مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

جلد دوم شامل تفسیر آیات 183 تا 286 بقره است.

جلد بیست دوم شامل فهارس المیزان است.

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است.

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است.

سیره تفهیم و تفاهم عقلا به معنای روش و بنای عموم خردمندان در گفتگو، معاملات و روابط اجتماعى آنان، بدون در نظر گرفتن مذهب، زبان، محدوده جغرافیایی و... به شمار می رود. این پژوهش با استعانت از رهیافت درون دینی به همراه روش تحلیلی-منطقی، در پی بیان دلایل مبنا بودن این شیوه در نزول و فرایند تفسیر و فهم آیات وحی است. اثبات این موضوع، اهمیت بسزایی در شیوه فهم و تعیین مراد خداوند متعال از بیان آیات قرآن دارد. به همین منظور، پس از آشنایی با مفهوم بنای عقلا و تبیین تفاوت معنایی آن با مفاهیم مشابه مانند عرف و حکم عقلی، دلایل عقلی و نقلی جهت اثبات ادعا، بیان می گردد. نتایج این پژوهش می تواند ضمن تبیین مبانی و تأکید بر روش های صحیح تفسیر قرآن از شیوه های ناصواب، امکان ارزیابی دقیق تر مکاتب تفسیری را فراهم آورد. تأکید بر تعیّن معنا به طوری که باعث یکتایی معنا و یا محدودتر شدن دایره معانی محتمل الفاظ و عبارات قرآن گردد، دیگر نتیجه این پژوهش خواهد بود. هر روش تفسیر متن که به همه یا بخشی از سیره تفهیم و تفاهم عقلا پایبند نباشد در مقابل نظریه مختار خواهد بود، که می توان از تکثرگرایی بی ضابطه معنایی و خواننده محوری هرمنوتیک منظرگرا یا عدم توجه اخباریون به حجیت ظواهر آیات وحی نام برد. سرانجام پایبندی مفسر به بنای عقلا و نتایج حاصل از آن، می تواند باعث تزلزل بنیان های بسیاری از سؤالات و شبهات مربوط به شیوه قرائت و فهم متون دینی باشد.

ترجمه ماشینی: این کتاب با اشاره ویژه به دیدگاه‌های روشنفکران متجدد مسلمان اولیه مانند محمد عبده، محقق برجسته مدرن مسلمان، بدیع‌زمان سعید نورسی و روش‌شناسی تفسیر قرآن را در مجموعه رساله‌نور خود تحلیل می‌کند. این کتاب به دنبال یافتن نورسی در مطالعات قرآنی مدرن است و تفاوت بین قرائت نورسی از قرآن و قرائت همتایانش را بررسی می کند و بررسی می کند که نورسی چگونه متن قرآن را با دغدغه های دوره مدرن مرتبط می کند.

يکي از عوامل مؤثر در تفسير قرآن و فهم مراد خداي متعال از ظهور آيات، قرائن عقلي است، قرائن عقلي دوگونه است: 1. معرفت‌ها و معلومات بديهي صارف از ظهور آيات که از قرائن عقلي متصل شمرده مي‌شود. 2. برهان‌هاي عقلي يا معلومات عقلي نظري که از قرائن منفصل آيات است. در تأثير معلومات بديهي در ظهور آيات و لزوم توجه به آن در تفسير آيات اختلافي نيست، ولي در لزوم توجه به برهان‌هاي عقلي يا معلومات عقلي نظري در فهم مراد خداي متعال از ظهور آيات اختلاف است. گروهي آن را مسلّم و مفروغ‌عنه دانسته‌‌‌اند و برخي در مخالفت با آن بر بي‌‌نيازي فهم ظواهر قرآن از علوم عقلي به وجوهي استدلال کرده‌اند. در اين مقاله نخست با روش تحليلي، لزوم توجه به معلومات عقلي نظري در فهم مراد خداي متعال از آيات با بيان سه مقدمه تبيين شده و سپس با روش «تحليلي ـ ‌انتقادي»، ادله مخالفان آن بررسي و به شبهات آنان پاسخ داده مي‌شود.

