مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق، عوامل موثر بر شکل‌گیری و تقویت عزّت نفس از دیدگاه اسلام بررسی شده است.در رابطه با پیشینه‌ی تحقیق حاضر تا آنجاکه نگارنده اطّلاع دارد تحقیق مستقلّ و جامعی صورت نگرفته است. از آن‌جا که عزّت نفس یکی از نیازهای اساسی انسان و لازمه‌ی مهمّ زندگی موفقیّت آمیز است، باید آن را در جامعه پرورش داده و تقویت نمود و این مهمّ جز با شناخت عوامل عزّت نفس حاصل نخواهد شد؛ از این‌رو ضرورت دارد تحقیقی جامع درباره‌ی آن انجام شود که رساله‌ی حاضر این مسئولیت را پذیرفته است و هدف آن، بررسی سوالات اصلی و فرعی تحقیق و پاسخ دادن به آن‌ها است. در این تحقیق از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده است؛ یعنی با مراجعه به منابع و گردآوری مطالب به دسته‌بندی آن‌ها پرداخته و سپس تحلیل و تبیین می‌شود. همچنین جمع آوری مطالب به روش اسنادی انجام شده است. که البتّه تحقیق در این راستا با محدودیت‌های تحت کنترل و خارج از کنترل مواجه بوده است.پس از ارائه‌ی بحث کلّیات که شامل بیان مسأله، سوالات تحقیق، پیشینه‌ی تحقیق، اهداف تحقیق، روش تحقیق، و محدودیت‌های تحقیق می‌باشد، مباحثی چون ماهیّت عزّت نفس، مولفه‌های عزّت نفس، اهمیّت و آثار عزّت نفس، اقسام و مراتب عزّت نفس مورد بررسی قرار گرفته است. در ادامه، محقّق، عوامل درونی عزّت نفس را به بحث گذاشته و به مباحثی چون: وراثت، فطرت، ایمان، تقوا، نیّت، عبادت، دعا، تفکّر، توکّل، صبر، علم و حسن خلق پرداخته است.پس از آن، نقش عوامل بیرونی مورد بررسی قرار گرفته که مشتمل است بر عوامل فرا طبیعی مانند: نقش خداوند متعال، فرشتگان و الهامات غیبی در ایجاد و تقویت عزّت نفس، عوامل طبیعی، مانند: آب، غذا، مسکن، و عوامل انسانی مانند: خانواده، مدرسه، و جامعه، و در پایان نتیجه‌گیری انجام شده و پیشنهادهای ارائه شده است.

قرآن کریم از هنگام نزولش، احیاء‌کننده حقوق زن و مرد در عرصه‌های گوناگون بوده است و گام‌های بلندی را در زمینه‌ی ایجاد و استحکام حقوق انسانی زن و مرد برداشته است و با توجه به شرایط طبیعی، فطری و ساختار فیزیکی زن و مرد حقوق مشترکی را برای آن‌ها قرار داده است و از جهت هویت و کمالات انسانی فرقی بین زن و مرد نبوده و از دیدگاه مکتب اسلام ملاک برتری و سعادت به طور مساوی و برابر، تقوا و علم و عمل است. پیرو همین هدف این پژوهش با عنوان «بررسی ابعاد تساوی حقوق زن و مرد از دیدگاه قرآن»، با روش گردآوری کتابخانه‌ای و شیوه‌ای تحلیلی و توصیفی، درصدد است که دیدگاه قرآن را به عنوان منبع اصلی دین نسبت به تناسب و اشتراک هویت انسانی زن و مرد در زمینه‌های مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی، قضایی و ... مورد بررسی و دسته‌بندی قرار دهد و آیاتی را که به ظاهر موجب نقض و نابرابری حقوق زن در برابر مرد و سبب شبهه‌پراکنی مخالفان مبنی بر تفضیل و برتری حقوق مرد بر زناز دیدگاه اسلام بوده را از دیدگاه مفسران و محققان مورد تحلیل و بررسی قرار دهد و در پایان نیز، به مقایسه دیدگاه مکتب اسلام و فمنیسم در رابطه با تشابه و تساوی حقوق زن و مرد بپردازد. و شاخصه بدست آمده بیانگر آن است که از دیدگاه اسلام و قرآن کریم، زن و مرد از لحاظ هویت و روح انسانی برابرند. این دو موجود، در آفرینش از نظر مبدأ و هدف آفرینش، در ماهیت انسانی و لوازم آن، در فطرت، در موانع راه تکامل، در ارزش‌ها، در حقوق اقتصادی (حق مالکیت و توارث، ...)، حقوق سیاسی، حقوق خانواده و حقوق قضایی و سایر حقوق فردی و اجتماعی مساوی-اند. در این دیدگاه (اسلام) در بیش‌تر موارد حقوق زنان و مردان مشترک بوده و با نظر تساوی دیده می‌شوند. در باقیمانده موارد نیز، زن بنا به اقتضای خصایص زنانگی و مرد به اقتضای خصایص شخصی مردانگی دارای احکام خاصی است. که برای هر کدام متناسب با شرایط جسمی ـ روحی و اجتماعی و هم چنین متناسب با نیازها و استعدادهایشان و تکالیف و وظایفشان، حقوقی به آن‌ها محول شده است.

