مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

«فمینیسم اسلامی» در سه-چهار دهه اخیر تلاش کرده تا خوانش‌های جایگزینی از مواجهه اسلام با مسائل زنان ارائه دهد. پژوهشگران اصلی این جریان زمینه‌های پژوهشی، دیدگاه‌ها و وابستگی‌های فرهنگی متنوعی دارند و به لحاظ تمرکز موضوعی نیز آثار متنوعی را در زمینه مسائل زنان در اسلام و جوامع اسلامی تولید کرده‌اند. پژوهشِ حاضر در صدد است با مطالعه ادبیات هشت تن از نویسندگان اصلی این جریان (فاطمه مرنیسی، لیلا احمد، آمنه ودود، رفعت حسن، عزیزه الحبری، اسما بارلاس، کشیا علی، سعدیه شیخ) به عنوان نمونه هدفمند خود، مبانی معرفتی آن‌ها را تحلیل و نقد کند. این مبانی معرفتی شامل مولفه‌های معرفت‌شناختی، مولفه‌های روش‌شناختی و مبانی کلامی-الهیاتی این مولفه‌ها می‌شود. در این راستا، این رساله از رهیافت‌های روشی تحلیل محتوای کیفی، تحلیل دیالکتیک و تبارشناسی اندیشه‌ها بهره برده است. بررسی مبانی معرفتی این نویسندگان نشان می‌دهد که آن‌ها و نیز اندیشمندان متبوعشان (همچون فضل‌الرحمن) عمدتاً برای برون رفت از برخی بن‌بست‌ها و معضل‌های تاریخیِ معرفت‌شناسی و روش‌شناسی اسلامی (سنّی) سراغ سرچشمه‌های کلامی-الهیاتی آن بن‌بست‌ها و معضل‌ها رفته‌اند تا یک الهیاتِ روش‌شناختی سازگار با مسأله‌های مدرن جامعه مسلمانان را بپردازند. در انتها، و پس از تحلیل و نقد مبانی معرفتی یاد شده، بررسی امکان‌های کلامی-الهیاتی شیعی به عنوان بدیلی برای برون‌رفت از اشعری‌گری تاریخی معرفت در جهان اسلام، به جای نحوه‌ای از نواعتزالی‌گری (که می‌تواند عملا به کنار گذاشتن نصّ منجر شود)، برای حل مسائل روش‌شناختی مسأله‌آفرین در زمینه جنسیت و اسلام پیشنهاد می‌شود.

چکیدهنشانه شناسی علم شناخت نشانه هاست که به عنوان یکی از روش های تحلیل متن سعی دارد با کمک عناصر موجود در متن به مفهوم اصلی و لایه های معنایی پنهان آن دست یابد.محورمطالعات نشانه شناسی،برنظام قواعدی استواراست که بر گفتمان های درگیر در متون حاکم اند.نشانه شناسی عمیقاً مبتنی بر زبان شناختی است به این علت که زبان شناسی نسبت به مطالعه دیگر نظام های نشانه ای،بنیاد محکم تر و منظم تری فراهم کرده است.در پژوهش حاضر،نگارنده،به علت تنوع بیشتر نشانه ها در نظریه پساساختارگرایان، و به علت فراوانی" بینامتنی ،غیریت سازی وتضاد" درمتن دعای عرفه، روش تحلیلی پسا ساختارگرایانی چون پیرس-بارت و گریماس را برگزیده است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و بعد از شناسایی نشانه های مهم در فرازهای دعا، به تحلیل آنها پرداخته شده است.در سه روش بررسی بینامتنی،غیریت سازی و تضاد متن دعا ،نشانه هایی مورد توجه قرار گرفته که تکرارو تاکید آنها در خصوص یک موضوع، این اسلوب ها را به نشانه ای خاص دردعا تبدیل کرده است.نشانه های زبانی نیاز درغیریت سازی،که نوعی مرزبندی بین عبد و معبود و تصویرگر حالات زیبای شور وشیدایی امام درسه مرحله از سیر و سلوک عارفانه رسیدن به معبود است،از بعدعرفانی نسبت به نشانه های قرآنی و تضادهای برجسته شده در دعای عرفه ،نمود بیشتری دارد.فراوانی تناص امتصاصی نشاندهنده توانمندی امام در خلق متن ادبی اثر بخشی همچون دعای عرفه است که توانستهبا الهام از مفاهیم و مضامین آیات و عبارات قرآنی ودرک بالای خود از این معجزه الهی و با شناختکامل از صاحب این کتاب ارزشمند،کلامی بیافریند تا در عمق وجود مخاطب نفوذ کرده و درسی برای اهل ایمان، درشیوه بیان نیازها و خواسته هایشان در ارتباط با معبود بی نیاز باشد.استفاده از سبک تضاد در دعا به عنوان یکی از شیوه های تربیتی و انسان سازیامام، نشان دهنده این است که امام در روح و نفس خویش تعادلی ایجاد کرده، تا نوعی مرزبندی بین بنده و خدا صورت گیرد و نهایت کوچکی بنده و بزرگی خداوند را ترسیم نماید

