مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
جستجو در برای عبارت
شامل عبارت باشد
شامل عبارت باشد
 
شامل عبارت باشد
شامل عبارت باشد
تنها فراداده‌های دارای منابع دیجیتالی را بازیابی کن
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 535
عقل نزد نحله‌هاي کلامي (شيعه، معتزله، اهل حديث، سلفيه، ماتريديه)
نویسنده:
‫محمدسالم محسني
نوع منبع :
رساله تحصیلی
وضعیت نشر :
‫قم : ‫مرکز اطلاعات و مدارک اسلامي، معاونت پژوهشي، دفتر تبليغات اسلامي,
چکیده :
‫شناخت حدود ورود عقل در قلمرو دين، از مسائل مهم کلامي است، که متکلمان اسلامي نيز به‌صورت جدي، ديدگاه‌هاي خاص خود را در اين زمينه ابراز کرده‌اند. مسأله اصلي پژوهش حاضر پيگيري اين موضوع است که نقش عقل در فهم و اثبات آموزه‌هاي ديني چيست، و نحله‌هاي کلامي مسلمان مانند شيعه، اهل حديث، معتزله، اشاعره، ماتريديه، و سلفيه در اين زمينه چه ديدگاهي دارند؟ با توجه به گستردگي قلمرو تحقيق، از هر فرقه‌اي به ديدگاه يکي از برجسته‌ترين متکلمان آن اکتفا شده است. متکلمان و حکيمان، عقل را در معاني مختلفي استعمال کرده‌اند، از جمله: عقل غريزي، عاقل و معقول، تمامي علوم و معارف، آراي محموده، عقل نظري، عقل عملي، عقل جوهري، و موارد ديگر. معناي مورد نظر در اين پژوهش، همان عقل نظري و عملي مي‌باشد. اهل حديث بر ظواهر متون ديني تأکيد مي‌ورزند، و متکلمين را به‌خاطر بهره‌گيري از عقل براي تفسير متون ديني مذمت مي‌کنند. معتزله پاي عقل را در تمامي امور ديني به ميان کشيده، و قايل به استفاده حداکثري از عقل در مسايل ديني هستند. اما متکلمان شيعي رويکرد يکساني نداشته‌اند، برخي استفاده کمتري از عقل کرده‌اند و برخي بيشتر؛ اما از مجموع آراي آن‌ها نوعي اعتدال و ميانه‌روي در استفاده از عقل استنتاج مي‌شود. اشاعره نقش عقل را بسيار کم‌رنگ کرده‌اند. ماتريديه جزو موافقان دخالت عقل در مباحث کلامي هستند. سلفيه نيز به ظاهر‌گرايي اهل حديث بسيار نزديک مي‌باشند. بر اين اساس مي‌توان گفت که به‌طور کلي نحله‌هاي کلامي اسلامي به دو گرايش موافق و مخالفِ دخالت عقل در قلمرو آموزه‌هاي ديني تقسيم مي‌شوند. اهل حديث و سلفيه از جمله مخالفان محسوب مي‌شوند. اما موافقان دخالت عقل، خود از جهت ميزان دخالت عقل، به گرايش‌هاي افراطي تا گرايش‌هاي حداقلي و معتدل، تقسيم مي‌شوند. معتزله از موافقان افراطي عقل، اشاعره از موافقان حداقلي، و شيعه از موافقان معتدل به‌شمار مي‌روند.
بررسي رابطۀ عقل و دين در نظر شهيد استاد مطهري
نویسنده:
مهدي ولي‌نژاد ، احسان خانمحمدي
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ماهيت مفاهيم «عقل» و «دين»، و از همه مهم‌تر، رابطه بين آنها همواره از مهم‌ترين مباحث قابل توجه و مناقشه در بين متکلمان و نظريه‌پردازان حوزه‌هاي مطالعاتي، به‌ويژه معرفت‌شناسي و علم کلام بوده است. آراء متفاوت و گاه متناقض در اين زمينه شبهات و ابهامات بسياري را موجب شده است. انديشه‌هاي شهيد مطهري به عنوان يکي از قابل استنادترين الگوها در زمينۀ ارتباط عقل و دين، همواره مطمح‌نظر بوده است. ازاين‌رو، با نظر به اهميت اين موضوع، پژوهش پيش‌رو با هدف شناخت نسبت عقل و دين با يکديگر از نظر ايشان صورت گرفته است. براي گردآوري داده‌ها، از روش اسنادي و ابزار فيش‌برداري استفاده شده است. نتايج نشان مي‌دهد که در نظر شهيد مطهري، عقل و دين علاوه بر سازگاري، مکمّل يکديگر نيز هستند. در واقع، انسان با هيچ‌کدام از دو مقولۀ مذکور، به‌تنهايي قادر به وصول تکامل و سعادت واقعي نيست و اين مهم تنها در صورت همراهي عقل با دين قابل تحقق است. با وجود اين، دين نسبت به عقل از تقدم برخوردار است؛ زيرا دين پرورانندۀ عقل است.
