جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله شر یکی از مشکل ترین مسائل پیش روی اندیشه دینی است و در حال حاضر بزرگترین دلیلی است که ملحدان برای انکار وجود خداوند به آن استناد می کنند. مقاله حاضر در پی آن است تا طبق دیدگاه دو فیلسوف اسلامی و مسیحی،استاد مطهری و ریچارد سوئین برن، به مسئله شر بپردازد.این دو متفکر هر دو بر اساس عنایتعدل الهی در صدد ارائه راه حل هایی برای مسئله شر می باشند و هر دو بر اساس اختیار انسان، نظام احسن الهی و فواید شرور به این مهم می پردازند. در این مقاله به شرح دیدگاههای ایشان می پردازیم و در آخر وجوه اشتراک و افتراق این دو را یاد آور می شویم.

تبیین، بررسی و نقد و ارزیابی نقاط قوت و ضعف راه‌حل‌های ارائه شده در مساله شر از سوی سهروردی و سوئین‌برن و بررسی دلایل اشکال کنندگان به آنان در رد وجود خدا از طریق مساله شر. در صورت لزوم تکمیل راه‌حل‌های ارائه شده و نیز بررسی امکان تعامل و گفتگوی میان این‌دو متفکر با دو پیشینه فرهنگی و اعتقادی متفاوت در این مساله فلسفی - کلامی.

«مسئله شر» یکی از مشکل‌ترین مسائل پیش‌روی اندیشه دینی است؛ به‌راستی، چرا خداوندِ قادرِ مطلق، عالمِ مطلق و خیرِ محض روا می‌دارد که آدمیان تا بدین اندازه متحمل رنج گردند؟ در پایان‌نامه حاضر، مسئله شر، انتقادهای مبتنی بر آن و برخی پاسخ‌هایی که در سنت الهیات مسیحی برای این مسئله مطرح شده است مورد بررسی قرار می‌گیرد. بخش اعظم تحقیق حاضر، که ترجمه کامل دو فصل از کتاب «مشیت الهی و مسئله شر» نوشته ریچارد سوئین‌برن را نیز شامل می‌شود، به بررسی «نظریه عدل الهی» از دیدگاه این فیلسوف آکسفوردی اختصاص یافته است. سوئین‌برن در پاسخ به انتقادهای مبتنی بر مسئله شر می‌گوید که اراده خداوند بر آن قرار گرفته است که آدمی معرفت بیاموزد و عشق بورزد، اختیار داشته باشد که خود از میان خیر و شر آن‌که می‌خواهد را برگزیند، شخصیت خویش را بدان‌گونه که مایل است پرورش دهد، و مهمتر از همه، برای همنوعان خویش مفید فایده باشد. برای این‌که تمامی این امور امکان تحقق داشته باشند، وجود شر در زندگی کوتاه آدمی در این جهان ضروری است.

مسأله شر یکی از غامض ترین و پیچیده ترین موضوعاتی است که در برابر اندیشه دینی و اندیشمندان دینی قرار دارد و قرون متمادی است که انسان با این موضوع درگیر است. البته مسأله شدن موضوع شر به سده های اخیر بازمی گردد و بیشترین علت آن هم دست آویز قرار دادن شر برای انکار وجود خالق هستی توسط ملحدین می باشد. به راستی چرا خدایی که قادر مطلق است و عالم مطلق و خیر محض است اجازه می دهد تا جهان چنین شروری را در خود جای دهد؟ در این نوشتار این موضوع بر اساس دیدگاه فیلسوف انگلیسی پروفسور ریچارد سوئین برن به بررسی این موضوع پرداخته است و سعی نموده تا نظرات این استاد بازنشسته دانشگاه آکسفورد را تا حدی بیان نماید. سوئین برن شر را به دو بخش اخلاقی و طبیعی تقسیم می کند و می گوید که اراده خدا بر ان است که آدمی معرفت بیاموزد و عشق بورزد و اختیار داشته باشد که خود از میان خوب و بد از میان خیر و شر هر کدام را که می خواهد برگزیند. شخصیت خود را آنگونه که مایل است پرورش دهد و برای همنوعان خویش مفید باشد. برای اینکه همه این امور محقق گردند وجود شر در عالم ضروری است و به اعتقاد سوئین برن درحقیقت خداوند نمی تواند بدون وجود شر اینها را ممکن سازد.

