مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

پرداختن به اصول و روش های تعلیم و تربیت از جنبه های مختلف و با بهره گرفتن از اندیشه ها وتفکرات بزرگان و اندیشمندان همواره موردتائید و تاکید بوده است . دنیای امروز دنیای بحران معنویت است و نیاز به معنویت وافعیتی ذلتی وواجب است .عرفان نیز از جمله موضوعاتی است که قطعا به تنهایی مقبول نبوده و عارف تک بعدی نمی تواند کمال مطلق را در تربیت ارائه نماید، عرفان اسلامی می تواند فطرت سلیم جامعه را به خود جلب نماید و حضرت امام خمینی (ره) در این دنیای پرتلاطم جایگاه ویژه ای دارد بنابراین توجه به شخصیت ایشان و تامل بر اندیشه ها و عرفان وی که توام با سایر خصایص و ویژگی های اوست و استکمال نفس را به عنوان غایت وجود انسان می داند، می تواند چراغی پرفروغ را در راه تعلیم و تربیت اسلامی روشن نماید که هر سائلی را به طریق درست رهنمون سازد.بنابراین نگاه عمیق به اندیشه های عرفانی امام(ره) و استخراج اصول و روش های تربیتی برگرفته از این عرفان از اهمیت بالایی برخوردار می باشد و ضرورت به کارگیری آن در تعلیم و تربیت امروز ، می تواند از جمله ضروریات و واجبات باشد.هدف از موضوع پایان نامه تبیین اصول و روش های تربیت عرفانی با تکیه بر اندیشه های امام خمینی (ره) می باشید. یافته های تحقیق عبارتند از: 1- تربیت عرفانی عبارت است از ایجاد شرایط مساعد توسط مربی برای مهاجرت معنوی و سفر قلبی عرفانی متربی از بیت نفس و منزل انانیت و مهاجرت الی الله ، بدون دیدن خود و نفسانیت و حیثیت خود.-تربیت عرفانی چنان نقش عمده و جایگاه وسیعی دارد که فقدان آن در جامعه می تواند منشاء بروز نارسایی های اخلاقی زیادی باشد.- در این پژوهش نه اصل برای تربیت عرفانی ارائه شد که عبارتند از : مرحله مندی ، تقدم تخلیه بر تحلیه ، خوف و رجا ، اغتنام فرصت جوانی ، پیروی دقیق از مرشد ، ایمان ، اخلاص ، صبر ، تسلیم - جهت وصول به این اصول روش هایی طی دو مرحله ی اساسی به کار گرفته می شود:مرحله ی تخلیه شامل یقظه، توبه ، زهد ،مشارطه مراقبه محاسبه ،تقوا ، پرهیز از خودبینی ، تسبیح ، استعاذه و مرحله ی تحلیه شامل : خودشناسی ، ذکر ، دعا ، نماز ، توسل ، قرائت قرآن ، تدبر در قرآن ، تمسک به قرآن این پژوهش گامی مقدماتی در تهیه و تدوین اصول و روش های تربیت عرفانی در اندیشه های امام خمینی (ره) است و به خوبی بیانگر آن است که تربیت عرفانی را می توان در قالب عملی آن طرح کرد.پیشنهادهای این تحقیق در دو بخش عنوان گردیده .پیشنهادهای پژوهشی شامل :1- تحقیق در خصوص میزان آشنایی مردم ، خصوصا جوانان با اصول و روش های تربیت عرفانیاز منظر امام خمینی(ره)2-آسیب شناسی تربیت عرفانی با تکیه بر عرفان های نوظهورو کاذب3- پژوهش در خصوص تدوین محتوای مناسب با اصول و روش های تربیت عرفانی در کتب دانشگاهی 4- بررسی چالش های موجود بر سر راه تربیت عرفانی در نظام آموظش و پرورشو پیشنهادهای کاربردی شامل :1- تالیف کتب دانشگاهی به منظور تقویت تربیت عرفانی علی الخصوص در جوانان2- آشنا نمودن مردم و علی الخصوص جوانان با آراء و اندیشه های امام خمینی (ره) در زمینه های عرفان ناب اسلامی3- تقویت روحیه ی عرفان اسلامی در دانش آموزان و پرداختن به معنویات باالگوگیری مناسب ازرفتار و کردار بزرگانی همچون امام خمینی (ره)