مبانی معرفت‌شناختی و الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت
نویسنده:
حمیدرضا شاکرین
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: پرديس فارابی دانشگاه تهران ,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
هرگونه نظریه‌پردازی و الگوسازی برای پیشرفت بر بعضی از مبانی معرفت‌شناختی، جهان‌شناختی، انسان‌شناختی، ارزش‌شناختی و ... استوار و آگاهانه یا ناآگاهانه از آن مبانی مستمد و مستفید است. الگوی اسلامی تمدن و پیشرفت‌ورزی نیز گریزی از بازشناسی و مراجعه به مبانی و زیرساخت‌های نظری خود نداشته و بررسی دقیق و کاربست هوشمندانۀ آنها در تدوین بهینۀ الگو، نقش اساسی دارد. در تحقیق حاضر بر آنیم تا برخی از مهم‌ترین مبانی معرفت‌شناختی مقبول اندیشمندان مسلمان را شناسایی کنیم و نقش آنها را در تدوین نظریه و الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت بازکاویم.
صفحات :
از صفحه 269 تا 296
روش شناسى علم دینى ناظر به علوم انسانى
نویسنده:
مهدى سلطانى، حمید پارسانیا
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره),
چکیده :
داعیان علم دینى معتقدند که علوم، اعم از انسانى و طبیعى، در دامنه و حاشیه متافیزیک به وجود آمده و بسط یافته اند؛ لذا با تغییر در متافیزیک، علوم نیز متحول خواهند شد. به عبارت دیگر، چنانچه متافیزیک الهى باشد، علوم نیز الهى مى شوند و چنانچه متافیزیک سکولار و این جهانى باشد، علوم نیز سکولار خواهند شد. با این حال، براى ایجاد تغییر و تحول در علوم، ارائه روش هایى بایسته و ضرورى است. هدف پژوهش پیش رو، ارائه روشى براى تغییر در علوم انسانى متناسب با چارچوب هاى علم دینى است. روش مقاله، تحلیلى ـ برهانى است.
صفحات :
از صفحه 95 تا 118
گونه های وساطت (نقش آفرینی) اهل بیت در معرفت الله
نویسنده:
محمد جواد فلاح، اعظم ملتزمی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ساوه: دانشگاه ازاد اسلامی واحد ساوه,
چکیده :
چگونگی نیل آدمی به معرفت الله همواره دغدغه حکیمان و دانشمندان اسلامی بود، و دیدگاه های مختلفی درباره آن مطرح است؛ روایات اسلامی برای اهل بیت (علیهم السلام) در معرفت الله جایگاه رفیع و کلیدی قائل شده اند تا جایی که در برخی روایات معرفت الله منحصرا از طریق اهل بیت معرفی شده است. واسطه بودن اهل بیت (علیهم السلام) که از جهتی، وجودی خلقی داشته و از جهت دیگر به واسطه ویژگی های منحصر به فرد و جایگاه خاصشان در عالم وجود به خداوند متصل اند می تواند ما را در دستیابی به معرفت و نیز تحلیل و کیفیت چگونگی دست یابی به آن رهنمون سازد. در این مقاله ضمن تبیین نقش واسطه گری اهل بیت علیهم السلام در معرفت الله و ضرورت چنین واسطه گری که مویدات نقلی و عقلی بر آن صحه گذاشته اند، نقش تکوینی و تشریعی ایشان در معرفت آفرینی در اقسام مختلف قابل تصویر است. تبیین عقلی و شهودی معرفت الله به صورت تشریعی در کنار تصرف وجودی، و نقش آفرینی ولایت و محبت ایشان به صورت تکوینی در شناخت خدا نقش آفرینی می کنند. بر این اساس چگونگی نیل به معرفت الله به وسیله اهل بیت را بر پایه منابع اسلامی از جمله روایات می توان تبیین و تحلیل نمود.