ریچارد سوئین برن فیلسوف معاصر انگلیسی و استاد فلسفه دین دانشگاه آکسفورد است. وی بر اساس مبانی معرفت‌شناختی ویژه‌ای که بعضا از ابداعات خود اوست تلاش کرده است تبیین و تقریرهای جدیدی از براهین اثبات وجود خداوند ارائه کند و از خداباوری دفاع نماید. استقراگرایی یکی از مهمترین مبانی او در اثبات وجود خداوند است که از فلسفه علم اتخاذ نموده و تلاش کرده است بر این اساس یک تقریر استقراگرایانه از براهین اثبات وجود خدا ارائه کند. اصل سادگی از دیگر مبانی این فیلسوف است که همچون استقراگرایی از فلسفه علم اتخاذ نموده است. وی بر اساس این اصل تلاش می‌کند اثبات نماید که خداباوری ساده‌ترین نظریه قابل فرض درباره عالم است و به همین دلیل می‌تواند قابل‌ قبول‌ترین نظریه‌ها از میان نظریه‌های موجود برای تبیین پدیده-های عالم باشد، چرا که سادگی یکی از مهمترین معیارهای پذیرش نظریه‌ها در فلسفه علم است.

برهان غایت شناسی در فلسفه دین معاصر دارای جایگاه ویژه ای است و یکی از براهینی است که برای اثبات وجود خدا اقامه شده است. این برهان را برای اولین باربه صورت مدون توماس آکویناس مطرح کرد.درقرن جدید این جریان فکری به جای تمسک به اموری مثل خالق موجودات و زیبایی ها، خداوند را به سازنده یا مخترع ماشینهای دقیق و پیچیده تشبیه می کرد. متفکرین این دوره تسلط خداوند بر طبیعت را با این اعتقاد که پدیده های دنیایی، بنیادی ماشینی دارد و خداوند را به عنوان مهندس یا طراح ماهر این پدیده ها می شناختند.این برهان مورد انتقاد، مخصوصا هیوم و طبیعت گرایان قرار گرفت و نتوانست از خود دفاع کند.ولی برخی از مدافعان معاصر برهان غایت شناسی بیان کردند که می توان مصادیق نظم[ناشی از تناسب اجزاء وغایات] را بر حسب اصول تکاملی فهم کرد.سویین برن یکی از مدافعان معاصر برهان غایت شناسی می باشدکه در برهان غایت شناسی از مدل کلی نظم جهانی می پردازد. جهانی که در آن زندگی می کنیم واجد خصوصیات و ویژگی هایی است که بر اساس آنها می توان به وجود خداوند استناد کرد. وی به دو گونه نظم مفروض درجهان اشاره می کند:1-نظم مکانمند: حاکی از آن نظم و نسق هایی است که در هستی های جهان بدون فرض توالی و تعاقب آن ها تصور می شود. 2- نظم زمانمند: یکسری قواعدی در جهان قابل ادراک و دریافت است که نسبت به اجزا هستی مورد نظر دارای توالی و تعاقب است. توجه عمده سویین برن به قواعد نوع اخیر است.تاکید عمده به نظم ها و قواعدی است که میان اجزا یک پیکره مشخص وجود دارد. اجزا موجود دارای ارتباط درونی هستند و هریک از نظمی پیروی می کنند که در انتها ایشان را به هدف مورد نظر نائل می کند.ما به عنوان انسان شاهد چنین نظم ها و قواعدی هستیم.و از مشاهده چنین نظمی دچار حیرت می شویم و این حیرت بر آمده از نوعی قیاس درونی است که میان نظامهای ساخته بشری و نظامهای طبیعی می شود. در این حالت انسان به وجود ناظم ذی شعور پی می برد که با قدرت و آگاهی به سامان دادن چنین نظمی پرداخته است.برهان غایت شناسی سویین برن هم مورد انتقاد فیلسوفانی مانند مکی، داوکینز....قرار می گیرد.

