جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پيامبر خاتم (صلى الله عليه وآله) با سر دادن نداى «قولوا لا اله الاّ اللّه تُفلحوا» جهان بينى ويژه و نوينى را عرضه داشت. اين جهان بينى با تكيه بر وحدانيت خدا و روز بازپسين دلهاى انسانها را به سوى جهانى برتر از جهان ماده و طبيعت سوق داد، اگر چه كه ديدگان بشر را نيز به روى طبيعت و جهان مادى گشود و راه هاى شناسايى كائنات و حقيقت اشيا و انديشيدن به شگفتيهاى طبيعت و تأمل در كيفيت و اسرار وجود را به وى آموخت و در اين سير او را به تعقل و تفكر و بهره گيرى از مشاهده و حس و تجربه فراخواند. ترديدى نيست كه در پرتو اين نگرش به هستى، بينش مسلمانان ژرف تر و آگاهيشان گسترده تر و انگيزه آنان براى بدست آوردن دانش بيشتر شد، افزون بر اين، گفتارهاى بليغ پيامبر (صلى الله عليه وآله) و خاندان و اصحاب نامدارش درباره منزلت دانش، اشتياق ايشان را به تحصيل علم افزون ساخت. در این مقاله موضوعات ذیل مورد بررسی قرار می گیرد: تكوين نظام آموزشى، كيفيت دانش گسترى مسلمانان، نخستين كوششهاى مسلمانان در كار ترجمه، كتاب و كتابخوانى در تمدن اسلامى، مسلمانان و طبقه بندى علوم، مسلمانان و دانشهاى نوين، انتقال علوم به غرب.

شرايط ويژه عصر امام حسين (عليه السلام) و تقابل گفتارى و عملى آن امام معصوم با حكومت وقت، سبب اهميت تحقيق و كاوش در مشروعيت حكومت دينى از منظر آن امام همام گشته است. حكومت و مردم به دليل رابطه آمريّت از سوى حاكمان و تمكين از سوى مردم، لازم و ملزوم يكديگرند و مشروعيت حكومت مستلزم حكم به لزوم فرمان بردارى مردم از آنان است. منابع مشروعيت به سه قسم منبع الهى، باورها و سنت ها و مردم تقسيم مى شوند كه در بيان پيامبر و امامان و خود آن حضرت (عليهم السلام) وجود دارند. در این مقاله با بررسی این موضوعات به تبیین نظر امام حسین در مورد حکومت پرداخته می شود: تعریف حکومت و مشروعیت، منابع مشروعیت حکومت، مشروعیت ذاتی حکومت، مشروعیت اعطایی، مشروعیت کارکردی، مراتب ولایت حکومتی، قانونیت حق حکومت، قیام کربلا.

مقالـه حاضـر بـه نقـد و بررسـی انديشـه و آرای نصـر حامـد ابوزيـد، از آن جهـت كـه متـأثر از تاريخی نگری است، پرداخته و ضمن ارائه برخی از مبـانی هيستوريسـيزم كـه مـرتبط بـا موضـوع است، در چند قسمت در خصوص تاريخمندی اصل قـرآن و تـاريخمنـدی برخـی از آمـوزه هـا و احكام قرآنی به نقد علمی ديدگاه های ابوزيد پرداخته است.

در نظـام اقتصـادى سـرمـايـه دارى، اصـل، آزادى افـراد در امـور اقتصـادى و دخالت دولت در حالتهاى استثنـائى و مواقع ضرورى، بـراساس مقتضيـات زمـان و مكان، به صـورت خيلـى محدود صورت مى گيـرد. در مقابـل، در نظام اقتصادى سوسياليسم، اصل اوليه، دخالت دولت در امور اقتصادى است و آزاد گذاردن افراد، يك استثناء مى باشدو به ندرت صورت مى پذيرد. اما در اقتصاد اسلامى، آيا اصل آزادى اقتصادى است يا دخالت دولت و يا هيچكدام؟ برخى اصل را بر آزادى اقتصادى دانسته و عده اى اصل دخالت دولت را مطرح نموده اند. سؤال فوق در اين مقاله، مختصرا مورد بحث قرار گرفته، و تلاش شده به آن پاسخ داده شود.