صفحات :
از صفحه 65 تا 84
ابداعات فارابی در مفهوم و کارکرد تخیل
نویسنده:
حسن بلخاری قهی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه شهید بهشتی,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
بحث قوه خیال و نوع کارکرد آن در نفس، از جمله مهم ترین مباحث معرفت شناسی در فلسفه به معنای اعم آن است. در نظام فلسفی یونان، افلاطون برای اولین بار در بحث مراتب معرفت، خیال را در مرتبت آخر و پست تر قرار داد؛ و این خود از جمله ادله طرد و رد شعرا و هنرمندان از اتوپیای او بود. ارسطو در کتاب «درباره نفس» برخورد فلسفی تری با تخیل داشت. او خیال را یکی از قوای نفس شناخته که قادر به حفظ و ضبط صور است. فلسفه اسلامی که در طلیعه خود به بازخوانی متون یونانی در فلسفه پرداخت برخی از بنیادهای افلاطون و ارسطو و نیز مکاتب آنان در حوزه نوافلاطونی و اسکندرانی را به منزله پایه پذیرفت؛ اما نواقص و نواقض آن ها را بر نتافت فلذا دست به تنقیح، تصحیح و تکمیل آرا فلاسفه یونانی زد. در این میان فارابی که او را معلم ثانی می دانند و از بزرگ ترین فلاسفه اسلامی و به تعبیری موسس فلسفه اسلامی است، در باب خیال و تخیل ابداعاتی دارد. این ابداعات که سرآغازی بر عمیق ترین مباحث خیال و تخیل در فرهنگ ایرانی ـ اسلامی گردید؛ نتایج ادبی درخشانی را در متن این فرهنگ پدید آورد. پرسش های اصلی این مقاله، چیستی و ماهیت این ابداعات و نیز تبیین منابع و بنیان هایی است که این ابتکارات را موجب شده اند لیکن به دلایلی که در متن خواهد آمد، شرح اصلی این معنا، منوط و مشروط به تبیین جایگاه تخیل در فلسفه یونانی و به ویژه آرا ارسطو است.
صفحات :
از صفحه 75 تا 90
تصحیح و تحقیق کتاب (العقل و الجهل) از نسه خطی (الشافی فی شرح اصول الکافی) تالیف ملا خلیل قزوینی (م 1089)
نویسنده:
نفیسه شبیری
نوع منبع :
رساله تحصیلی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
چکیده :
چکیده ندارد.
پژوهشی در مفهوم بداهت
نویسنده:
عباس احمدی سعدی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه امام صادق (ع),
چکیده :
یکی از نظریّات مهم در توجیه معرفت گزاره‌ای، نظریّه‌ی مبناگروی است. مبناگرایان، گزاره‌ها را به دو قِسم بدیهی یا پایه و غیربدیهی یا مستنتَج، تقسیم کرده و عمارت معرفت را بر اساس قِسم اوّل، یعنی بدیهیّات، بنا می‌کنند. ویژگی این گزاره‌ها آن است که نیازمند استدلال نبوده و خود، ذاتاً موجّه و بدیهی هستند. نظر شایع و مقبول نزد فلاسفه‌ی مسلمان، در باب توجیه، مبناگروی کلاسیک است. ایشان، تلاش کردند تا سرّ بداهت برخی مفاهیم و گزاره‌ها را توضیح دهند. در این نوشتار، معلوم می‌شود که بساطت مفهومی، به عنوان ملاک بداهت مفاهیم، در آثار متقدّمین، مورد تصریح قرار گرفته است. سپس، با بیان ملاک بداهت گزاره‌ها، به اختصار با نقل دو دیدگاه مبناگروی کلاسیک و معرفت‌شناسی اصلاح‌شده، همراه با برخی نکات انتقادی، بحث ادامه می‌یابد.
صفحات :
از صفحه 137 تا 152
حس و توحید از منظر مفسران و فیلسوفان
نویسنده:
محمدتقی فعالی
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها,
چکیده :
از نظر تمام مفسران و نیز فیلسوفان دستیابی به معرفت برای انسان امکان پذیر است. آدمی می تواند با توسل به روش های مختلف به معرفت دست یابد. در این میان، حس راهی برای نیل به شناخت و طریقی برای مواجهه با جهان خارج است. حس انسان را با جهان خارج آشنا کرده پرده از رازهای حسی برمی دارد. متفکران در ارتباط با اعتبار طریق حس دیدگاه های متفاوتی را مطرح کرده اند اما آموزه های قرآن و استدلال هایی که از آیات قرآن به دست می آید ما را به این سمت رهنمون می نماید که حس راهی معتبر است. قرآن با ترتیب دادن استدلال های مختلف ارزشمندی شناخت حسی را به صورت فی الجمله می پذیرد. از سوی دیگر آیات قرآن بیانگر آن است که در حس امکان خطا وجود دارد. فلاسفه در ارتباط با نسبت نفس با شناخت حسی معتقدند که نفس انسان در مرحله قبل از حس، فاقد هرگونه معرفت است، اما قرآن اظهار می دارد که نفس در آغاز، فاقد علم حصولی است و طرح مساله فطرت ما را بر آن می دارد که معتقد شویم معارف فطری و غیرحصولی در نفس، قبل از حس وجود دارد.