توجیه عقلانیت باورهای دینی یکی از مباحثی است که امروزه در فلسفه دین جایگاه خاصی دارد. بر خلاف دلیل‌‌گرایان، که می گویند باور و اعتقاد زمانی عقلانی است که مبتنی بر دلیل کافی باشد، شاخه ای جدید به نام معرفت شناسی اصلاح شده وجود آمد که در مقابل دلیل گرایی قرار داشت و عقلانیت را بی جا و بی مورد می دانست و معتقد بود که اعتقادات دینی می‌توانند کاملا موجه و معقول باشند، حتی اگرهیچ قرینه ای آنها را تایید نکند. فیلسوفان معرفت شناسی اصلاح شده در دو مولفه معرفت، باور وصدق، با فیلسوفان کلاسیک توافق دارند اما در مولفه توجیه از یکدیگر متمایز هستند. در همین راستا و در بین فیلسوفان معرفت شناسی اصلاح شده، نیکلاس ولترستورف (1932م) اقدام به معیاری قاعده مند برای دفاع از عقلانیت باورهای دینی کرده است. ولترستورف وپلانتینگا جزء معرفت شناسی اصلاح شده که در مقابل دلیل گرایی قرار می گیرند اما به طور کلی می توان گفت ولترستورف نسبت به خوانش پلانتینگا معتدل تر است، زیرا او معنای عام عقلانیت را در نظر می گرفت. در واقع در معرفت شناسی اصلاح شده، تلاش کردند که با پذیرش ایمان‌گرایی، خدا را در ورطه بی انتهای غیر عقلانیت قابل پذیرش می داند، و با نقد دلیل گرایی و مبناگرایی کلاسیک ، توصیفی نو از عقلانیت باورهای دینی ارائه می نمایند. هدف این پژوهش بررسی خوانش ولترستورف درباره معقولیت باورهای دینی لاک است. مهم ترین نتیجه ای که از دیدگاهش استنباط می شود، خوانش اعتدالی ولترستورف در مورد دلیل گرایی است، در واقع وی با توجه به انتقادات نسبت به دلیل‌گرایی آن را به طور کامل رد نمی‌کند. و دیگری گسترش مفهوم عقلانیت و پا گذاشتن به مرز روان شناسی و ترکیب معرفت و اخلاق است.

کی‌یرکه‌گارد در مقام دفاع از ایمان مسیحی بر این باور تاکید دارد که ایمان حقیقی در گرو پایان یافتن عقل است و هیچ‌گونه استدلال عقلی را برنمی‌تابد. وی با استناد به تورات، حضرت ابراهیم× را شهسوار ایمان می‌خواند؛ زیرا تنها با خطر کردن، شورمندی و از سر خرد ستیزی، تسلیم فرمان الهی شد و مبادرت به ذبح فرزند کرد. وی دلایلی که بر مدعای پارادوکسیکال ایمان‌گرایی افراطی اقامه می‌کند، وافی به مقصود او نیست. به همین جهت ادعای او مورد انتقاد فراوانی از سوی صاحب‌نظران واقع شده است. آنچه کی‌یرکه‌گارد در خصوص اوصاف شهسوار ایمان پردازش می‌کند، فراتر از کتاب مقدس و غیر مطابق با آن است. در مقابل، صدرالمتالهین با استناد به قرآن و روایات، ایمان حقیقی را وامدار براهین عقلی و مکاشفه قلبی می‌داند. به عقیده او امور غیبی همچون معاد و مسایل آن، گرچه از طریق برهان عقلی قابل دسترسی نباشد، اما ایمان به آن از طریق تزکیه نفس و انکشاف قلبی حاصل می‌گردد. بنابراین از منظر ایشان، ایمان نه تنها ناسازگار با عقل نیست، بلکه براهین عقلی به استحکام و درجه آن می‌افزایند. این مقاله به نقد و بررسی این دو دیدگاه پرداخته و با بیان انگیزه گرایش افراطی کی‌یرکه‌گارد به ایمان‌گرایی، نارسایی‏ها و پی‌آمدهای اساسی آن را خاطر نشان می‌کند. در ادامه، تبیین می‌گردد که دیدگاه صدرالمتالهین، سازگاری عمیقی با موازین عقلی و دینی دارد.

