مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

اندیشه رویت از دیرباز در دین یهود مطرح بوده و سپس این بحث به حوزه اندیشه دین اسلام نیز سرایت نمود و مورد اختلاف متفکرین اسلام واقع شد. مشکل اصلی این است که آیا خداوند دارای جهت و مکان است یا خیر؟ مجسمه قائلند خدا جسم است و صورت و هیئت دارد و حرکت میکند. مشبهه و کرامیه نیز خدا را دارای جسم میدانند . اما نه مانند اجسام حادث، دست، چشم و وجه داشتن را به صورت حقیقی به او نسبت میدهند. و میگویند خداوند دارای جهت است و استواء‌بر عرش دارد و بر بالای عرش است عده ای همین را دال بر امکان رویت گرفته اند. اشاعره رویت خداوند را در آخرت جایز شمرده اند و برای خدا دست وجه و چشم قائلند اما بدون کیفیت و برای مدعای خویش به برخی آیات و روایات تمسک جسته اند. فخر رازی که از متفکران اشعری است در این مساله به اسلاف خویش اقتدا نموده و قائل به امکان رویت خداوند درآخرت است. سلفیه معتقدند خدا دارای جهت بوده و در دنیا امکان رویت خداوند وجود دارد. ابن تیمیه هم به امکان رویت خداوند در دنیا معتقد است. پیروان مکتب تشیع از جمله خواجه نصیر الدین طوسی خداوند را منزه از این امور دانسته و معتقدند دیدن خداوند به چشم سر و دریافت به قوه عقل، برای احدی ممکن نیست. چشم عقل نیرومند تر از چشم سر است و انسان با چشم عقل چیزی هایی را می بیند که با چشم سر قادر به دیدن آنها نیست و به طریق اولی ادراک بصری با آن همه ضعفی که دارد. ممکن نخواهد بود. اما آنچه در احادیث ماثوره در باره لقاء پروردگار آمده است عنایت به صفای باطن و دست یافتن به ضمیری تورانی برای تماشای جمال حق به چشم دل است. در این نوشتار با دلائل منطق، عقلی و نقلی دیدگاه رازی و ابن تیمیه نفی و دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی اثبات شده است.

پژوهش حاضر با هدف ساخت مقیاس سنجش دنیاگرایی (مسد) از دیدگاه اسلام انجام گرفته است. در این پژوهش با استفاده از آموزه های اسلام، پرسش نامه ای معتبر تهیه شده تا به منزله یک مقیاس علمی، دنیاگرایی افراد را سنجده شود. در این زمینه، پرسش نامه 60 ماده ای براساس مؤلفه های دنیاگراییِ استخراج شده از قرآن و روایات، تهیه و در سطح محدود به صورت پیش آزمون اجرا شد. ابتدا رَوایی محتوایی این مقیاس را ده تن از کارشناسان علوم اسلامی تایید کردند و سپس پرسش نامه یاد شده، در جامعه آماری (دانشگاه علامه طباطبایی، مؤسسه امام خمینی و دفتر تبلیغات اسلامی) در نمونه آماری 276 نفری اجرا شد. اعتبار آن با روش آلفای کرونباخ 892/. و با روش دوباره سنجی از هم بستگی پیرسون برابر 99/. و با روش تنصیفی از همبستگی955/. برخوردار است. نتایج پژوهش در گروه نمونه نیز نشان می دهد که دنیاگرایی در افراد مجرد، بیش از افراد متاهل و در افراد دانشگاهی، بیش از افراد حوزوی است.

