جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در قالب پی دی اف

اصل نبوت براى معتقدان به تورات و تلمود امرى مسلم است. اساس ايمان دانشمندان يهود اين است كه خداوند اراده و خواست خود را به وسيله سخنگويانى از ميان خود مردم، كه پيامبر خوانده مى‌شوند، به انسان‌ها اطلاع داده است. در مقابل، انسان‌ها موظف و مكلف به انجام خواست و اراده او هستند. كلمه «نبوت» در كتاب مقدس داراى معانى متفاوتى است. در قاموس كتاب مقدس چنين آمده است: «نبوت لفظى است كه مقصور از آن اخبار از خدا و امورات دينيه به تخصيص اخبار از امور آينده است.» اين كلمه به معناى سخنگو و بازگوينده سخن هم به كار رفته است. علاوه بر آن، در مورد جادوگران و مزدبگيرانى كه مى‌توانستند آينده افراد را حدس بزنند نيز استعمال شده است. در متون قديمى‌تر عهد عتيق، «نبوت» بيش‌تر به معناى برانگيختن، الهام گرفتن و انذار دادن است، ولى در متون بعدى به معناى فرمان دادن و بيش از همه، به معناى پيش‌گويى و اخبار از آينده است، به گونه‌اى كه نبوت و پيش‌گويى با هم آميخته شده‌اند. اين پيشگويى‌ها سبب جلب اعتماد مردم به نبى مى‌شد و نبى نيز از همين عامل براى جلب مردم به خداشناسى و ايجاد ترس از ارتكاب گناه و تقويت روحيه مؤمنان بهره مى‌گرفت. بعضى از پيشگويى‌ها آميخته‌اى از وعد و وعيد و يا به صورت تفسير عباراتى بود كه بر توى و نيكوكارى دلالت مى‌كرد. در این مقاله به موضوعات زیر پرداخته می شود: يكتاپرستى؛ بشارت به منجى؛ اوضاع دشوار پيش از ظهور حضرت مسيح (عليه السلام)؛ زمان ظهور حضرت مسيح (عليه السلام)؛ جهان در عصر ظهور حضرت مسيح(عليه السلام)؛ عيسى مسيح (عليه السلام)، پسر انسان و پيامبر الهى.

کتاب مصباح الهدایه یکی از منابع مهم درسی در رشته عرفان اسلامی به شمار می آید که در طی دوره کارشناسی ارشد و دکترا جزء کتب درسی می باشد و همچنین در آزمون ورودی مقطع دکترا مورد سوال قرار می گیرد. کتاب مصباح الهدایه در سال 1349 ق/1309 ش به قلم امام خمینی (ره) تألیف گردیده است. این کتاب درباره حقیقت محمدیه و ولایت علویه و چگونگی سریان آن در دو عوالم غیب و شهود و سربان آنها در مراتب نزول و صعود و بررسی مقام نبوت در این جهان و عالم دیگر به سبک و شیوه عرفانی است. حضرت امام خمینی (ره) در این کتاب همواره بر نکته مهمی تأکید می ورزند که مطالعه و بحث علمی برای رسیدن به مقامات معنوی و دریافت حقیقت مکفی نیست حتی اگر آن علم علم عرفان باشد بلکه رسیدن به حقیقت نیاز به سلوک عملی مجاهده و ریاضت دارد.