در نظام معرفتی برآمده از معارف اسلامی می‌توان مدعی دیدگاهی شد که در آن انسان واجد ادراکاتی در سرشت و خلقت خویش به نام فطرت است که مستلزم جهت داری ذاتی وجود انسان در پاره ای ادراک ها و گرایش ها می‌باشد. اخلاق و احکام اخلاقی به عنوان یکی از حوزه های مهم در تاریخ اندیشه بشر، ریشه در درون انسان دارد. نگارنده در پژوهش حاضر، در مقام پاسخگویی به این سوال است که آیا می‌توان بین فطرت و نظام اخلاقی اسلام حوزه مشترکی را لحاظ کرد؟ این دو چه نسبتی با یکدیگر دارند و ورود فطرت در نظام اخلاقی اسلام چه پیامدهایی در پی خواهد داشت؟ یافته ها نشان می‌دهد هدفی که نظام اخلاقی اسلام به دنبال آن است با مطلوبی که انسان در درون خود به آن تمایل دارد منطبق و همسو است. همچنین هر کدام از فطرت و عقل – که خود معیار تشخیص حُسن و قُبح است - ساحتی معرفتی دارند. از این رو بین عقل و فطرت مناسباتی وجود دارد. در این پژوهش مفصلاً به حوزه اشتراکی فطرت و اخلاق پرداخته و پیامدهای ورود فطرت به نظام اخلاقی اسلام بررسی شده است.

در رابطه با مشروعیت دو معنا مطرح شد یک معنای قانونی بودن و دیگری مشروعیت به معنی مجاز بودن و حق داشتن. در مورد اول باید دید اصولا چه قانونی صلاحیت حاکمیت بر اجتماع را دارد و عقل بشری او را به تبعیت از چه قانونی رهنمون می سازد که در این رابطه نظریات لاک و روسو را مطرح کردیم. لاک قانونی را که ناشی از اراده خداوند باشد معتبر می داند و روسو نیز کسی جز خداوند را لایق قانونگذاری نمی دانست و بهترین قانون را قانون الهی می دانست یعنی مشروع ترین حکومت، حکومتی است که قانون آن را خداوند تامین کند و ناشی از اراده او باشد. اسلام نیز مشروعیت قانون را از ناحیه خداوند می داند و قانون الهی از نظر اسلام مشروع می باشد و حکومتی مشروع است که قانون آن از سوی خداوند متعال باشد. از طرف دیگر در بحث اصول فطری داشتیم که فطرت انسان، حکم به تبعیت او از حکم و قانون که از طرف خدا وضع شده است می نماید، به عبارت دیگر تبعیت از قانون خداوند در راستای فطرت انسان است. با توجه به مقدمات فوق در می یابیم که در مجموع مشروعیت در معنای اول خود یک رابطه مستقیم با فطرت انسانی دارد و حکومتی مشروع است که در راستای فطرت انسان تشکی شود و با آن در تطابق باشد.

