جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی کتابخانه مجازی الفبا،تولید و بازنشر کتب، مقالات، پایان نامه ها و نشریات علمی و تخصصی با موضوع کلام و عقاید اسلامی

فارسی  |   العربیه  |   English  
telegram

در تلگرام به ما بپیوندید

public

کتابخانه مجازی الفبا
کتابخانه مجازی الفبا
header
headers
پایگاه جامع و تخصصی کلام و عقاید و اندیشه دینی
جستجو بر اساس ... همه موارد عنوان موضوع پدید آور جستجو در متن
: جستجو در الفبا در گوگل
جستجو در برای عبارت
مرتب سازی بر اساس و به صورت وتعداد نمایش فرارداده در صفحه باشد جستجو
  • تعداد رکورد ها : 3115
تحلیل انتقادی آرای شارحان اشارات در باب تعین واجب تعالی
نویسنده:
سردار دکامی؛ محمد سعیدی مهر
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ابن‌سینا در کتاب اشارات و تنبیهات برای بیان توحید واجب‌الوجود استدلالی در تعین واجب‌الوجود اقامه می‌کند. توضیح این استدلال او از وجوه مختلف مورد اختلاف شارحان واقع شده است. اختلاف اول این‌که وی در این‌جا یک استدلال در تعین واجب‌الوجود اقامه کرده است یا دو استدلال. اختلاف دوم این‌که محور استدلال ابن‌سینا، برای نفی تعینی که از جانب ذات نیست، یک واجب است یا دو واجب؟ و سرانجام این اختلاف که منظور از عبارت «و باقی الاقسام محال» چیست؟ در این مقاله به بیان و بررسی اقوال مختلف در موارد مذکور پرداخته‌ایم و وجه صحیح در هر مورد را بیان کرده‌ایم.
صفحات :
از صفحه 35 تا 53
وجود شناسی عرفانی
نویسنده:
زکریا بهارنژاد
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: دانشگاه قم,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
وجودشناسی از موضوعات و مسایل با اهمیت در حوزه فلسفه و عرفان است، به طوری که محور اساسی این دو دانش به شمار می‌رود. هم فلاسفه و هم عرفا مدعی‌اند موضوع دانش آنها «وجود مطلق» است. این اشتراک در لفظ موجب پیدایش برخی از لغزشها در حوزه فلسفه و عرفان به ویژه برای پیروان فلفه صدرایی شده است «چه آنها به هنگام بحث از اصالت وجود و مسایل مربوط به وجودشناسی برای تایید نظرات خود به دیدگاه‌های عرفا استشهاد می‌کنند در صورتی که هیچ اشتراکی – جز اشتراک در لفظ – میان وجودشناسی صدرایی و وجودشناسی عرفانی وجود ندارد، زیرا اصالت وجود صدرایی در قلمرو وجود امکانی مطرح گردیده است، بدین معنا که وجود در قیاس با ماهیت که هر دو مربوط به عالم امکان می‌باشند (کل ممکن زوج ترکیبی له ماهیه و وجود) دارای اصالت است. لیکن مقصود عرفا از وجود مطلق وجود واجبی است و عارف هرگاه و هرکجا از وجود یا اصالت آن سخن می‌گوید مرادش وجود خداست و نه چیز دیگر. در این مقاله تلاش تا تفاوت این دو دیدگاه تبیین گردد.
صفحات :
از صفحه 89 تا 115
مبدا و معاد انسان در پرتو حرکت جوهری ملاصدرا
نویسنده:
قدرت‌الله قربانی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
قم: دانشگاه قم,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