این تحقیق درصدد پاسخ دادن به سوال زیر می باشد: آیا قرآن با عوامل فرهنگی موثر بر توسعه اقتصادی در تعارض است یاخیر؟ از آنجا که قرآن در معرض تفاسیر گوناگون قرار گرفته است ، به این جهت تفسیر المیزان که معتبرترین و مطرح ترین تفسیر قرآن در این دوران محسوب می شود و صاحبنظران بر این امر صحه گذاشته اند، را انتخاب کرده‌ایم و مورد تحلیل محتوی قرار داده‌ایم و فصلی را به توضیح در مورد شخصیت علامه طباطبایی و توصیف المیزان اختصاص داده‌ایم. از آنجا که پاسخ به سوال فوق تا اندازه زیادی به تعریف ما از فرهنگ و توسعه بستگی دارد، فصلی را به این مفاهیم اختصاص داده‌ایم و در پایان بخش اول این تحقیق به بررسی عوامل فرهنگی مساعد توسعه اقتصای پرداخته و عوامل زیر را انتخاب کرده‌ایم: -1 نگرش مطلوب و معقول به دنیا و مظاهر آن -2 باور به حاکمیت نگرش علمی و اهمیت به نقش عقل. -3 باور به تغییر"باور به توسعه" -4 اعتقاد به برابری انسانها و رعایت حقوق دیگران -5 اعتقاد به آزادی اندیشه. در میان عوامل فوق، عامل اول و دوم برجسته‌تر از سایر عوامل ارزیابی شده است ، لذا به تفصیل بیشتر به آنها پرداخته ایم و سایر عوامل را در فصل پنجم مورد ارزیابی قرار گرفته است و با مراجعه به تفسیر المیزان نگرش علامه را در مورد این موضوعات را یادآوری کرده و به این نتیجه رسیده ایم که از نظر علامه: -1 اسلام با توسعه و تکامل زندگی بشر و بهره گیری از مزایای طبیعی مخالف نیست -2 اسلام با توسعه یک جانبه زندگی بشر(توسعه مادی) مخالف است و غوطه‌ور شدن در لذایذ مادی و فراموش کردن سعادت روح از نظر اسلام جز بدبختی چیزی نیست . -3 از نظر علامه تفاوت در اصول اعتقادی منجر به تفاوت در برنامه ریزی خواهد شد. -5 تکامل مادی زندگی بشر مولود بحث های مداوم صنعتی و وارد کردن آنها در مرحله عمل می باشد و اسلام با چنین تکاملی مخالف نیست .

دین حقیقتی واحد و غیر متکثر می باشد و برخلاف آنچه که پلورالیست های متکثرگرا ادعا کرده اند، در تمام دوران پر فراز و نشیب دعوت انبیاء، یکی بیش نبوده است. این دین هر چند نام های متفاوتی به خودگرفته، اما خاستگاه تعالیم همه ی انبیاء قرار داشته است که در شکل عام آن همان اسلام است. البته حقیقت دین ثابت و اما شرایع متغیر و نامانا بوده اند. این دین و این حقیقت واحد در واپسین سال های عمر پیامبر، به نیابت از همه ی انبیاء و البته به زبان رسول خدا و با معرفی امیرمؤمنان به کمال رسید و نام اسلام را به خود گرفت و ثمره ی آن رضایت و خشنودی خداوند بود. و همین دین است که در آخرالزمان مرزهای زمان و مکان را در خواهد نوردید و به دست توانا و با کفایت مصلح و منجی همه ی دوران به مردم معرفی شده و دین اسلام جهانی خواهد شد.