این رساله با بررسی اجمالی از معرفت شناسی علوم تجربی بالعموم و علم مدیریت بالخصوص درصدد است تا جایگاه این علوم را در بین معارف بشری بازشناسی نماید و آنگاه با تبیین معرفت شناسی مدیریت اسلامی به عنوان پیشفرض مهم برای ورود به دانش مدیریت اسلامی ، علاوه بر معرفی جایگاه آن در بین دیگر معارف بشری ، آبشخورهای معرفتی را که این دانش از آن تغذیه می نماید بشناساند تا هم توجیهی معقول برای چنین دانشی فراهم آید و هم مبادی و لوازم منطقی برای تهیه و ورود به این دانش شناسایی گردد.

معرفت شناسی یا نظریه‌ی شناخت، زمینه‌ای فلسفی است که موضوع اصلی آن بررسی شرایط و مبانی نظری کسب معرفت و شناخت است. معرفت شناس با انجام تحلیل های فلسفی در پی تبیین این مسئله است که با تحقق کدام شرایط و مولفه‌ها می‌توان صحیحاً ادعای شناسایی و معرفت نسبت به یک موضوع را مطرح نمود. به طور سنتی تعریف معرفت عبارت است از: «باور صادق موجه». مطابق این تعریف یا تحلیل سه جزیی که قدمتی چند هزار ساله دارد و تبار آن به افلاطون می‌رسد، با وجود مولفه‌های مذکور می‌توان گفت که معرفت و شناخت حاصل شده است. علیرغم وجود پاره ای انتقادها، هنوز هم این تعریف دارای مقبولیتی عام و گسترده است به گونه‌ای که از آن به عنوان تعریف معیار یاد می‌کنند.جریان اثبات دعوا نیز یک تلاش معرفتی محسوب می‌شود، به این معنا که قاضی با همکاری اصحاب دعوا، به دنبال دانستن و کسب شناخت پیرامون امور موضوعی دعواست تا از این طریق زمینه‌ی صدور حکم را مهیا نماید. از این رو، فرآیند اثبات دعوا اساساً و در تحلیل نهایی به مسئله‌ی شناخت و شیوه‌ی حصول آن باز می‌گردد. در نوشتار حاضر، مقوله‌ی اثبات با چنین رویکردی مورد مطالعه قرار گرفته و با تمرکز بر تعریف سه جزیی معرفت تلاش شده که نشان داده شود هر کدام از عناصر و مولفه‌های این تعریف (یعنی، حقیقت، توجیه و باور)، چه نقش و جایگاهی را می‌توانند در حقوق اثبات دعوا داشته باشند. نتیجه‌ی بررسی ها حکایت از آن دارد که جریان اثبات دعوا در بخش عمده ای از مبانی نظری خود، تا حد زیادی وابسته به اتخاذ مواضع بنیادین در معرفت شناسی است.

فلاسفه اسلامی تنها راه رسیدن به یقین اکتسابی را قیاس برهانی می‌دانند و برای این‌گونه قیاس مشخصه‌هایی ذکر می‌کنند که محوری‌ترین این مشخصه‌ها اصل عدم تناقض است. ایشان با استفاده از برهان پسرفت به اثبات مقدماتی یقینی و اولیه برای تمام علوم ضروری بشر می‌پردازند. این‌گونه مقدمات ذاتاً ضروری هستند و از برهانی به دست نیامده‌اند. هر کدام از این مبادی دارای کارکرد معرفتی متفاوتی هستند. جایگاه حواس، خطاهای حسی، عقل و همچنین مشخصه‌های اصلی یقین در این مقدمات از جمله موضوعاتی است که در این نوشته مورد بررسی قرار می‌گیرد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

