مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

قصص قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی با رویکردهای تاریخی، جغرافیایی، زیبایی شناسی و اعجاز بیانی در این موضوع سامان یافته است. در این میان بعد کلامی آن به ویژه در مسائل کلامی امامت کمتر مورد توجه قرار گرفته است که حجم بسیار آیات قصص، هدفمندی قرآن در بیان قصص و جدایی ناپذیری سنت های الهی از قصص قرآن، تناسب معنایی آیات قصص و غیر قصص به ویژه در موضوع امامت و استنباط کلامی مباحث امامت از قصص قرآن در روایات پیامبر و ائمه اطهار(ع)، اصحاب ایشان، و آراء تفسیری دانشمندان امامیه و اهل سنت ضرورت پژوهش در این زمینه را نمایان می سازد.لذا این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی و شیوه تحقیق کتابخانه‏ا‏ی در منابع روایی، تفسیری، کلامی و علوم قرآنی فریقین سامان یافته، در تبیین و تنقیح قلمرو استنباط کلامی در نظر دارد که بر اساس ظهور و سیاق آیات قصص و روایات کلامی پیامبر اکرم و ائمه اطهار(ع) در باب قصص قرآن، و با بررسی آراء کلامی متکلمان، مفسران و محدثان إمامی از قصص قرآن در موضوع امامت، میزان و درجه کارآمدی تمسک به کتاب الهی در استنباط کلامی از قصص قرآن در حوزه امامت و در نهایت جایگاه ویژه استناد به قصص قرآن در اثبات مباحث کلامی امامت را به عنوان یکی از شیوه های کارآمد کلامی نشان دهد.ضرورت وجود خلیفه و امام در زمین تا روز قیامت، شروط امامت(اعم از اختصاص تعيين امام به خداوند، وجوب نص بر امام، علم و شجاعت از شروط خلافت و امامت، عصمت، صدور معجزه، محدَّث بودن)، وجود صفات خداوند در امام، تقدم وجود خلیفه بر دیگران، هدایت به امر از شؤون امامت، امکان تصدی مقام امامت در کودکی، رجعت، توسل، تبرک جستن به اولیاء و آثار ایشان، زیارت معصومان(ع) و شفاعت مهمترین مباحث کلامی امامت در استنباط از قصص قرآن مى‏باشد. افزون بر اینکه پنهانی بودن ماجرای ولادت امام عصر(ع)، تصدی مقام امامت در کودکی، غیبت، طول عمر، بقاء بر شباب، صدور معجزه، حکومت عدل جهانی و آداب انتظار از مهمترین مباحث کلامی مهدویت در قصص قرآن بشمار مى‏رود. بررسی مبانی عمومی در استنباط از قرآن و نیز مبانی تخصصی در استنباط کلامی از قصص قرآن از دیگر مباحث این نوشتار بشمار می رود.واژگان کلیدی: قصص قرآن، امامت، مهدویت، روایات تفسیری، استنباط کلامی و تفسیر کلامی

ترجمه ماشینی: در شبه قاره هند رویکردهای متفاوتی در تفسیر قرآن کریم یافته ایم. رویکردهای معروف به تفسیر اردو سه رویکرد است، رویکرد سنتی، رویکرد تحت اللفظی و رویکرد بین سنت و عقل. کسانی که در تفاسیر خود رویکرد عقلانی را انتخاب کردند، به قرآن کریم سختگیرند. آیات قرآن را با آیات دیگر تفسیر می کردند و آیات قرآن را با احادیث پیامبر(ص) تبیین نمی کنند. علاوه بر این، آنها برای تبیین آیه ای که در میان ما به گروه «اللفظین» (قرآنیست ها) معروف شده است، به احادیث رسول استناد نمی کنند. آنها تفسیرهای مشهوری از قرآن کریم دارند و تفاسیر خود را مانند مفسران عامه با مقدمه ارائه کرده اند. یکی از مهم ترین آنها این است که در «مقدمه» تفسیر خود درباره اصول و روش شناسی تفسیر خود نیز بحث کرده اند. هر کس که مایل است عمیقاً در مورد تفسیر و رویکردهای خود بداند، می تواند به راحتی از "معرفی" آنها مطلع شود. بررسی «مقدمه» آنها می‌تواند به شناخت مبانی آنها در تفسیر قرآن کریم، روش‌شناسی، مبدأ تفسیری و سایر آراء و عقاید منجر شود. «تفسیر مفهوم القرآن» نوشته چدری غلام احمد پرویز از گروه سوم است. وی در تفسیر خود مقدمه آن را نوشته است که از آنجا به راحتی به افکار و اندیشه های او دسترسی پیدا می کنیم. از این رو، در این مقاله با رویکرد تحلیلی و انتقادی، به بررسی «مقدمه» وی پرداخته‌ایم تا دیدگاه‌ها و اندیشه‌های وی در مورد قرآن کریم را درک کنیم.