«آمنه ودود» ادعای بی‌توجهی قرآن به زن را تضعیف می‌کند/ویژگی‌های هرمنوتیک توحیدی «قرآن و زن»: اعظم پویازاده، عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به مناسبت چاپ و انتشار کتاب «قرآن و زن» اثر آمنه ودود، با ترجمه اعظم پویازاده و معصومه آگاهی، به بیان نکاتی در باب این کتاب و نویسنده آن پرداخت. پویازاده در اشاره‌ای مختصر به زندگی آمنه ودود گفت: نویسنده کتاب «قرآن و زن»، بعد از این که اسلام آورد، نام «آمنه ودود» را بر خود گذاشت و پیش از آن نام وی «مری تسلی» بوده است. پدر او یک مسیحی پروتستان بوده و هم پدرش و هم خود او یک آمریکایی آفریقایی‌تبارند. او در سال ۱۹۷۲ مسلمان شد و دو سال بعد هم رسماً نام خود را به آمنه ودود تغییر داد. خانم ودود دوره کارشناسی ارشد خود را در رشته مطالعات خاورمیانه گذرانده و دکترای ایشان نیز در رشته ادبیات عرب و مطالعات اسلامی از دانشگاه میشیگان بوده است. وی ادامه داد: خانم آمنه ودود در دانشگاه قاهره زبان عربی را آموخت و بعدها در سه دانشگاه تدریس کرد؛ چند سال در دانشگاه مالزی، در دانشگاه اندونزی و همین طور در دانشگاه ویرجینیا در آمریکا. خانم ودود متأهل است و پنج فرزند و سه نوه هم دارد و الان چند سال است که بازنشسته شده است. تأثیرپذیری آمنه ودود از اندیشه‌های فضل الرحمان: پویازاده با اشاره به این که آمنه ودود شاگرد فضل الرحمان و تحت تأثیر اندیشه‌های روش‌شناسانه او بوده است، عنوان کرد: به همین دلیل نیز خانم ودود تلاش کرده است که در کتاب «قرآن و زن» یک شیوه هرمنوتیکی را که متأثر از دیدگاه‌های فضل الرحمان بوده است، برای بررسی جایگاه زن در قرآن استفاده کند. ویژگی‌های هرمنوتیک توحیدی آمنه ودود: عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به این مطلب که خود آمنه ودود نام روش هرمنوتیکی‌اش را هرمنوتیک توحیدی یا روش تفسیر توحیدی می‌خواند و ویژگی‌هایی را برای آن برمی‌شمرد، بیان کرد: او معتقد است که ما برای بررسی یک متن باید سه نکته را مد نظر قرار بدهیم؛ یکی فضایی که آن متن در آن نوشته می‌شود، دیگر ساختار نحوی متن و سوم جهان‌بینی متن. وی ادامه داد: ودود می‌گوید که علت تفاوت تفاسیر مختلف از یک متن و در این جا اختصاصاً متن دینی یعنی قرآن، تفاوتی است که در یکی از این سه پدید می‌آید؛ یعنی شناخت مفسر از فضایی که متن در آن نوشته می‌شود و همین طور آگاهی‌های نحوی و دستور زبانی مفسر در مورد آن متن و علاوه بر این دو، شناختی که از جهان‌بینی آن متن پیدا می‌کند. هر گونه اختلاف مفسران در یکی از این سه، به تفاوت شیوه تفسیری‌شان منجر خواهد شد. تفاوت جایگاه زنان در قرآن و وضعیت موجود زنان در فرهنگ مسلمانان؛ انگیزه آمنه ودود از نگارش کتابش: وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به هدف آمنه ودود از نگارش کتاب «قرآن و زن» اشاره کرد و گفت: او می‌گوید هدف من از این پژوهشی که انجام داده‌ام این است که در واقع وضعیت موجود زنان را در فرهنگ مسلمانان می‌بینم و فکر می‌کنم که فاصله زیادی بین این وضعیت و آن چه که در قرآن هست، وجود دارد. او می‌خواهد نشان دهد که نگاه قرآن به زن نگاهی است غیر از آن نگاهی که در جوامع مسلمان نسبت به زن وجود دارد. وی با اشاره به این که این کتاب در واقع پایان‌نامه دکترای آمنه ودود بوده است، اظهار کرد: ایشان از آن زمان به بعد، طی چند مقدمه که بر کتاب می‌نویسند می‌گوید که دغدغه‌های من ابتدا از این شروع شد که ببینم قرآن چه می‌گوید و چگونه آن چه را که می‌خواهد بگوید می‌گوید، اما کم کم دغدغه‌هایی دیگر هم بر این دغدغه اولی من اضافه شد و آن هم این بود که چه چیزهایی در قرآن گفته نشده است و در واقع سکوت‌هایی که در قرآن هست چه معنایی دارد. توجه به ناگفته‌های قرآن؛ روش راه بردن به مقصود اصلی قرآن، از نظر آمنه ودود: پویازاده افزود: به عقیده آمنه ودود فقط با آن پرسش‌های پیشین، یعنی این که قرآن چه می‌گوید و چگونه می‌گوید، ما نمی‌توانیم جهان‌بینی متن و جهان‌بینی قرآن را بفهمیم. حتماً باید به این ناگفته‌های قرآن هم توجه بکنیم تا بتوانیم