«وَ لا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْباطِلِ وَ تَكْتُمُوُا الْحَقَّ وَ اَنْتُم تَعْلَمُونَ» (بقره: 42) حقيقت را با گمراهى درهم نياميزيد و حقايق را مخفى نكنيد، در حالى كه آن را مى دانيد. طبق آيه شريفه فوق الذكر، دروغگويى و فريب كارى با سخن نادرست تفاوت دارد. گاهى انسان سخن نادرست را بدون قصد فريب و صرفا از روى اشتباه مطرح مى كند و گاهى با مخفى كردن حقيقت و حتى بدون بيان جمله نادرست ديگران را فريب مى دهد. از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است كه راستگويى نوعى هماهنگى بين زبان و قلب است. بنابراين، اگر كسى حقيقتى را بيان كند كه از نظر او نادرست است راستگو نيست. آيات و روايات بسيارى در مذمت دروغگويى وجود دارد. به همين لحاظ، دانشمندان مسلمان در آثار خود، دروغگويى را تقبيح و راستگويى را ستوده اند. فريب دادن، دروغ گفتن (عموما) و عدم درستكارى، علاوه بر اينكه موضوعاتى مذهبى هستند، از قديمى ترين موضوعات در قلمرو اخلاق عملى به شمار مى روند كه فلاسفه بدان توجه كرده اند. در این مقاله موضوع راستگویی و دروغ گویی بر اساس نگرش دینی و در حوزه فلسفه اخلاق مورد بررسی قرار می گیرد.

پلوراليزم دينى به عنوان شاخه اى از مباحث فلسفه دين عهده دار اين نظريه است كه در عصر وفور اديان (و ايدئولوژيهاى مختلف) برخى هم فكريها، هم سوئيها و يا حداقل هم زيستيهائى كه بر پايه فهم مستقيم از يكديگر مبتنى مى گردد، براى دين مداران و صاحبان ايده هاى مختلف قابل درك و پذيرش مى باشد. اين طرز تفكر كه دقيقا نمى توان تاريخ پيدايش آن را تعيين كرد منشأ تحولاتى در زمينه هاى مختلف فلسفى، دينى، اجتماعى و سياسى شده است. تفكر "پلوراليزم دينى" خود زائيده عوامل، ايده ها و تفكرات گوناگونى است كه هركدام داراى ريشه هائى عميق در تاريخ طولانى تفكرات و تمدنهاى بشرى بوده است. در اين ميان سهم دين مداران، متكلمان، عالمان دينى و دين شناسان در احياء و بسط اين طرز تفكر چشم گيرتر و تعيين كننده تر است. براى آشنائى با پيشينه اين مبحث نگاهى گذرا به زمينه فلسفى ـ اجتماعى تفكر "پولوراليستى" مفيد خواهد بود.

در انسان نيازهائی وجود دارد مانند نياز به تغذيه، نياز به همسر، نياز به عواطف متقابل اجتماعی، نياز به‌ ابراز شخصيت و ساير غرائز فطری انسان، از جمله آنها نوعی نياز نهفته و ناآگاهانه در اعماق روح انسان است‌كه در برخی افراد خودبخود و در بعضی ديگر، با تلاش و كوشش به سر حدّ آگاهی می رسد. اين تمايل، شريف‌ترين‌ و ارزنده‌ترين تمايلی است كه در وجود انسان هست و او رابه سوی عالی ترين كمال انسان سوق می دهد. اين تمايل را اجمالا «تمايل عرفانی» يا به تعبير ساده «حس‌مذهبی» می ناميم. در این مقاله موضوع مورد بحث در حوزه اخلاق و عرفان ذیل مباحث: كيفيت تبلور تمايل عرفانی و ظهور آن در انسان، وجه مشترك گرايشات عرفانی مذاهب، دليل اعتقاد به تحريف نشدن قرآن، مورد بحث قرار می گیرد.

از موضوعاتى که قرنها است ذهن و اندیشه متفکران بزرگ اعم از حکیمان، متکلمان، جامعه شناسان و... را به خود مشغول داشته این است که پیام دین چیست و دربرگیرنده چه ابعادى از زندگى انسان است؟ آیا وحى صرفا ترسیم کننده ارتباط انسان با خدا و عالم اعلى است؟ یا اینکه هدف نبوت پاسخگوئى به تمام مشکلات علمى و فکرى انسان و تنظیم جنبه‏ هاى گوناگون حیات فردى و جمعى در همه زمینه‏ هاى مورد نیاز براى دنیا و آخرت است؟ و روى هر یک از این فروض چگونه مى‏ توان این محتوا و پیام را فهمید و ارزش برداشت‏هاى دینى ما تا چه حد برخوردار از اعتبار است؟ در این مقاله، که بر اساس گفت و گویی با آیت الله مکارم شیرازی، تنظیم شده است، سعی بر آن است پاسخ پرسشهای مطرح شده بر اساس برداشت از فهم انسان از قرآن تبیین شوند.

