت در این فصل ما ویژگیهای آئین اسلامی یعنی ربانی بودن، ثابت بودن، مثبت بودن، عملگرا بودن، جهان شمول بودن، یکتاگرابودن و واقعگرا بودن را از دیدگاه سیدقطب بیان داشتیم و نمود این ویژگیها را در زندگانی انسانها توضیح دادیم. آنگاه دیدگاه سید پیرامون کلیسا و کمونیسم بیان شد چرا که در زمان سید افکار کمونیستی و اشاعه آنها به اوج خود رسیده بود. در نهایت این فصل اشاره‌ای گذرا به نظر سید پیرامون فلسفه و جدابودن آن از روح تعالیم اسلامی شد. در فصل چهارم، عدالت اجتماعی از دیدگاه سید بیان شد و بعد از ذکر یک مقدمه، طبیعت عدالت اجتماعی در اسلام، وسایل عدالت اجتماعی در اسلام و پایه‌های عدالت اجتماعی در اسلام مورد تحقیق قرار گرفت . آنگاه اصول توازن اجتماعی در جامعه اسلامی بیان شد و گفته شد که اگر این اصول بنیادین مانند زکات و قانون مصالح مرسله و سد ذرایع در جامعه اسلامی پیاده شود آن روز است که اقتصاد اسلام و توازن در اجتماع محقق می‌گردد. فصل پنجم به دیدگاههای سیاسی سید اختصاص داشت ، در این فصل بعد از طرح ضرورت حکومت اسلامی از دیدگاه سیدقطب ، سیر تاریخی حکومت در ایلام در زمان پیامبر و خلفای راشدین و بنی امیه و بنی عباس توضیح داده شد و گفته شد که چرا و چگونه اسلام و حکومت اسلامی از مسیر راستین خود منحرف شد. البته در این قسمت دیدگاههای سید دچار ایرادات اساسی بود که با توجه به منابع اهل سنت و تشییع بدان پاسخ داده شد. سپس پایه‌های حکومت در اسلام بیان شد و در آن از 3 پایه: عدالت فرمانروایان، فرمانبرداری افراد و مشاوره بین فرمانروایان و مردم سخن به میان آمد آنگاه تحت عنوان بودجه اقتصادی حکومت اسلامی، مالکیت فردی و دولتی را توضیح دادیم و گفتیم که تنها مالکیتی در اسلام مشروع است که حاصل کار و عمل باشد و دولت اسلامی برای اداره حکومت علاوه بر گرفتن مقداری از سود مردم می‌تواند از اصل سرمایه آنها نیز استفاده نماید و گفتیم که حتی سید به جایی می‌رسد که می‌گوید:"دولت اسلامی می‌تواند تمام املاک و اموال را ضبط کند و مجددا براساس جدیدی تقسیم کند اگرچه مالکیت‌های اولیه بر پایه‌های صحیح و وسایل صحیحی که مورد تصدیق اسلام است بوده باشد. در نهایت بحث تحت عنوان جنگ و صلح در حکومت اسلامی به مجوزات جنگ در اسلام، اهداف جنگ در اسلام، جنگهای مشروع و غیرمشروع در اسلام و صلح و جایگاه آن در اندیشه سیدقطب اشاره کردیم. بدیهی است که با تمام تلاش‌هایی که در کامل بودن این تحقیق شده است ، این تحقیق دارای کاستی‌های بسیاری است ، امید است که تحقیق‌های مشابه دیگر بتواند این نقص‌ها را جبران کند و این تحقیق بتواند پاره‌ای از مشکلات تئوریکی جامعه‌اسلامی را برطرف کند.

با اوج‌گیری رقابت‌های مصر و عربستان در جهان عرب، به‌ویژه در دهه‌های پس از جنگ دوم جهانی، بسیاری از اعضای اخوان‌المسلمین مصر به عربستان سعودی رفتند و اندیشه‌های اخوانی را با وهابیت ترکیب کردند و رواج دادند. مهم‌ترین این افراد محمد قطب بود. اصلی‌ترین اندیشه‌های محمد قطب حول محور مفهوم جاهلیت شکل گرفت. از دید قطب، جاهلیت یک مفهوم سیاسی و به معنای حاکمیت قانونی، غیر از شریعت بود. وی راه گذر از جاهلیت را تشکیل حکومت اسلامی می‌دانست. در این پژوهش نشان می‌دهیم که حکومت در نگاه قطب رفیع‌ترین جایگاه ممکن را داشته، به طوری که جزء اصول دین اسلام و هم‌تراز با توحید قلمداد شده است. چنین تفسیری از نگاه شیعه و سنی اغلب پذیرفتنی نبوده است. هدف این حکومت از نظر قطب رهانیدن مردم از جاهلیت و مسلمان‌کردن آنان است. قطب مهم‌ترین ابزار حکومت اسلامی در رسیدن به اهدافش را قانون الاهی، یعنی شرع، می‌دانست.