در این نوشتار می‌کوشیم تا ضمن استخراج دیدگاه وبر درباره ارتباط دانش و دین به عنوان یکی از مهمترین نظریات او، توضیح دهیم که چگونه این دیدگاه که خود مبتنی بر جامعه‌شناسی دین وبر است، به تعارض میان دانش به معنای اعم آن (شامل علوم طبیعی و انسانی) و دین خواهد انجامید. این مقاله شامل پنج بخش اصلی است: در بخش اول (مقدمه) نقشه روابط ممکن بین دانش (علم) و دین را طرح می‌‌کنیم و سپس در بخش دوم جایگاه وبر به عنوان یکی از قائلین به تعارض بین دانش و دین در آن نقشه را مشخص خواهیم کرد. در بخش سوم مقاله، انتقادات وارد بر دیدگاه وبر با نگاهی به نظریات ولترستورف طرح خواهند شد و نهایتاً در بخش چهارم با نگاه انتقادی به موضع وبر، راه‌حلی برای آنچه او تعارض بین دانش و دین می‌خواند ارائه خواهیم کرد. این راه‌حل، مسیری است که به علمای دین و دانشمندان امکان می‌دهد از هر دو ساحت اندیشه بشر یعنی دانش و دین، به نحوی روش‌مند و فلسفی در ساختار شناخته‌شده جامعه‌شناختی بهره برند و در عین حال با یکدیگر گفت‌وگو کنند. بخش آخر این نوشتار نیز به نتیجه‌گیری بحث و بیان رابطه دانش جامعه‌شناسی و دین با توجه به مقدمات ذکرشده در مقاله اختصاص خواهد داشت.

التزام دینی و ربط و نسبت آن با عقلانیت از مباحث مهم فلسفۀ دین است. راجر تریگ از اندیشمندان معاصری است که این مسئله را محور توجه خود قرار داده است. در این مقاله ما دیدگاه او در خصوص سرشت التزام و ربط و نسبت آن با باور، معنا، توجیه و عقلانیت را از نظر گذرانده‌ایم. او با تعریف خاصی که از التزام ارائه می‌دهد، آن را مبتنی بر دو مؤلفه می‌داند: یکی باور گزاره‌ای و دیگری تعهد شخصی بدان. از آنجا که تریگ مؤلفه اول التزام را اساسی و بنیادین می‌داند، تمرکز مقاله نیز بر همین مؤلفه است. تریگ بر اساس مؤلفۀ اول، واقع‌گرایی و نقد نسبی‌انگاری را از لوازم حقیقی التزام می‌داند و در همین راستا به نقد ناواقع‌گرایی و نسبی‌انگاری در این حوزه می‌پردازد. او از جمله علل گرایش به نسبی‌انگاری در حوزۀ دین را تلاش ویتگنشتاین متأخر در واکنش به پوزیتیویسم منطقی می‌داند که منجر به جدایی و تمایز دین از علم شد. تریگ ضمن نقد این جریان فلسفی، می‌کوشد تا پیامدهای آن را نیز نشان دهد. او با تأکید بر زبان به عنوان امری که تبلور حقیقت است و ارتباط را امکان‌پذیر می‌کند و نیز تأکید بر سرشت مشترک بشر به مقابله با نسبی‌انگاری مفهومی می‌پردازد و راه را برای عقلانیت التزام می‌گشاید. مقاله در پایان نشان می‌دهد که اگرچه تریگ در نقدهایش به موفقیت‌هایی دست یافته است، به نظر می‌رسد جنبۀ ایجابی بحث او فاقد استحکام و دقت کافی است.

رابطه عقل و ایمان یکی از مسائل مهم فلسفه دین و کلام جدید است که متکلمان و فیلسوفان بسیاری درباره اش نظریه پردازی کرده اند. ریچارد سویین برن، فیلسوف تحلیلی معاصر، یکی از نظریه پردازانی است که از موضع دلیل گرایانه مدعی است باورهای دینی از دلایل عقلانی برخوردارند. او می کوشد با بهره گیری از روش استقرایی که اساساً روش متداول در علوم تجربی است به توجیه عقلانیِ ایمان بپردازد. او قوت باورهای عقلانی را در گرو قوت شواهد می داند؛ بنابراین، ایمان عقلانی از نظر او ایمانی است که بر قراین و دلایلی ویژه استوار باشد که بالاترین درجه احتمال را دارند.