الگو گرایی یکی از مهمترین روشهای تربیتی اسلام می باشد که از دیدگاه قرآن، علم و دین نیز دلایل متقنی برای این رویکرد وجود دارد. از طرفی درعصر فعلی که معروف به عصر پست مدرن می باشد با نفی فراروایت ها،و مخالفت با عقلگرایی، دین(بعنوان یک فراروایت) به نوعی کنار گذاشته می شود و در نظام تربیتی غرب، نسبیت گرایی و کثرتگرایی حرف اول را می زند.عنوان این پژوهش"بررسی و تبیین جایگاه رویکرد الگویی در نظام تربیتی غرب و اسلام"می باشد.از یک طرف،دیدگاه نظام تربیتی اسلام و ازسوی دیگردیدگاههای تربیتی غرب(بعنوان یک نظام فکری)و از جمله نظرات پست مدرن ها(بعنوان متأخر ترین فلسفه غرب) در خصوص الگو گرایی مورد واکاوی قرار می گیرد. پژوهشگر بدنبال تبیین دیدگاههای اسلام و غرب معاصر در خصوص این سوالات است: 1. این نظام های تربیتی به تربیت الگویی معتقدند یا آن را نفی می کنند؟- 2. آیا پذیرش رویکرد الگوئی باعث ورود تلقین و تحمیل به تعلیم و تربیت می شود یا خیر؟- 3. آیا منافاتی بین رویکرد الگویی و تعلیم و تربیت بخصوص تربیت دینی وجود دارد؟پژوهنده برای یافتن پاسخ سوالات مطرح شده، با استفاده از روش کتابخانه ای(فیش برداری از کتب و پایان نامه ها) به جمع آوری اطلاعات پرداخته و بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات، به بیان دیدگاههای هر دو نظام تربیتی در خصوص رویکرد الگویی پرداخته است.1. تربیت اسلامی با تاکید بر کثرت در وحدت و وحدت در کثرت و فراروایت و سلسله مراتب، معتقد به تربیت الگوئی است و در این دیدگاه هر الگویی دارای مرتبه خاص خود در رسیدن به هدف اصلی تربیت از دیدگاه اسلام یعنی همان رسیدن به توحید ناب است.2. از منظر نظامهای تربیتی غربی پذیرش رویکرد الگوئی باعث ورود تلقین و تحمیل به تعلیم و تربیت می شود.3. نظامهای تربیتی غرب با تاکید بر کثرت گرائی و نفی فراروایت و نفی سلسله مراتب، معتقد به نفی رویکرد الگوئی هستند.4. ازنظر تربیت اسلامی منافاتی بین رویکرد الگوئی و تعلیم و تربیت وجود ندارد بلکه الگو‏ها و اسوه‏ها معیار سنجش تربیت دینی، مکمّل آموزه‌های دینی و دلیل حقانیت هر مکتب اند.

بی‌تردید مسئله‌ی حیات پس از مرگ، یکی از دغدغه‌های اصیل و دیرین بشری است که عمری به درازای عمر بشر دارد. یکی از مهم‌ترین مباحث در ادیان ابراهیمی اعتقاد به معاد و جهان پس از مرگ و به تبع آن بهشت و جهنم است. اعتقاد به دوزخ در بین بسیاری از ادیان و قبایل وجود داشته و دارد. هنرمندان نیز در طی قرون مختلف با توجه به مباحث و مفاهیم اعتقادی، به بازنمایی مفهوم دوزخ در آثار خود پرداخته‌اند. نگارنده در این تحقیق ضمن بررسی اجمالی توصیف و بازنمایی دوزخ در دو سنت اسلام و مسیحیت سعی کرده است این توصیفات را در آثار نقاشی هیرونیموس بوش و نگاره‌های معراج‌نامه‌ی میرحیدر بررسی کند و به این پرسش که آیا این هنرمندان آموزه‌های دینی را در کار خود بازآفرینی کرده‌اند یا خیر، پاسخ دهد. از جمله اهدافی که در این تحقیق به آن پرداخته شده است بررسی وجوه افتراق و اشتراک در مفهوم و بازنمایی دوزخ در دو سنت اسلام و مسیحیت با تأکید بر آثار بوش و نگاره‌های دوزخی معراج‌نامه‌ی میرحیدر در بازه‌ی زمانی قرن 9ه.ق،15 میلادی با بهره‌گیری از روش تطبیقی-مقایسه‌ای می‌باشد. این تحقیق ضمن بررسی بازنمایی مفهوم دوزخ نزد این هنرمندان به این نتیجه می‌رسد که نگارگران معراج‌نامه‌ی تیموری سعی داشته‌اند که به آموزه‌های دینی در اثر خود وفادار مانده در حالیکه آثار بوش، نقاش مذهبی، بازنمودی از خیالپردازی وی است. مطالب این تحقیق به صورت کتابخانه‌ایی جمع‌آوری شده و از نظر هدف بنیادی می-باشد.