علم ذاتا موضوعی خنثی نیست زیرا آن در صورتی دارای هویت است که در عالمبه عنوان فاعل شناسایی قرار داشته باشد، یعنی وحدت و پیوستگی علم و عالم یک امر ذاتی و اولیه می باشد. از این رو علم بدون عالم وجود ندارد. با این ملاحظه هم علم سکولار امکان پذیر است و هم علم دینی، که بستگی به زمینه ها و عوامل گوناگونی دارد. لذا مسألهامکان علم دینی می تواند دارای اهمیت خاصی بوده و یکی از پرسش های مهم پیش روی ما باشد چرا که پاسخ به پرسشامکان علم دینی، نه تنها هویت جدیدی به علم تجربی مدرن داده ، حتی آن را از برخی بحرانها نجات می دهد،و هم یکی از کارکردهای دین را در زمانه ما آشکار می کند. علاوه بر این، این پاسخ بخشی از انتظاراتدینداران از دین را تامین می کند.بنابراین مسالهامکان علم دینی می تواند یکی از مشغله های اساسی فلسفه ، کلام و دانشمندان علوم تجربی در جهان کنونی باشد که البته هریک با پیش زمینه ها و روش ها و رویکرد های خاص خود به آن می نگرند. اما در این امر اشتراک دارند که امکان یا امتناع علم دینی در سرنوشت هر دو تاثیر مهمی دارد. از این رو نظریات موافق و مخالف مهمی درباره امکان یا امتناع علم دینی در جهان غرب، بالاخص جهان اسلام مطرح است.با توجه به تعدد نظریات امکان یا امتناع علم دینی مشخص می شود که در علم دینی متغیرهایی چون : موضوع، مبانی، نظریه، روش، فرضیه، مشاهده، آزمون، هدف و مسائلی از این دست دخالت دارند که هرگونه ویژگی هریک از اینها می‌توانند در ممکن یا ممتنع بودن و ماهیت علم دینی دارای نقش بسیار مهمی باشند.برای نمونه اگر تنها ذاتی بودن روش تجربی برای علم و فراتجربی بودنرا برایدین، در نظر بگیریم می‌توان ترکیب علم و دین را در قالب علم دینی در مواردی چون تجربی بودن روش علم و دینی بودن هدف و غایت آن، تجربی بودن روش و دینی بودن موضوع علم،تجربی بودن روش و دینی بودن پیش فرضهای متافیزیکی آن، تجربی بودن روش و دینی بودن فرضیه‌ها و نظریه‌ها،تجربی بودن موضوع و دینی بودن روش،تجربی بودن موضوع، و تجربی و دینی بودن روش، و تجربی بودن مقام گردآوری و دینی بودن مقام داوری ماحظه کرد.در این میان، برخی از طرفداران علم دینی ، بر نقش باورهای دینی و متافیزیکی در مقام داوری نسبت به گزاره های علمی، و نقش آنها در ایجاد پیش فرضها و ذهنیات ما، در مقام گردآوری و نیز اهمیت گزاره های دینی و متافیزیکی در ارزش سنجی داده ها و نتایج علمی تاکید دارند. بنابراین با در نظر گرفتن متغیر های فوق و ملاحظه ویژگی وحیانی دین و خصوصیت انسانی و تجربی علم،مسئله اصلی پیوند این دو در عبارت علم دینی است که به نظر می رسد این امر از نحوه نگرش به مسائلی مانندرابطه علم و دین، کارکردهای دین و علم ، و میزان انتظارات ما از علم، و بالاخص دین ارتباط مستقیمدارد. لذا بررسی این مسئله مستلزم پاسخ به سه پرسش فوق از دید نظریات امکان علم دینی از سوی فیلسوفان و دانشمندان مهم این دو حوزه است.با این ملاحظات سوال اصلی تحقیق این است که:نظریات امکان علم دینی دارای چه ویژگی هایی هستند؟ نقاط ضعف و قوت این نظریات در چه مواردی است و آیا با نظریات موجود می توان به الگویی از علم دینی که کاربردی باشد رسید؟ اهمیت این تحقیق، در تقریر واضح و ارزیابی نقادانه نظریات علم دینی برای مشخص کردن نقاط قوت و ضعف آنها به منظور تعیین این است که آیا اصلا اصطلاح علم دینی معقول و معنادار است یا نه ؟ اگر جواب بله است چه راه کارهایی را برای برطرف کردن نقص نظریات موجود یا ارائه یک نظریه بدیل می توان پیشنهاد کرد که پاسخ گوی نیازهای جامعه علمی ما باشد. چرا که پاسخ به امکان یا امتناع علم دینی دارای نقش و اهمیت کاربردی حداقل در جوامع دیندار می باشد.توصیف ، تحلیل و مقایسه به منظور کشف روابط پنهان یا پدیده های جدیدعلم دینی یک امر مسلم و امکانپذیر است، هرچند نظریات امکان علم دینی در تلفیق جامع و مانع از کارکردهای دین و علم، و انتظارات ما از آن دو گامهای موثری را برداشته اند، اما الگوهای ارائه شده آنها برای علم دینی نمی تواند کارایی چندانی داشته باشد.از این رو می توان با نقادی آنها به الگوی مناسبتری از علم دینی رسید یا الگوی بدیعی را ارائه داد.برای استدلال به امکان و سپس تحقق علم دینی بایستی از واقعیت های علم تجربی مدرن گذر کرد، یعنی توانمندی ها و محدودیت های آن را درنظر گرفت تا با کمک آموزه های دینی آنها را رفع کرده و علم مزبور را جهت دهی کرد.

این تحقیق در سه فصل به شرح زیر تدوین و نگارش یافته است. فصل اول با عنوان «کلیات» به دنبال پاسخ گویی به مفهوم شناسی موضوع تحقیق:«هویت و احکام زن و مرد از منظر قرآن و احادیث شیعه» می باشد.در فصل دوم با تجزیه و تحلیل و بررسی آیات و روایات شیعه به موضوع هویت و احکام مرد و زن در نظام خلقت و آفرینش پرداخته شده است و در آن روایات صحیح از غیر صحیح مشخص شده و نظر کسانی که منطبق بر آیات و روایات صحیح بوده انتخاب شده است.فصل سوم شامل چند بخش می باشد که در بخش اول به هویت مرد و زن در خانوده پرداخته شده است و آیات و روایاتی که مربوط به این امر می باشد مورد تجزیه و تحلیل واق شده است.در بخش دوم به هویت مرد و زن در اجتماع پرداخته شده است و در آن آیات و روایاتی که حضور مرد و زن در اجتماع را تأیید می کند آورده شده و مورد تحلیل و بررسی واقع شده است.در بخش سوم تفاوت های تکوینی مرد و زن مطرح شده است که کسی تصور نکند که مرد و زن از همه لحاظ با هم برابرند و باید خداوند احکام یکسانی را برای آن ها قرار دهد و به طریقی این فصل رد بر دیدگاه کسانی است که فمینیسمی می اندیشند.و در بخش چهارم چند نمونه از احکامی که خداوند بین مرد وزن قرار داده است را بیان کردیم و حکمت این تفاوت احکام را بر اساس ذات آدمی مورد نقد و بررسی قرار دادیم که مشخص شود اختلاف در بین احکام، متناسب با روحیات همان جنس می باشد نه ظلم از سوی خداوند باری تعالی و در نهایت نتیجه گیری شده است که مرد و زن از یک اصل آفریده شده اند و هدفی که برای آن ها ترسیم شده، تقرب الهی است و جنسیت هیچ تأثیری در این امر ندارد.