مقصود اصلی قرآن را دریابیم. وی با اشاره به یکی از نکته‌هایی که نویسنده کتاب «قرآن و زن» در این اثر خود بر آن تأکید دارد، گفت: ترم و اصطلاح «عام و خاص» برای کسانی که در زمینه علوم قرآنی کار می‌کنند یک ترم و اصطلاح آشناست؛ الفاظ عام قرآن و الفاظ خاص قرآن و این که آیا از الفاظ عام قرآن می‌توان اراده خصوص هم کرد و این که آیا از الفاظ خاص قرآن اراده عام هم می‌شود کرد، یکی از مباحث عمده در علوم قرآن است. آمنه ودود این ترم و این اصطلاح را بسط می‌دهد و به خوبی روی آن کار می‌کند. دلالت عام جمع‌های مذکر در قرآن بر مرد و زن، از نظر آمنه ودود وی در مورد نتیجه بررسی‌های ودود در این باره عنوان کرد: نویسنده کتاب «قرآن و زن» به این نتیجه می‌رسد که در جاهایی که قرآن به زن و مرد، اختصاصاً اشاره کرده است، نکته روشن است، اما در جاهایی که از جمع مذکر استفاده کرده و یا الفاظ عام به کار برده است، در اکثر موارد، هم زن مورد نظر است و هم مرد؛ و این طور نیست که چون جمع جمع مذکر است، فقط به مرد پرداخته باشد. آمنه ودود تلاش می‌کند تا در پایان کتاب خود با نمونه‌های مختلفی که از آیات قرآن می‌آورد این را نشان بدهد که جمع مذکر خطاب به زن هم هست. پویازاده افزود: ایشان خودش بر این مطلب تأکید می‌کند که من همیشه علاقه زیادی به بحث‌های واژه‌شناسی داشتم و به همین دلیل هم هست که این شیوه هرمنوتیکی را در پیش گرفته‌ام. تلاش آمنه ودود برای به کمال رساندن تفسیر قرآن از طریق رشد تفاسیر زنانه: این محقق و پژوهشگر علوم قرآن و تفسیر در مورد رویکرد آمنه ودود نیز بیان کرد: ایشان می‌گویند تاکنون تفسیرهایی که در مورد قرآن نوشته شده است، به دلیل این که مفسران مرد بوده‌اند، تجربه‌های مردانه خود را ناخودآگاه بر روی قرآن منعکس کرده‌اند و در واقع وقت این است که زنان هم قرآن را تفسیر کنند تا تجربه‌های زنانه آن‌ها هم مؤثر در فهم آیه‌های قرآن قرار گیرد و بعد تجربه مردانه که تفسیر مردانه نتیجه آن می‌شود با تجربه زنانه که تفسیر زنانه را ایجاد می‌کند، هر دو با هم یک تفسیر کامل‌تری را از قرآن بتواند در اختیار ما قرار بدهد. وی درباره شیوه تفسیری و شیوه هرمنوتیکی آمنه ودود نیز اظهار کرد: ایشان می‌گویند که خواننده متن خودش یک متن دارد که ما اسم این را می‌گذاریم متن پیشین. به تعبیر دیگر وقتی که یک نفر به سراغ متن قرآن می‌رود که آن را تفسیر کند خودش دارای یک متن پیشین است و این متن پیشین یعنی آگاهی‌ها و اطلاعاتی که این مفسر و این شخص دارد و بعد در یک حرکت رفت و برگشتی بین متن پیشین خواننده و همین طور متن قرآن، معنا و مفهوم حقیقی قرآن می‌تواند به دست ما داده شود. انگیزه مترجم/ آمنه ودود نظریه بی‌توجهی قرآن به زن را تضعیف می‌کند پویازاده در مورد انگیزه خود برای ترجمه کتاب «قرآن و زن» نیز بیان کرد: برای من آن چه توجهم را جلب کرد یکی دیدگاه هرمنوتیکی ایشان بود که تحت عنوان دیدگاه هرمنوتیکی توحیدی مطرح کرده بودند و در جامعه خودمان یک شیوه تفسیری با این عنوان را نداشتیم و این برای من مهم بود که ببینم شیوه تفسیر توحیدی چه شیوه‌ای است که ایشان در مورد آن صحبت می‌کنند. دلیل دیگر پرداختنم به این کتاب هم تأکید ایشان بر روی زن بود و این که از شیوه هرمنوتیکی‌شان برای فهم مفهوم زن در قرآن استفاده کرده بودند. وی افزود: من فکر می‌کنم که مباحث مربوط به زن هم در جوامع دیگر و هم در جوامع ما مباحث خیلی مهمی است. مخصوصاً در دنیای امروز که مباحث مربوط به زن هم خیلی مطرح است و بسیاری از اوقات گفته می‌شود که قرآن آن توجهی را که باید به زن بکند نداشته و بیشتر توجهش به مردان است، نگاه آمنه ودود به آیات قرآن و تفسیری که از آن‌ها دارند، این دیدگاه را ضعیف می‌کند و نشان می‌دهد که قرآن برخلاف آن چه که دیگران فکر می‌کنند، توجه لازم را به زن دارد. یادآور می‌شود کتاب «قرآن و زن» نوشته آمنه ودود، با ترجمه اعظم پویازاده و معصومه آگاهی، با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه توسط انتشارات حکمت منتشر شده است. (منبع: ایکنا: https://b2n.ir/a86285)