تدریس یک فرایند است و مانند هر فرایندی انسان جستجوگر در صدد شناخت آن بر می آید. این شناخت در شکل سامان مند آن به دو صورت علمی و فلسفی ممکن است. این تحقیق براساس بنیان نظری درصدد بررسی فلسفی تدریس برآمده است. با تحلیل مفهوم تدریس در زبان علمی، دو رویکرد اساسی آن یعنی رویکردهای مستقیم و غیر مستقیم تدریس از یکدیگر جدا و معنای تدریس در هر بافت و کم و کیف آن در هر یک مشخص شده است. سپس در جستجوی ریشه این افتراق برامده و به بررسی استدلالات مورد استفاده جهت اثباتیاتوجیه آنچه که انجام گرفته است میپردازد. یعنی تلاش بر آن است که با بررسی اهداف تدریس دلیل افتراق این دو رویکرد تدریس مشخص گردد.

یکی از اصول فرقه اشاعره «رؤیت خدای تعالی توسط مؤمنین با چشم بصری در سرای آخرت است».این موضوع از زمان شکل‌گیری این فرقه در اوایل سدۀ چهارم هجری قمری از سوی ابوالحسن اشعری تاکنون ادامه دارد. اشاعره در تقابل با فرقه معتزله، تقریرات و تبیینات متفاوتی از رؤیت خدا داشته‌اند. معتزله در بارۀ رؤیت خدای تعالی به مانند شیعه به تنزّه و عدم جسمیت خدای تعالی معتقدند. این نوشتار به بررسی تحولات و تطورات نقلی و عقلی آراء بزرگان اشاعره یعنی اشعری، غزالی و فخر رازی در بارۀ رؤیت خدای تعالی پرداخته است. نگارنده به شیوه تحلیلی – توصیفی و با استفاده از مهمترین منابع موجود از سه شخصیت مذکور، تلاش کرده است تا در سه فصل جداگانه به دلایل نقلی و عقلی رؤیت خدای تعالی و تقریرات و تبینات هر یک از سه شخصیت اشاعره پرداخته و در فصلی جداگانه به بررسی نقاط اشتراک و افتراق آنان اقدام نماید. ابوالحسن اشعری در دو کتاب خود « الابانه» و « اللمع» فصل‌های مجزایی به معنای رؤیت خدای تعالی اختصاص داده و با استناد به حدیث رؤیت ماه منسوب به پیامبر اسلام (ص) و آیات قرآنی دلایل نقلی خود را مبنی بر رؤیت خداوند به وسیله مؤمنین در آخرت تبیین می‌نماید، و نیز با تبیین «دلیل وجود»، «دلیل رؤیت»، «دلیل پاداش و انعام مؤمنین» و «دلیل حدوث » دلایل عقلی خود را تبیین می‌کند. ابوحامد غزالی در کتاب «الاقتصاد فی الاعتقاد» دیدگاه کلامی و در دو کتاب «الاربعین» و «روضۀالطالبین» دیدگاه عرفانی خود را در بارۀ معنای رؤیت خدا آورده است. او با استناد به همان آیات قرآنی اشعری به معنای رؤیت خدای تعالی پرداخته، و با عرضۀ دلایل کلامی و عرفانی همانند: «دلیل جهت وحکم مقابل»، «دلیل علم و آگاهی»، «دلیل ادراک و کشف تام» و «دلیل لذت» از دیدگاه خود در مسأله رؤیت خدای تعالی دفاع می‌کند. فخر رازی در کتاب «تفسیر مفاتیح‌الغیب» بحث‌های نقلی و کلامی از رؤیت خداوند ارائه کرده‌است، دلایلی همچون «دلیل ادراک»، «دلیل نفی عموم»، «دلیل تحول»، «دلیل حس ششم»، «دلیل آیات خاص»، «دلیل مدح» و«دلیل وجود و نیازمندی به علت» از جملۀ آنهاست او در کتاب «المحصل» ضمن استناد به همان آیات مطرح شده اشعری مجدداً «دلیل مدح»، «دلیل وجود»، «دلیل حکم مقابل» و «دلیل ادراک» را تکرار می-کند. در فصل بررسی‌های تطبیقی با نگاهی شعاعی مشتمل بر روش، معناشناسی، ادله و گستره به بررسی تطبیقی مسأله رؤیت پرداخته شده است، و تفاوت آراء آنها در موارد چهارگانه مذکور مشهود است.