نوشتار حاضر، تفسیری کلامی از مسأله شر و وجود شرور متعدد در عالم و توجیهاتی در زمینه وجود آن‌ها را ارائه می‌دهد. نویسنده می‌کوشد با استفاده از ادله قرآنی، روایی و عقلی، رابطه بین وجود شر را با عدل خداوند بررسیده و بین آن‌ها جمع نماید. وی در دو فصل نظریات مختلف فلاسفه و متکلمین را همراه با دیدگاه خود مطرح می‌کند. در فصل اول مباحثی کلی در مقوله شر و تاریخچه آن در ادیان و ملل دیگر همچون: مصریان، هندوها، مجوسیان، یونانیان، ادیان کتابی(یهودیان، مسیحیان و مسلمانان) را می‌خوانیم. نگارنده در همین زمینه نظریات شخصیت‌هایی مانند اوریجین، آگوستین، توماس آکوینی و مارتین لوتر را در مسأله شر و توجیه فلسفی شرور در عالم، منعکس ساخته، معنای لغوی و اصطلاحی شر و عدل و اقسام هر یک از آن‌ها را بیان می‌کند. وی در فصل دوم آرای بسیاری از متفکرین، اعم از فلاسفه و متکلمان مسلمان در مقوله شرور و نوع وجود آن در عالم را شرح می‌دهد. او نخست دیدگاه‌های مبتنی بر عدمی بودن شرور را و ادله مربوط به این‌که شرور مطلقاً عدمی هستند و وجود خارجی ندارند، را با استفاده از برهان‌های منطقی و فلسفی باز می‌گوید. نگارنده در این زمینه از دلیل استقرا، استدلال قیاسی و برهان خلف در اثبات عدمی بودن شرور بهره می‌برد و دیدگاه‌های شهیدمرتضی مطهری را در این باره بازتاب می‌دهد. و در ادامه توجیهات فیلسوفانی همچون: ملاصدرا، ملاهادی سبزواری و علامه طباطبایی را در ماهیت شرور و عدمی بودن آن مطرح کرده، سپس احتمال‌های و پیشنهادهای مختلف درباره شرور، نسبت بین خیر و شر، کم بودن شر نسبت به امور خیر، عدم تفکیک بین خیر و شر، تحلیلی از نظام احسن و ضروری بودن وجود شرور در آن، ملازمه بین خیر و شر، ترک خیر مستلزم رسیدن شر کثیر، عدم ملازمه بین عالم مادی با وجود شرور در عالم، مبدأ خیر بودن شرور، موجب تعالی بودن شرور برای نفس انسان معلول جهل بودن شرور، لازمه اختیار انسانی بودن شرور و جبران آن در عالم آخرت را مطرح کرده و دیدگاه‌های مذکور را نقد و ارزیابی می‌کند.

چکیده ندارد.