اين پژوهش به منظور دستيابي به هنجارهاي جنسي در زندگي زناشويي تدوين شده است. به همين منظور، قرآن کريم و مجموعة وسيعي از روايات مطالعه و بررسي شد. آيات مرتبط با مسائل جنسي از قرآن استخراج گرديد و پس از بازخواني آيات استخراج‌شده، کليدواژة متناسب با موضوعات انتخاب گرديد. در نهايت هنجارهاي اخلاقي ناظر به رابطة جنسي مشخص شد. پژوهش حاضر با روش استنادي به اصول اخلاق جنسي در زندگي زناشويي دست يافته و در همۀ زمينه‌ها تناسب اين اصول با عقل توحيدي موردنظر بوده است. از جمله اصول اخلاقي، که در زمينة مسائل جنسي در قرآن و روايات مطرح است، عدالت، عفت، مودت، رحمت، کرامت و غيرت است.

هدف اصلی این پژوهش به دست آوردن رویکردی اجتماعی به تربیت اخلاقی است. ابتدا با کمک گرفتن از دیدگاه دیویی به عنوان اندیشمندی که تربیت اخلاقی را با رویکردی اجتماعی معرفی نمود، سعی شد عاملی اثرگذار که موجب می‌شود فرایند تربیت اخلاقی رویکردی اجتماعی به خود بگیرد، استنتاج گردد که این عامل در مؤلفه «ارتباط» معرفی شد. اثرگذاری این عامل به گونه‌ایست که با تقویت آن، توان‌های اخلاقی انسان تقویت می‌شود. سپس نقش این مؤلفه در ارتقای اخلاقی انسان مبتنی بر دیدگاه اسلام بررسی گردید و ضمن به دست آمدن تأیید بر اهمیت این مؤلفه، تلاش گردید چگونگی نقش‌آفرینی آن در ارتقای اخلاقی به دست آورده شود. حاصل این تلاش و بررسی‌، معرفی توانمندی‌هایی یازده‌گانه به عنوان محورهای تربیت اخلاقی با تکیه بر وجه اجتماعی انسان، مبتنی بر دیدگاه اسلام است.

هيچ حركت اقتصادي و خصوصا ًاخلاق جهادگونه در منظومة معرفتي ديني نمي تواند موفق باشد مگر آنكه خواستگاه، مسير و مقصد آن خدايي, و بر مبنای اخلاقیات باشد. با تدبر در قرآن كريم مي بينيم اهميت بحث هاي اخلاق اقتصادي در دين مبين اسلام به گونه اي است كه خداي متعال بخش قابل توجهي از اين كتاب بزرگ و انسان ساز را به بحث هاي مختلف كلان و گاهي ريز اقتصادي از جمله حلال، حرام، مكروه، مستحب، جمع اموال، امتحان الهي از طريق مال دنيا، خمس، زكات، خريد، فروش، اجاره و حتي نوع عمليات اقتصادي مثل شكار، صيد، اماكن، زمان هاي حرمت صيد، زراعت، غواصي، كشتيراني، دامداري و ... اختصاص داده است. در اين راستا بنا داريم ابتدا مختصراَ به معني جهاد و اقتصاد پرداخته، سپس شاخص هاي مدنظر قرآن كريم و نهج البلاغه را براي تحقق اقتصاد اسلامی در يك جامعه را بررسي كرده و پس از آن بعضي از راهكارهاي اخلاق اقتصادي مندرج در قرآن كريم و نهج البلاغه و همچنين نتايج و آثار حاصله از اقتصاد اسلامی را در اين مقاله هرچند به قدر بضاعت كم خودمان واكاوي نماييم.