نظریه وحدت وجود که تبییتی است از حقیقت هستی از مباحث پر اهمیت و اساسی عرفان و فلسفه به شمار میرود که همراه با ذوقیات عرفانی میتواند افقهای تازه ای در مقابل دیدگان موحدان بگشاید. نظریه وحدت وجود به عنوان یک نظام فکری تا قرن هفتم هجری قمری پیش از محیی الدین عربی در جهان اسلام و حکمت اسلامی مطرح نبوده یا دست کم بگونه ای کامل مشروح و منظم تدوین نگردیده بوده است. بنابراین تردیدی نیست که وحدت وجود مطرح در فلسفه صدرالمتالهین ریشه عرفانی دارد. هنر ملاصدرا اما این است که توانسته است برای این نظریه پایه های فلسفی محکمی فراهم آورد. وحدت وجود از مباحث غامض و پیچیده عرفان و فلسفه است زیرا نظریات و تفاسیر مختلف و متعددی از آن ارائه شده است نیز به علت آنکه نظریه پردازان آن در پردازش عقاید خود دارای اصطلاحات و زبان و رهیافت واحدی نیستند به علاوه استعمال واژه ها و اصطلاحات مشترک و ابهامات فراواندر غالب آثار آنان به چشم می خورد جملگی پژوهش در این مقوله را با مشکل مواجه میسازد. از زمان طرح نظریه وحدت وجود تا کنون همواره مخالفان جدی و سرسختی بویژه در میان متکلمان و مدافعان رسمی ادیان داشته است. البته اساس انکار و اتهام به قائلان وحدت وجود از یک سو برخاسته از عدم تدبر صحیح و واژه هایی است که در عبارات آنها وارد شده است که همین موجب شده تا زبان به طعن و ناسزا بگشایند از سوی دیگر مخالفان این گونه میپندارند که عقیده به وحدت وجود با بعضی معتقدات دینی در تضاد خواهد بود لذا با آن مخالفت و قائلانش را تکفیر نموده اند. بررسی کلی در آثار ملاصدرا از این نکته حکایت دارد که وی در آثار خود هم از وحدت تشکیکی وجود سخن گفته و هم در تحقیقات نهایی وحدت وجود را به سبک اهل عرفان مطرح میسازد. این حکیم الهی خود نیز تصریح دارد که ما در بدایات با قومیم و در نهایات از آنها جدا میشویم. لذا در ابتدا با وحدت تشکیکی وجود بحث را آغاز می نماید و سپس در فصول عرفانی اسفار یعنی مباحث علت و معلول که بحث خیلی اوج میگیرد. درست به مانند محیی الدین وحدت شخصی وجود را به اثبات میرساند. این نکته در فلسفه متعالیه صدرایی بسیار حائز اهمیت و شایان توجه است. خود وی نیز این امر را توفیقی بزرگ از برکت فضل و عنایات خداوند فیاض میداند.

(لمن المللک الیوم لله الواحد القهار) انسان همواره از نیست شدن و معدوم گردیدن گریزان، و به دنبال ابدیت و ماندگاری است . و برای وصل به این غایت از هیچ‌کاری روی‌گردان نیست . امام روشن است تا آن زمان که راه ابدیت را نشناسد، در بیراهه‌ها و کوره‌راهها حیران و سرگردان مانده جز حسرت و ناامیدی بهره‌ای نمی‌یابد. از هر طرف که رفتن جز وحشتم نیفزود زنهار از بیابان وین راه بی‌نهایت لذا همواره انسانهای اندیشمند به دنبال شناخت راه و طریق نجات بخشی بوده‌اند و در راستای ادیان آسمانی که ترسیم کنندگان حقیقی این راهند، مکاتب مختلف فکری از جمله عرفان اسلامی را تدوین نموده‌اند. امام حقیقیت که این مکتب نه مکتبی برخاسته از فکر بشر و در مقابل اسلام، بل مکتبی جوشیده از دورن و بطن دین مبین محمدی (ع) است . یعنی، این مکتب مفسر و مبین و یا بهتر بگوییم لسان باطن و حقیقت شریعت اسلام است و منسوبین به آن، تفکرات خود را با گذر از ظاهر با باطن کلام قرآن و عترت (ع)-که گنجهای پنهان معارفند-به دست آورده‌اند. در هر حال، بهترین راه تحقق و وصول به ابدیت و جاودانگی در این مکتب ، سیر الی الله و فنا فی الله می‌باشد. یعنی عارف هستی را در نیستی می‌جوید و فنا را نه نیستی بل، حقیقی‌ترین هستی می‌انگارد. گر همی خواهی که بفروزی چو روز هستی همچو شب خود را بسوز و بر این باورند که این راه ارشاد مرشد کامل طی شدنی نیست و انسان ره جایی نمی‌برد. در این شب سیاهم گشت راه مقصود از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت ما در این رساله حقیقت این ادعا را جستجو نمودیم و به این نتیجه دست یافتیم که نزد عارفان، انسان حقیقتی است نامتناهی، که شعاع حق مطلق و متصل به او-جل‌جلاله-می‌باشد. پس به صورت عالم صغری تویی پس به معنی عالم کبری تویی ظاهرش را پشه‌ای آرد به چرخ باطنش باشد محیط هفت چرخ این حقیقت در پس تعینات و عوارض خلقی که مجموعه‌ای است که از مور حقیز و ظلمانی چون شهوات و تعلقات مادی و صفات رذیله، تا اموری لطیف و نورانی چون محبت به تعالی و هستی و انسانیت خود، محبوب گشته است . چنانچه امام العارفین و سید الساجدین، مولای زین‌العابدین می‌فرمایند: "الهی ... انک لا تحتجب عن خلقک الان ان تحجبهم الامال دونک " و عارف که وصول به ابدیت را همان هویدا گشتن حقیقت انسان می‌داند معتقد است ، تا این حجابها و تعینات توهمی کنار نرود، خورشید وجود انسان طالع نمی‌گردد، و خرق این حجب در گرو اعراض و عدم اقبا به آنهاست از یک طرف و توجه تام و تمام به باطن و حقیقت خود-که جدا از حقیقت حق تعالی نیست -از طرف دیگر. از درون شو آشنا و از برون بیگانه وش این چنین زیبا روش کم می‌بود اندر جهان که این اعراض و توجه، باید از مسیر شریعت و احکام آن گذر نمود. چرا که شریعت و ناموس الهی است و تاکید دارند که: "از هتک این ناموس بپرهیزد وگرنه آبت ریزند و به روی سر بیاویزند".