گرچه اهمیت و حجیت عقل بر کسی پوشیده نیست، اما در چیستی عقل و دامنه كاربرد آن در مقام تفسیر، دیدگاه‌‏هاى متفاوتى وجود دارد. هدف این مقاله، بررسی جایگاه عقل در تفسیر قرآن کریم از نظر علامه معرفت بر پایه تفسیر اثری جامع و بیان کاستی‌های احتمالی در آن است. سؤال اصلی این است که آیا عقل می‌تواند منبع مستقلی در فهم معانی قرآن باشد یا خیر؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفی و انتقادی تهیه شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که استاد معرفت عقل را دو قسم دانسته: عقل رشید، حکیم و ... که در حوزه معارف بشری تواناست و دوم «عقل بشری» که به لحاظ محدودیتش از درک غیب ناتوان است. ایشان در تفسیر نقلی خود توجه ویژه‌ای به عقل و اجتهاد داشته و در کنار محکمات قرآن و سنت، عقل را سند دانسته و آن را حاکم بر اخبار و نظریات تفسیری می­‌داند. به همین دلیل واژه «الکتاب» در روایات «عرضه حدیث بر کتاب» را در مفهومی وسیع­‌تر از ظاهرش دانسته و آن را کنایه از محکمات دین و بدیهیات عقلی که شامل سنت و برهان آشکار عقلی می­‌شوند، می‌داند که لازمه دلالت روایات عرضه حدیث بر کتاب، اعتبار عقل در تفسیراست. نکته قابل‌تأمل در «تفسیر اثری جامع» ابهام مقصود استاد از عقل است.

ترجمه ماشینی: جان وانسبرو به جنبه‌های مختلف تاریخ و فرهنگ خاورمیانه و مدیترانه کمک کرد، اما بیشترین اهمیت را در برانگیختن رویکردهای جدید برای مطالعه اسلام اولیه داشت. وانسبرو با شروع از این دیدگاه که گزارش‌های خود اسلام از منشأ آن، تفسیرهای الهام‌گرفته‌شده از تاریخ از تاریخ است تا سوابق واقعی رویدادها، وانسبرو نظریه‌های جدید و تأثیرگذاری را در مورد راه‌هایی که ظهور اسلام را باید درک و مطالعه کرد، ایجاد کرد. او بیشتر به خاطر آثارش در زمینه قرآن شناخته شد. وی در مطالعات قرآنی خود با استفاده از دانش عمیق خود از نظریه های ادبی و تاریخی کلاسیک و مدرن، ایده ها و رویکردهایی را که محققان در مطالعه کتاب مقدس و مسیحیت اولیه توسعه داده بودند، در کتاب مقدس اسلام به کار برد. تحلیل ادبی او از قرآن و تفاسیر آن، او را به دیدگاه‌هایی بسیار متفاوت از دیدگاه‌های مسلمانان سنتی و اکثریت دانشگاهیان غیرمسلمان سوق داد. «...[وانزبرو] این دیدگاه پذیرفته شده را زیر سؤال برد که قرآن متشکل از آیاتی است مرتبط با (یا در فهم سنتی، آیات الهی که به حضرت محمد در مکه و مدینه در دهه‌های ابتدایی قرن هفتم داده شده است) که آن را داشته است. در حدود سال 650 به نوشتن متعهد بوده است و این مهم ترین عنصر اسلام از زمان محمد (ص) به بعد بوده است. او استدلال می‌کند که این و سایر روش‌های استاندارد نزدیک شدن به قرآن، ناشی از پذیرش بیش از حد مشتاقانه سنت خود اسلام - عمدتاً بدنه تفسیر سنتی مسلمانان بر قرآن است. وانسبرو با توجه به این که ادبیات اسلامی بسیار کمی به طور ایمن تا قبل از سال 800 ارائه شده است، اسلام را به تدریج از اشکال فرقه‌ای یهودیت طی یک دوره 150 ساله یا بیشتر پس از فتوحات اعراب در اواسط قرن بیستم تکامل می‌یابد. قرن هفتم او تاریخ آن دوره شکل‌گیری، از جمله تصویر محمد (ص) و روایت‌های شکل‌گیری قرآن را به‌عنوان بازتابی از دیدگاه‌هایی که با ظهور فرهنگ و دین اسلام در فضایی از مجادله‌های شدید بین افراد مختلف شکل گرفته بود، درک کرد. گروه های موحد .... دیدگاه‌ها و رویکردهای او، هم در محافل دانشگاهی و هم، به دلایل واضح‌تر، در میان مسلمانانی که از آنها اطلاع دارند، بحث‌برانگیز است. اما آنها به دلیل دشمنی با اسلام بیان نشدند. برعکس، وانسبرو اصرار داشت که اسلام، همراه با یهودیت و مسیحیت، بیان معتبر سنت توحیدی دین است و باید با آن با جدیت علمی مشابه خواهرانش برخورد کرد. -- THE TIMES (لندن)