صفحات :
از صفحه 69 تا 92
توصیف و تحلیل چگونگی کاربست عقل، نقل و شهود در فلسفه ملاصدرا با تطبیق بر اصالت وجود، تشکیک در وجود، حرکت جوهری و حدوث نفس
نویسنده:
غلامحسین گرامی
نوع منبع :
رساله تحصیلی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
ایرانداک,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
تحقیق حاضر چگونگی کاربست عقل، نقل و شهود را در فلسفه ملاصدرا بررسی می‌کند. این مسئله در دو بحث مجزا قابل پیگیری است، یکی چگونگی کاربست سه روش عقلی، نقلی (مراجعه به متون دینی) و شهودی و دیگری چگونگی کاربست نظریه‌های عقلی، نقلی و شهودی (فلسفی، کلامی و عرفانی).در بحث اول ملاصدرا اعتقاد دارد برای بررسی مسایل فلسفی و الهیاتی هر کدام از سه روش اعتبار دارند و می‌توانند ما را به حقیقت برسانند اما اکتفا به هر یک از آنها احتمال وقوع خطا در نتیجه پژوهش را زیاد می‌کند به همین دلیل جمع بین همه روش‌های ممکن یک ضرورت است و چنانچه فرضیه‌ای از طریق هر سه روش تأیید نشود به نظریه‌ای قابل قبول تبدیل نمی‌شود. کارآمدی روش‌ها در حل همه مسایل یکسان نیست و امکان دارد در برخی مسایل نتوان از برخی روش‌ها استفاده کرد ولی در هر صورت قاعده کلی، ضرورت جمع بین روش‌های ممکن در آزمون فرضیه‌هاست. آنچه گفته شد مربوط به مرحله آزمون فرضیه‌هاست اما در مقام تعلیم و تعلم و ارائه نظریه‌های فلسفی، نقش اصلی را روش عقلی و برهانی ایفا می‌کند و استفاده از اطلاعات به‌دست آمده از دو روش دیگر در حد تأیید مطلب است.ملاصدرا در مورد چگونگی استفاده از نظریه‌های فلسفی، کلامی و عرفانی ـ بحث دوم ـ نیز روش خاص خود را دارد. وی ضمن آگاهی از مهم‌ترین نظریه‌ها در این سه حوزه و تجزیه و تحلیل دقیق آنها تلاش کرده با سعه صدر و نگاه مثبت به اندیشه‌ها بیشترین استفاده را از آنها ببرد. جذب حداکثری و دفع حداقلی شعار علمی و روش عملی ملاصدرا در مواجهه با آراء و عقاید فلسفی، کلامی و عرفانی است. حمل نظریه‌ها بر معانی صحیح و تلاش برای آشتی دادن نظریه‌های به ظاهر متعارض ـ خواه از سوی یک یا چند نفر ـ در همین راستا معنا پیدا می‌کند. وی با وجود همه مثبت‌نگری‌ها از نقاط ضعف آراء و نقد آنها غفلت نورزیده او تلاش کرده در هر مسئله‌ای که وارد می‌شود علاوه بر استفاده از نقاط قوت و ضعف نظریه‌های پیشین نظریه‌ای بدیع در چارچوب حکمت متعالیه ارائه کند.توفیق ملاصدرا در ارائه یک نظام نوین فلسفی مرهون سه امر است؛ آگاهی کامل از میراث علمی پیشینیان با نگاه مثبت به آنها، تأسیس یک روش پژوهشی جدید ـ جمع بین روش‌های سه‌گانه ـ و بهره‌مندی از نبوغ، خلاقیت و نوآوری.در تحقیق حاضر ابتدا روش کلی ملاصدرا در چگونگی کاربست عقل، نقل و شهود از هر دو جهت یاد شده معرفی می‌گردد و سپس روش ملاصدرا در چهار مسئله مهم حکمت متعالیه یعنی اصالت وجود، تشکیک در وجود، حرکت جوهری و حدوث نفس بررسی می‌شود تا میزان مطابقت روش کلی که در فصل دوم ارائه شده با آنچه را میدان عمل و عرصه پژوهشی از سوی وی صورت گرفته روشن شود.
  • تعداد رکورد ها : 535