موضوع این رساله "توحید ذاتی و صفاتی در نهج‌البلاغه" می‌باشد و مطالب آن در پنج فصل تنظیم شده است .فصل اول کلیاتی در مورد شناخت خداوند و تعریف و تقسیم توحید است و بیان اقسامی که این رساله عهده‌دار بحث از آنهاست . در فصل دوم به اثبات توحید و نفی شریک از حق تعالی پرداخته‌ام و عنوان فعل را توحید وجوبی انتخاب کرده‌ام تا با توحید وجودی عرفان خلط و اشتباه نشود. در فصل سوم به اثبات توحیدی احدی و نفی ترکیب از حق پرداخته‌ام که با شرح مختصر قاعده بسیط الحقیقه همراه است . فصل چهارم بیان کننده توحید مفهومی است یعنی اثبات این امر که خداوند در هیچ وصفی از اوصاف و معنایی از معانی با ممکنات مشارک نمی‌باشد. و بالاخره در فصل پنجم توحید صفاتی مطرح شده است .

آیین حنیف با تلاشهای حضرت ابراهیم و ورود ایشان به مکه پایه‌گذاری شد و در آنجا و مناطق اطراف آن توسط فرزندانش گسترش یافت اما به مرور جای خود را به بت‌پرستی داد. بررسی داده-های تاریخی نشان می‌دهد که حضرت ابراهیم(ع) با آغاز اقدامات خود برای احیا و گسترش آیین یکتاپرستی حنیف و مبارزه با مظاهر شرک مسافرتهایی طولانی انجام داد و در یکی از این سفرها به مکه آمد و با ساخت کعبه پایه یکتاپرستی را در آنجا بنا نهاد. بعد از ایشان حضرت اسماعیل و فرزندانش راه آن حضرت را ادامه دادند. اما با گذشت زمان و با مسافرتهایمکیان در سرزمینهای همجوار مکه و تاثیرپذیری آنها از مناطق همجوار به بت‌پرستی روی آوردند، اما آیین یکتاپرستی به طور کامل از بین نرفت. مقارن ظهور اسلام گروهی از مردم با نام حنفاء، اما بدون داشتن تشکیلاتی منظم و بر اثر مراوده با یهودیان و مسیحیان و با کمک عقل خویش، بت‌پرستی را تقبیح و شعار بازگشت به آیین ابراهیم(ع) را سر دادند. اجداد پیامبر اسلام و خود آنحضرت نیز بر آیین حنیف بودند و پیامبر برخی از مناسک آن آیین مانند سنت حج را از تحریفات پیراست و وارد در اسلام نمودند. این پژوهش از یک سو به دنبال بررسی و تحلیل سیر آیین حنیف ابراهیمی و ورود آن به مکه و مناطق اطراف آن و از دیگر سو به دنبال بررسی انحراف این آیین و شناخت حنفاء، زندگی و تشکیلات آنان و ارتباط اسلام با حنیفیت می‌باشد.