بسیاری از تئوری‌های علمی هویات غیرقابل مشاهده‌ای را فرض می‌کنند که هرگز نمی‌توان وجودشان را به طور مستقیم اثبات کرد. تنها راه اثبات وجودشان از طریق پیش‌بینی‌های موفقی است که از آن تئوری-ها ناشی می‌شود؛ اما این رویکردی است که تنها رئالیست‌های علمی آن را قبول دارند و آنتی‌رئالیست‌ها نمی‌پذیرند. به عبارت دیگر، رئالیست‌ها معتقدند که می‌توان وجود هویات نظری را از موفقیت یک تئوری در عرصه‌ی پیش‌بینی‌ با استفاده از برهان IBE (استنتاج به قصد بهترین تبیین) استنتاج کرد؛ بر عکس رئالیست‌ها، آنتی‌رئالیست‌ها با تکیه بر برهان تعیین ناقص و برهان فرا‌ـ‌استقرایی بدبینانه، این رویکرد را رد می‌کنند. موضوع رئالیسم علمی معمولأ از سه دیدگاه بررسی می‌شود: متافیزیکی (وجودشناختی)، معرفتی و معناشناختی. دیدگاه متافیزیکی درباره‌ی وجود مستقل از ذهن هویات نظری بحث می‌کند. دیدگاه معرفتی به باورهای ما درباره‌ی پیشرفت‌های علمی و دیدگاه معناشناختی به چگونگی تفسیر ما درباره‌ی شرایط صدق گزاره‌های علمی مربوط است؛ در ضمن این موضوع می‌تواند مباحث گوناگونی مثل عقلانیت، نسبی‌گرایی، واقعیت و نمود، تئوری‌های مربوط به حقیقت، تبیین و غیره را شامل شود.در موضوع رئالیسم علمی مناقشات بی‌پایان زیادی وجود دارد. به نظر می‌رسد راه حل کارل پوپر برای حل مشکل استقرا و توجیه‌گرایی در علم، یعنی همان معرفت حدسی، با تأکید بر عقلانیت انتقادی و رئالیسم متافیزیکی تا حدودی می‌تواند پایان‌بخش این مناقشات باشد.

رساله حاضر به بررسی مواجهه ی دین و مدرنیته و تاثیرات متقابل این دو می پردازد، تعاملی که منجر به پدید آمدن جلوه های جدیدی از دین شده که امروزه معنویت گرایی جدید خوانده می شود. پژوهش حاضر شامل آرای پاره ای از صاحب نظران در حوزه ی دین است که با تکیه بر جریان معنویت گرایی، ادعای پایان عصر دین داری و حرکت به سوی دنیایی عاری از معنویت را مردود شمرده و نشان می دهد که انسان معاصر، هم چنان خود را محتاج معنویت می بیند. به نظر می رسد که با توجه به معنویت گرایی، انسان ها به اشکال جدیدی در بروز و ظهور معنویت روی آورده اند و جنبش هایی نظیر عصر جدید، نئوپاگانیسم و تمرینات ذهن، بدن، روح، پاره ای از مصادیق آن هستند. یکی از ویژگی های جنبش های جدید معنویت گرا به لحاظ نظری عبارتاست از عدم وابستگی به اشکال نهادی و سازمانی که از مصادیق بارز تفاوت میان معنویت گرایی جدید و دین سنتی است. پاره ای از دستاوردهای معنویت گرایی جدید را می توان کمک به حل بحران محیط زیست، حمایت از حقوق بشر، کمک به برقراری صلح و فواید روان شناختی آن برشمرد.