ریچارد سوئین‌برن (1939) فیلسوف دین بریتانیایی، از معرفت‌شناسان معاصر است که دغدغه‌ی او تحلیل کاربرد واژگان توجیه و معرفت در فلسفه معاصر است. توجیه و احتمال از مفاهیم اصلی معرفت‌شناسی سوئین برن است. او معرفت را به توجیه و احتمال‌پذیری گره می‌زند. سوئین برن معتقد است باور صادق با معرفت تفاوت دارد و بین آن‌ها تمایز قائل شده است. کاربرد شناخت صرفا برای نشان دادن یک باور صادق نیست و شناخت تنها باور صادق را تضمین می‌کند.

سوئينبرن فيلسوف دين معاصر در آثار خود تلاش كرده است تقرير جديدي از براهين اثبات وجود خدا ارائه دهد. بر اين اساس، وي بايسته هاي معرفتي ويژه اي در خصوص اين ادله بيان ميكند كه از ميان آن ها ميتوان به اقناعي بودن، پسيني بودن، استقرايي بودن و انباشتي بودن اين ادله اشاره كرد. در اين پژوهش سعي كردهايم كه رويكردهاي مزبور به براهين را تبيين و سپس مورد بررسي و نقد قرار دهيم

چکیده ندارد.

مسئلۀ شر، آن گونه که در اندیشۀ مطهری و سوئینبرن مطرح شده، یکی از معضلات مهم و در عین حال پیچیده در بحث باور به خدا و غایتمندی جهان است. هر دو فیلسوف از منظر عدل به مثابه مهم‏ترین صفت الهی بدان نگریسته و با ابتناء بر دو رهیافت عنایت و اختیار بدان پاسخ گفته ‏اند. دشواری مسئلۀ شر عمدتاً به روش منطقی طرح بحث باز می‏ گردد که بر ناسازگاری، و نه صرفاً نقض، تأکید دارد. بدین معنا که با وجود خدای قادر مطلق، عالم مطلق و خیرخواه مطلق وجود شرور هیچ توجیهی نمی‏ تواند داشته باشد. پژوهش حاضر در پی آن است تا با توجه به دیدگاه دو فیلسوف مطرح، مرتضی مطهری و ریچارد سوئینبرن، به مسئلۀ شر بپردازد. این دو متفکر هر دو بر اساس نظام منسجم عدل الهی خود در صدد تبیین و توجیه شرور علی‏رغم وجود خدای قادر مطلق، عالم مطلق و خیرخواه مطلق هستند. در این مقاله، دیدگاه مطهری در دو بخش تبعیض‏ها و شرور مورد بحث قرار می‏ گیرد. نظر ایشان در باب شرور ذیل سه عنوان «عدمی بودن شر»، «نسبی بودن شر» و «تفکیک‏ ناپذیری خیر و شر» بررسی می ‏شود. دیدگاه سوئینبرن نیز در سه محور «شر اخلاقی» (مهار منطقی، دفاع مبتنی بر اختیار، اصل صداقت و مسئولیت)، «شر طبیعی» (کسب معرفت، دفاع مبتنی بر خیرهای برتر) و «رنج حیوانات» بررسی خواهد شد. در پایان به مقایسۀ دیدگاه ‏های این دو فیلسوف در محورهای انگیزۀ طرح عدل الهی، روش دو فیلسوف در ارائۀ نظریه عدل الهی، ماهیت شر، تقسیم‏ بندی شرور، فواید شرور، نظام احسن و رنج حیوانات می ‏پردازیم، و روشن خواهد شد که هرچند هر دو متفکر در تأکید بر اختیار انسان و وجود نظام احسن الهی و فواید شرور با هم متفق‏ القول‏اند، در باب ماهیت شر و تقسیم ‏بندی شرور و برخی از توجیهات برای وجود شرور با هم اختلاف رای و رویکرد دارند. لذا می‏ کوشیم تا وجوه اشتراک و افتراق این دو را مورد بررسی قرار دهیم.