یهودیت تحریف نشده، دینی الهی و توحیدی است که از آغاز، پرچم مبارزه با شرک را برافراشته و در برابر ادعای الوهیت فرعون و فرعونیان قد علم کرده است. شاهد اصلی این واقعیت، بیانات قرآن کریم دراین باره در فرازهای گوناگون است. قرآن کریم می فرماید: وقتی ساحران در برابر معجزة حضرت موسی(ع) شکست خوردند، اظهار داشتند که به خدای آسمان ها و زمین ایمان آورده اند؛ خدایی که خدای موسی و هارون است (اعراف:121ـ122). با این همه، برخی از یهود یت پژوهان همچون جولیوس ول هاوزن در برداشتی ناصواب از تنخ و ظواهر برخی قطعات عهد عتیق، در این موضوع تردید افکنده و مدعی شده اند که یهودیت در آغاز دینی شرک آمیز بوده و به گونه ای یگانه پرستی را در دستور کار خود داشته است، ولی به تدریج در دوران جلای بابلی این نگرش کنار گذاشته شده و توحید و یکتا پرستی در آن رواج یافته است. در این نوشتار با نفی برداشت این افراد، بر یکتاپرستی یهودیت از آغاز و از زمان حضرت موسی(ع) تأکید ورزیده ایم و با ادلة مبتنی بر عهد عتیق، این مطلب را اثبات کرده ایم.

کتیبه ها از جمله مهمترین اسناد تاریخی هستند که در بررسیهای تاریخی بخصوص تاریخ باستان از اهمیت ویژه ای برخوردارند. زیرا با مطالعه آنها نه تنها می توان بلاواسطه و مستقیم به بسیاری از نکات برجسته و زوایای تاریک تاریخ پی برد، بلکه می توان بسیاری از شبهات و غرض ورزی های موجود در تاریخ را اصلاح و یا برطرف نمود.در پژوهش های تاریخی با استفاده از کتیبه ها می توان به موضوعات مختلف تاریخ از قبیل: سیاسی، نظامی، اجتماعی، فرهنگی، دینی و ... پرداخت و نیز علل تغییر و تحول تدریجی آنها را در ادوار مختلف تاریخی مورد بررسی قرار داد. در این میان از جمله مهمترین موضوعاتی که در کتیبه های هخامنشی می تواند مورد بررسی واقع شود از یک سوی مفاهیم دینی از قبیل، یکتاپرستی و تساهل دینی نسبت به عقاید ملل تابعه امپراطوری هخامنشی و از دیگر سوی نیز ارزشهای اخلاقی از قبیل، راستگویی، پرهیز از دروغ، حق شناسی و آزادمنشی هستند که علاوه بر آنکه بیانگر سیاست دینی مسالمت آمیز پادشاهان هخامنشی هستند، مشروعیت مقام پادشاهی شاهنشاهان هخامنشی را نیز بدنبال داشته اند.بی شک بیشترین حجم کتیبه های دوره هخامنشی مربوط به عصر داریوش اول (486 –521 ق م) بوده که از آن میان کتیبه بیستون از جایگاه خاصی در پژوهش های تاریخی برخوردار است. با بررسی این کتیبه علاوه بر آنکه می توان به نکات برجسته تاریخی این دوره دست یافت، تا حد زیادی نیز می توان به سیاست دینی هخامنشیان پی برد. در این مقاله سعی شده است که با بررسی کتیبه های هخامنشی به چگونگی بروز سیاست های دینی و نیز کسب مشروعیت دینی پادشاهان هخامنشیان پرداخته شود.