ترجمه ماشینی: این یک بورس تحصیلی اصلی و گاهی پیشگامانه است. --جان ال. اسپوزیتو، استاد دانشگاه و مدیر مرکز تفاهم بین مسلمانان و مسیحیان، دانشگاه جورج تاون آیا اسلام خواستار سرکوب زنان است؟ غیر مسلمانان به انقیاد زنان در بسیاری از کشورهای مسلمان اشاره می کنند، به ویژه کشورهایی که ادعای «اسلامی» دارند، در حالی که بسیاری از مسلمانان قرآن را به گونه ای می خوانند که به نظر می رسد ستم جنسی، نابرابری و مردسالاری را توجیه می کند. اسما بارلاس با دیدگاهی کاملاً متفاوت، قرائت مؤمنی از قرآن را توسعه می‌دهد که ماهیت کاملاً برابری‌خواهانه و ضد مردسالارانه آموزه‌های آن را نشان می‌دهد. بارلاس با تحلیل تاریخی مرجعیت و دانش دینی، نشان می‌دهد که چگونه مسلمانان برای توجیه ساختارهای دینی و اجتماعی موجود، نابرابری و مردسالاری را در قرآن قرائت کردند و نشان می‌دهد که معانی پدرسالاری منسوب به قرآن تابعی از این است که چه کسی چگونه و در چه زمینه هایی آن را خوانده است. او در ادامه به بازخوانی موضع قرآن در مورد موضوعات مختلف می‌پردازد تا استدلال کند که آموزه‌های آن از مردسالاری حمایت نمی‌کند. برعکس، بارلاس به طور قانع‌کننده‌ای ادعا می‌کند که قرآن بر برابری کامل جنسیت‌ها تأکید می‌کند و بدین وسیله فرصتی برای نظریه‌پردازی برابری جنسی رادیکال از درون چارچوب آموزه‌های خود فراهم می‌کند. این دیدگاه جدید خوانندگان را به قلب آموزه‌های اسلامی در مورد زنان، جنسیت و مردسالاری می‌برد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا اسلام را از طریق مقدس‌ترین کتاب مقدس آن درک کنند، نه از طریق اعمال فرهنگی مسلمانان یا کلیشه‌های رسانه‌های غربی.

در برخی از آیات قرآن کریم از واژة «خزائن» سخن به میان آمده است. مفسران در حقیقت و چیستی «خزائن» دارای وحدت نظر نبوده و اختلاف نظرهای قابل توجهی در میان ایشان به چشم می‌خورد. در تفاسیر عقلی-کلامی اعم از شیعه و اهل سنت، چهار مصداق درباره مفهوم خزائن مطرح شده است که عبارتند از «باران»، «عناصر و اسباب مادی خلقت»، «مقدورات الهی» و «علم الهی». نگارنده در نوشتار حاضر می‌کوشد تا با روشی توصیفی- تحلیلی و ضمن بهره‌گیری از مبانی حکمت متعالیه و مستندات فلسفی، اشکالات وارد بر مصادیق مذکور را بررسی نماید. وی دیدگاه نوینی که عبارت است از «تفسیر وجودی خزائن»، برای مصداق «خزائن» برگزیده و علت اختلاف نظر مفسران در تفسیرشان از خزائن را در تفسیر ناقص ایشان از مفهوم و مصادیق خزائن می‌داند.