جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در اواخر سال ۱۹۶۸ میلادی ابن طفیل، مؤلف اثر معروف رساله حی بن یقظان (اصلاح خرد انسانه)، ابن رشد را به ابویعقوب یوسف، سلطان موحد معرفی کرد. او خود وزیر و طبیب خصوصی وی بود. سلطان سعی ابن رشد در فلسفه را تأیید کرد و حتی او را تشویق نمود که شرحی بر ارسطو بنویسد. حمایت سلطان بسیار ارزش داشت. همچنانکه ابن رشد با تقدیم «شرح جمهوری افلاطون» به جانشین سلطان، خود به آن اعتراف کرده است. در سال ۵۶۵ هجری / ۱۱۶۷ میلادی، او به سمت قاضی اشبیلیه منصوب شد و وظایف خود را چنان خوب انجام داد که رضایت مردم اشبیلیه را جلب کرده و آنان نیز با شفاعت از او موقعی که مورد بیمهری قرار گرفت امتنان خود را نشان دادند. در سال ۵۷۸ هجری / ۱۱۸۲ بلادی ابن رشد به مقام قاضی القضات قرطبه و طبیب ارشد دربار موحدین منصوب شد. همین تنها در سال ۵۸۰ هجری / ۱۹۸۴ میلادی مورد تأیید سلطان جدید، ابویوسف یعقوب المنصور، نیز قرار گرفت. خصوصیات انسانی برجسته این رشد به واسطه علاقه شدید او به زادگاهشی قرطبه که آن را زیباتر از همه جا میدانست و به هم میهنانش که آنان را هوشمندترین مردم زمانشان می شناخت دوچندان می شد. در عوض با سختگیری خاصی علیه جباران همه دورانها به ویژه دورۀ خودش قلم می زد. او بارها نوشت که «چیزی بدتر از جبار بودن نیست و در نظریه اجتماعی خود ارجحیت را به تحلیل گفتگوی معروف ارباب و برده داد که افلاطون آغاز گرش بود و هگل بعدها شهره اش میساخت. او نخستین و شاید تنها متفکر قرون وسطی بود که زبان به انتقاد از موقعیت زنان در جامعه گشود و نوشت که جامعه آنان را به گیاه بدل می کند زیرا پیمودن راه شکوفایی فردی و اجتماعی را برایشان ناممکن می سازد. در جامعه نمونه او نظم لازم آزادانه پدیدار می گردد، تفاوتی بین مال من و مال تو نیست، و با هیچ کس چون رانده از جماعت بشری رفتار نمی شود.

آموزة «توحید» از جملة اصل‌های مورد تأکید همة ادیان الهی بوده و در میان آنها، تنها یهودیت و اسلام دارای توحید خالص و ناب هستند. ازآنجاکه ابن‌میمون در یهودیت و علامه طباطبائی در امامیه، نقش بسزایی در شکوفا کردن تعالیم دینی داشتند، این مقاله به روش تطبیقي ـ تحلیلی، پس از ارائة دیدگاه‌های این دو دانشمند بزرگ از براهین توحید، نقاط اتفاق و اختلاف آنان را بیان، مورد بررسی و تحلیل قرار داده است. تنها استدلال ابن‌میمون برای توحید، بساطت ذات الهی است. اما با وجود اینکه مهم‌ترین برهان علامه طباطبائي، صرافت وجود الهی است، ولی برهان بساطت و براهین دیگر را نیز برای توحید اقامه کرده است. ابن‌میمون، اشکالاتی بر براهین توحید وارد کرده است که این تحقیق بیانگر آن است که هیچ‌یک از آنها، بر تقریرهای علامه طباطبائی از برهان تمانع و تغایر وارد نیست.

زمانی که فلسفه غرب در عصر ظلمت به سر می برد، برخی فیلسوفان مسلمان با درک عمیق فلسفه و به کارگیری آن در حوزه اسلامی به نوآوری‏هایی دست یافتند. علاوه بر این، توانستند بر اندیشمندان ادیان مختلف نیز تاثیرگذار باشند. ابن‏سینا و ابن‏رشد را می توان نمونه آشکاری برای تأثیرات مختلف در حوزه یهودیت به حساب آورد. این پژوهش که با شیوه توصیفی-تحلیلى نگارش یافته به واکاوى دیدگاه‏هایابن‏سینا و ابن‏رشد درباره خردورزی در اصول و آموزه های دینی پرداخته و تأثیر آنها را بر ابن‏میمون یهودی مورد واکاوی قرار می‏دهد. ابن‏سینا به عنوان فیلسوفی عقل‏گرا توانست مبانی دین را به روش عقلی اثبات نماید و علاوه بر این، ابن‏رشد به مواردی جزئی‏تری مانند تأویل نیز پرداخت. در نتیجه، هر یک از ابن‏سینا و ابن‏رشد توانستند بر یهودیت به ویژه ابن‏میمون در ارتباط میان عقل و دین تأثیرگذار باشند.