بحث این مقاله پیرامون محور سیر و سلوک در اسلام است. با توجه به مطالبى که قبلا بیان شد، دانستیم که حقیقت‏ سیر و سلوک الى الله، چیزى جز بندگى کردن نیست و مراحل مختلفى که براى سیر و سلوک تصور مى‏ شود و یا بزرگان گفته‏ اند، چیزى بیش از معرفى مقاطعى از درجات بندگى نیست. بندگى از این‏جا شروع مى ‏شود که انسان تصمیم مى‏ گیرد از خداى متعال اطاعت کند و اراده خود را در اراده خداوند فانى نماید و استقلال اراده را از خویش بگیرد. در اینجا آخرین قسمت از این مجموعه از سخنرانى ‏ها را ارائه شده است.

قرآن کتاب آسمانى و الهى و معجزه جاویداننبی اکرم (ص) بوده و مى‏باشد . از ارکان جاودانگی قرآن ، عصمت آن از تحریف است . بنابراین یکی از مسایل بسیار مهم و اساسی قرآن پژوهی ، بحث تحریف ناپذیری قرآن است . عقیده رسمى و قطعى شیعه امامیه از زمانائمه (ع) تاکنون نیز اعتقاد به عدم تحریف لفظی قرآن بوده است و در ضمن کتب متعددی از گذشته تاکنون به آن پرداخته شده است . اما در اواخر قرن اخیر ، کتاب فصل الخطاب- که مجمع روایات موهم تحریف است - توسط یکی از علمای شیعه نگاشته شد و سبب انتشار کتب زیادی به صورت مستقل پیرامون تحریف ناپذیری قرآن و عمدتاً با هدف پاسخ گویی به شبهات مطرح شده در فصل الخطابشد . هدف اصلی این پژوهش ، بررسی کتبی است که در پاسخ گویی به فصل الخطاب تالیف شده اند و دارای جامعیت و مرجعیت نسبی در این زمینه هستند . در این پژوهش ، پنج اثر مهم از بین کتب تألیفی معاصر ، انتخاب و پس از معرفی توصیفی کتب ، مبانی و روش ها و ادله آنها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است شامل : برهان روشن تالیف مرحوم بروجردی ، البیان مرحوم خوئی ، تفسیر المیزان علامه طباطبایی، صیانت القرآن عن التحریف مرحوم معرفت و نزاهت القرآن من التحریف تالیف آیت الله جوادی آملی . مطالب این پایان نامه در 5 فصل تنظیم شده است که فصول 5- 3 ، فصول اصلی هستند . در فصل سوم به معرفی توصیفی کتب منتخب پرداخته شده و فصل چهارم ، مبانی و ادله ی مولفین ، مورد بررسی و تحلیل و جمع بندی قرار گرفته است . نتایج این پژوهش که در فصل پنجم آمده است به صورت خلاصه عبارت است از : 1-مهم ترین دلایل مولفین در جانب اثبات تحریف ناپذیری قرآن عبارتند از : آیات قرآنی ، احادیث و نصوص اهل بیت (ع) ، مسأله وجوب قرائت سوره های قرآن در نماز (در فقه شیعه) ، تواتر ، اعجاز قرآن ، گواهی بزرگان فریقین و دلایل عقلی . 2-مولفین کتب مورد بررسی پیرامون تحریف ناپذیری قرآن ، از نظر مبانی علمی و ادله دفاع از سلامت متن قرآن ( در جانب اثباتی و سلبی) ، در مجموع اختلاف دیدگاه اساسی با یکدیگر ندارند . بلکه بالعکس ، اشتراک آنها در مبانی متقن علمی و منطقی ، باعث شده است که هیچ کدام از آنها نظریه تحریف را نپذیرند .همچنین دلائل ارائه شده توسط مولفین در جانب اثبات تحریف ناپذیری قرآن نیز دارای جامعیت ، همگرایی و همسویی نسبتاً زیادی است و عموم مولفین از چارچوب نسبتاً مشحصی پیروی نموده اند که حاصل آن اثبات تحریف ناپذیری قرآن از هرگونه تحریف ( لفظی) است . 3- در قسمت پاسخ گویی به شبهات فصل الخطاب نیز علیرغم وجود اختلاف دیدگاهها و روش ها و برخی نواقص علمی ، عموم مولفین قائلند که علاوه بر ضعف سندی قسمت عمده روایات موهم تحریف ، پیوند مستقیم با تحریف ندارد و در مواردی ناظر به تحریف معنوی و در بسیاری از موارد مربوط به اختلاف قرائت یا تبیین و تفسیر و تطبیق و تأویل آیات قرآن است .