یکی از مهم ترین نیازهای بشر شادی و شاد زیستن است . اما امروزه با کمال تاسف مشاهده می شود که عده ی زیادی – به ویژه از میان قشر جوان – به علل گوناگون به جای روی آوردن به شادی های حقیقی و برخورداری از لذتهای معنوی گمشده خود را در میان برنامه هایی مانند موسیقی ، مجالس مختلط ، پارتی ها ، قمار ، مشروبات الکی ، قرص های روان گردان و ... می جویند .از طرف دیگر در دین اسلام که منطبق بر فطرت است به این نیاز انسان توجه شده است اما متاسفانه در رویکرد مباحث دینی شادی مورد غفلت و کم توجهی قرار گرفته است این در حالی است که در آموزه های دینی به طور گسترده ای به روشهای شادی پرداخته شده است و هدف تحقیق حاضر بررسی این روشها در قالب آیات و روایات است . روش مورد استفاده در این تحقیق تحلیل محتوایی است که برای انجام این تحقیق ابتدا واژه های مترادف با شادی و غم استخراج و با استفاده از نرم افزارهای گنجینه روایات نور و جامع تفاسیر آیات و روایات مرتبط با شادی استخراج گردیده است و با روشهای نقلی و عقلی اطلاعات پردازش شده است .روشهایی که در آیات و روایات در مورد ایجاد شادی توصیه شده است به سه دسته روشهای شناختی (تخریب حصارهای غم ، امید ، مثبت اندیشی ، خودشناسی ،مژده و بشارت ، تعجب و شگفتی ، هدفمندی ، واقع نگری و رضایت مندی) ، روشهای رفتاری (بهره گیری و بهره مندی از موهبت های الهی ، آراستگی و خودآرایی ، کار ، کمک و نوع دوستی ، هدیه دادن ، گشاده رویی و خوشخویی ، روابط و پیوندهای خانوادگی و اجتماعی ) و روشهای شناختی – رفتاری (مذهب و دین ، به وضع موجود نگریستن ، سلامتی ، وضعیت اقتصادی ، رویکرد به ادبیات و هنر ، بخشوده شدن و بخشودن) را نام برد .در مجموع از بررسی آیات و روایات چنین استنباط می شود که نه تنها شادی نهی و انکار نشده ، بلکه روشهای مختلفی برای ایجاد آن بیان شده است که ارتباط بین این روشها و شادی در تحقیقات متعدد تایید شده است .

در پژوهش حاضر، میزان و نحوه توجه به سیره انبیاء(ع) و معصومین(ع) درکتب جدید التألیف فارسی (بخوانیم- بنویسیم) سال تحصیلی 88- 87 در مقایسه با کتب فارسی چاپ 80- 79 دوره آموزش ابتدایی در ایران مورد بررسی قرارگرفت تا مشخص شود که تا چه حد در این کتاب ها تلاش برای آشنا کردن دانش آموزان با ابعاد شخصیت انبیاء(ع) و معصومین(ع) صورت گرفته است. در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی از نوع تحلیل محتوای توصیفی استفاده شد. جامعه آماری در این پژوهش، کتاب های فارسی دوره ابتدایی که در سال تحصیلی1380- 1379 در سراسر کشور تدریس می شده اند، وکتاب های جدید التألیف فارسی (بخوانیم- بنویسیم) دوره ابتدایی درسال تحصیلی 1388- 1387 که درحال حاضر تدریس می شوند، می باشند. یافته های تحقیق نشان می دهد که در کتاب های فارسی (بخوانیم- بنویسیم) دوره ابتدایی سال تحصیلی88- 87 برحسب صفحه، تنها 5/4% از کل صفحات کتاب های فارسی این دوره تحصیلی به انبیاء(ع) و معصومین(ع) اختصاص داده شده است، یعنی در آنها مجموعاً به 33 مورد شرح زندگی، 35 مورد رفتار وبه 4 مورد احادیث این بزرگواران اشاره شده است. همچنین تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره ابتدایی سال تحصیلی80- 79 نیز بر حسب صفحه، نشان می دهد که 9/7% از کل صفحات این کتاب ها به انبیاء(ع) و معصومین(ع) اختصاص داده شده است و مجموعاً در این کتاب ها به 25 مورد شرح زندگی، 70 مورد رفتار و به 9 مورد احادیث انبیاء(ع) و معصومین(ع) اشاره شده است. میزان فراوانی اسامی انبیاء(ع) و معصومین(ع) در کتاب های فارسی سال های 88- 87 و 80- 79، با تفاوت قابل ملاحظه ای (156 به 201)، به کتاب های فارسی سال80- 79، بر می گردد. نتایج تحلیل محتوای پرسش ها و تصاویر در زمینه مورد نظر پژوهش نیز، نشان داد که در هر دو سال تحصیلی فوق، پرسش ها بسیار سطحی بوده، و تصاویر کتاب های سال 88- 87 نیز، به نسبت کتاب های سال80- 79، بسیار بهتر و جذابتر شده است. بنابراین نسبت فراوانی صفحات و موارد اشاره شده مربوط به سیره انبیاء(ع) و معصومین(ع) در کتاب های فارسی سال 80- 79، جدای از تصاویر و ظاهر این کتاب ها، به مراتب بیشتر و حیطه های بیشتری را در بر داشته است.