در قالب پی دی اف

برخی کسانی که در حوزه زبان دین مطالعاتی دارند، با مشاهده شباهت دیدگاه ابن میمون و قاضی سعید قمی به یکی بودن آرای آن دو درباره الهیات سلبی حکم کرده، به تفاوت های آن وقعی ننهاده اند. درحالی که در یک مطالعه تطبیقی بسامان، افزون بر فهرست مواضع وفاق و خلاف، باید از صوری یا واقعی بودن شباهت ها و تفاوت ها آگاه شد. جایگاه این دو متفکر در سنت خود و نیز، جایگاه دیدگاه مورد بحث در کل منظومه و پارادایم فکری شان، رخنه معرفتی، مبادی تصوری و تصدیقی و نیز، مبانی و دلایل، بررسی افراد تاثیرگذار، موافقان و مخالفان وی امکان تشخیص صوری یا واقعی بودن شباهت ها و تفاوت ها را فراهم می سازد. نگارنده بر این باور است که با ملاحظه موارد پیش گفته تفاوت های بسیار جدی در دیدگاه مزبور بیش ازپیش برجسته می شود.

نوشتار حاضر, ترجمه سه مقاله((فلسفه هندی)), ((فلسفه چینی)) و ((فلسفه یهودی)), برگرفته از دائره‌المعارف فلسفی((پل ادواردز)) است که هر یک از سوی یکی از متخصصان به رشته تحریر درآمده است .هر یک از این مقالات بیانگر تفسیری است که سه مکتب یاد شده از انسان و جهان و راز هستی به دست می‌دهد .کتاب با مقدمه مفصلی درباره((ویژگی‌های کلی فلسفه هندی و فلسفه چینی)) همراه است .

این کتاب در شرح بیست و پنج مقدمه در اثبات باری‌تعالی از کتاب دلالة‌الحائرین ابن میمون، توسط نویسنده‌ای ناشناس (احتمالاً قرن هفتم قمری) به رشتة تحریر درآمده است. این اثر موجز به یکی از مهم‌ترین مسائل کلامی یعنی اثبات وجود باری‌تعالی و یگانگی او می‌پردازد. کتاب حاضر از دیدگاه مصحح به دو جهت دارای اهمیت است: نخست آنکه نشان می‌دهد تا چه اندازه فلسفه و کلام اسلامی در زیربنای فکری و عقلی سایر ملل اثرگذار بوده است. دیگر اینکه توانایی علمی فیلسوفی ایرانی را در نقد و تحلیل یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین آثار فلسفی یهودی در قرون وسطا آشکار می‌سازد. کتاب به طور کلی مشتمل بر دو بخش است که در بخش نخست، متن عربی کتاب و بخش دوم، ترجمة فارسی اثر آمده است.

از مهم ترین دغدغه های فیلسوفان یهودی در قرون وسطی مسئلۀ مواجهه با آیات تشبیهی کتاب مقدس و تفسیر آنها بود.این موضوع به ویژه برای یهودیانی که در قلمرو حکومت اسلامی زندگی میکردند اهمیت بیشتری داشت چرا که برخی از مسلمانان یهودیان را اهل تشبیه میدانستند.بنابر این اندیشمندان یهودی می کوشیدند آیات تشبیهی را به شیوه ای تفسیر کنند که با تعالی و بی همتایی خداوند سازگار باشد.در میان این فیلسوفان ابن میمون که از معروف ترین چهره های تاریخ یهودیت به شمار می آید به شیوه ای نوین به بررسی وتفسیر آیات تشبیهی کتاب مقدس پرداخت.او با تاکید بر یگانگی و تعالی خداوند در مواجهه با آیات تشبیهی روش تاویل را برگزید.ابن میمون کوشید معنای واقعی کلمات به کار رفته در باره خداوند را تعریف کرده وآن را با کلمه ای متعالی و متافیزیکی منطبق سازد.ابن میمون با بررسی کلمات دو پهلو به این نتیجه رسید که آن دسته از کلماتی که به صورت مشترک میان خدا و انسان به کار می روند تنها به صورت مشترک لفظی استفاده می شوند چرا که هیچ سنخیتی میان خدا و مخلوقات وجود ندارد.

«الهیات سلبی» نظریه­ای مهم و پرطرفدار در حوزه «زبان دین» در میان الهی­دانان یهودی، مسیحی و مسلمان است. الهیات سلبی در سه حوزه هستی­شناسی، معرفت­شناسی و معناشناسی صفات الهی مطرح است که میان آنها پیوند ناگسستنی برقرار است. از رهگذر این جستار مشخص می­شود که به باور ابن میمون، لازمه الهیات ایجابیِ زیادت، تعدد قدما است، و لازمه الهیات ایجابیِ عینیت، برگشت گزاره­های صفات الهی به هوهویت است. ابن میمون با تکیه بر بساطت ذات الهی، به نفی صفات ذاتی ثبوتی الهی پرداخته و به باور وی، خداوند هیچ گونه صفت ذاتی به وجهی از وجوه و در هیچ حالی ندارد. وی الهیات سلبی و نفی صفات ذاتی از ذات الهی را بدیهی می­داند. اندیشه­های ابن­میمون از جهات مختلفی قابل ارزیابی است که شاخص­ترین آنها فقدان تصویر صحیحی از نظریه عینیت در نگاه ایشان است.