پرسش از رویکرد فلسفی و معرفتی جریان های ایدئولوژیک و تبیین موضع آنها درباره عقل و ارزشِ معرفت شناختی آن، از دغدغه های موجود و در خور تأمل پژوهشگران در قلمرو فلسفه دین است. اهمیت معرفت شناختی این مسئله درباره جنبش های دینی عمدتاَ به دلیل مفروضاتی، مانند نسبت و جایگاه عناصرِ فاخرِ «نقل» و «عقل»، مسئله «کاشفیت» و «صدق و کذب» در هندسه معرفتی و کار ویژه های آنها در قلمرو معرفتی است. این موضوع اخیراً از آن رو بیشتر دارای اهمیت تلقی می شود که دین افزون بر مبانی و منابع معرفتیِ متمایز از علوم اجتماعیِ حاکم، مبدأ تحولاتی واقع شده است که پیدایش جنبشی جهانی و نیرومند به سود حاکمیت دین و نهضت های دینی را نوید می دهد.در این میان، روند پرشتاب شکل گیری موج جدیدی از جریان های سلفی گری در جهان اسلام، نگارنده را به بازکاوی مبانی نظری و افکار پایه ای گروه ها و جریان هایی در حوزه اسلامی رهنمون گردید که از آغاز ظهور، دین داری پیراسته از خردورزی را وجهه همت خود قرار داده اند. در این مقاله از رهگذر مروری بر مبانی سلفی گری نشان داده می شود که چگونه پاره ای از دعاوی هستی شناختی، انسان شناختی و معرفت شناختی، مبانی ارائه رویکرد خاصی در اسلام گرایی واقعه شده و در نتیجه، به بهانه پاک دینی و اصالت ظاهر نقلف ارزش معرفت شناختی عقل برهانی تخطئه می شود.

خداوند استعداد فراگرفتن علوم را با وسايل لازم و با تنوع و به صورت هاى مختلف تا بى نهايت به انسان عنايت كرده است و در اين راستا انسان هاى شايسته اى همچون انبياء را نيز پيشگام در همه علوم و پيشه ها فرستاده است و بشر در توسعه و تكميل آن به تكاپو پرداخته و در كسب فهم و دست يابى به شناخت، كه ضرورى ترين نياز حيات اوست، با ابزار حس و تجربه؛ انديشه و حتى روح و قلب پيش مى رود و براى درك واقعيت ها از دو روش كلى اكتسابى و الهامى بهره مى گيرد. فهم قرآن نیز از آنجا که مربوط به انسان است قابل توجه و بررسی است. در این نوشتار، با بررسی موضوعات ذیل، فهم انسان از قرآن تبیین می شود: فهم اکتسابی، ويژگى هاى فهم قرآن از طريق فكر و انديشه، كاربرد صحيح فكر از نظر قرآن و اهل بيت، فهم الهامى يا غير اكتسابى و قلبى، قلب و پيوند آن با وحى، قلب و پيوند آن با عشق؛ قلب، ايمان، فهم قرآن.

شهيد مطهرى رضوان الله تعالى عليه از لحاظ پرداختن به مباحث معرفت شناسى و طرح شبهات مربوط به آن و پاسخ گويى بدان ها، سرآمد معاصران خود بود. او علاوه بر تقرير بسيار زيباى مطالب فلاسفه پيش از خود، به گونه اى كه مطالب آن ها را به زبان روز و پاسخ گوى به شبهات موجود درآورد، مطالب ابتكارى خاصى را نيز در اين زمينه عرضه كرده كه از ارزش والايى برخوردار است؛ مانند جست و جو براى يافتن منشأ معقولات ثانيه فلسفى و دست يابى به علوم حضورى و ارجاع معقولات ثانيه فلسفى بدان. البته اين كاوش توسط مرحوم علامه طباطبايى شروع شد، ولى ادامه و تكميل آن را اين شهيد عزيز به عهده گرفت. آنچه در ذيل مى آيد اجمالى است از برخى كاوش هاى شهيد مطهرى(ره) در زمينه معرفت حقيقى؛ امكان معرفت حقيقى و رد شكاكيت؛ منشأ معارف بشرى و مطابقت علم با واقع.