اهمیت دیدگاه فلسفی ملاصدرا آن است که جهان مادی، به ویژه مادیت، بستر خلقت و سیر تکاملی انسان به سوی تجرد محض می باشد. از آنجا که بر اساس نظریۀ حرکت جوهری، تمام عالم مادی دارای حرکتی تدریجی از مادیت به سمت تجرد کامل است، نفس انسان نیز دارای همین حرکت جوهری است. بدین سان، پیش فرض های این مقاله چنین است: اولاً، حرکت جوهری حرکتی تدریجی و مستمر است که در کل جهان هستی سریان دارد. ثانیاً، نفس انسان جسمانیت الحدوث و روحانیت البقا است چرا که در نظریه ملاصدرا انسان در ابتدای خلقت موجودی جسمانی است و جنبه روحی ندارد. نفس انسان تنها در صورت حیات در این دنیای خاکی است که مراحل تکامل خود را طی می کند و از مادیت به تجرد می رسد. مقاله حاضر بر آن است که به تبیین چگونگی و ماهیت تکامل در ماده و جسم و نیز تبدیل آن به تجرد تام که هدف خلقت است و انسان هم در این سیر قرار دارد، بپردازد.
صفحات :
از صفحه 67 تا 88
گونه‌شناسی کثرت نفوس انسانی در سه مرحلۀ قبل، حین، و بعد از تعلّق به بدن از دیدگاه صدرالمتألهین
نویسنده:
محمد حسین وفائیان
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
نفس در دیدگاه صدرالمتألهین دارای «حدوث جسمانی و بقاء روحانی» بوده و از این رو، دارای دو حیثیّت «جسمانیّت و تعلّق به بدن» و «تجرّد ذاتی» است. مسئلۀ اصلی پژوهش جاری، شناخت کیفیّت و گونۀ کثرت نفوس انسانی، بر اساس دیدگاه صدرالمتألهین و در سه مرحلۀ تکوّن نفس است. نفس قبل از حدوث و تعلّق به بدن، عقل مجرّد است. از این رو، کثرت نفوس انسانی قبل از تعلّق به بدن، کثرت «نوعی عقلی» است. پس از حدوث، تمام نفوس از حیث ابدانِ جسمانی، در ذیل «نوع طبیعی» انسان مندرج بوده و دارای تکثّری عددی و حسّی می‌باشند. اما پس از کسب ملکات مختلف و بر اساس اتحاد ملکات نفسانی با جوهر نفس، هر نفس از حیث ذات، دارای جوهری متفاوت از جواهر نفوس دیگر شده و نفوس دارای کثرت «نوعی مثالی» و منحصر به فرد می‌گردند. تعداد کمی از نفوس انسانی نیز که به استکمال کامل رسیده و مبدَّل به عقل بالفعل گردیده‌اند، همانند مبدأ خود، دارای کثرت «نوعی عقلی» می‌گردند.
صفحات :
از صفحه 139 تا 158
تحلیل انتقادی دیدگاه خواجه‌نصیر دربارۀ چگونگی اطلاق کلّی مشکّک بر افراد آن
نویسنده:
علی علم الهدا
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
چکیده :
این تحقیق با بررسی مسئلۀ کلّی مشکّک و خواستگاه طرح آن در تفکّر مشائیان مسلمان، به تبیین تفاوت نگاه خواجه‌نصیر با ابن‌سینا می‌پردازد و مشخص می‌نماید که این تفاوت نگاه متأثّر از اشکالات سهروردی و پذیرش تشکیک در ماهیت از سوی وی بوده است. این مقاله تبیین می‌کند که خواجه‌نصیر چون از سویی اشکالات سهروردی را بر دیدگاه ابن‌سینا وارد می‌داند و از سویی در دستگاه فکری مشائیان نمی‌تواند تشکیک در ماهیت را قبول کند، کلی مشکّک را عرض لازم عامّ افرادش محسوب کرده است. مقالۀ حاضر نشان داده است که اولاً این مفهوم را وی از بحث نسبت جنس با فصل و بحث نسبت عرض با مقولات نه‌گانۀ عرضی تحت آن، وام گرفته است؛ و ثانیاً پذیرش چنین امری به لحاظ معرفت‌شناختی موجب عدم انطباق ذهن و عین در تفکر مشائیان می‌شود، و به لحاظ کلامی نیز بستر لازم را برای طرح شبهۀ ابن‌کمونه فراهم می‌کند.
صفحات :
از صفحه 97 تا 114
مفهوم ذاتی در حسن و قبح عقلی از دیدگاه علامه طباطبائی
نویسنده:
سید محمد علی دیباجی؛ زینب یوسف زاده
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
چکیده :
از دیرباز، مسئلۀ حسن و قبح از دو منظر وجود‌شناختی و معرفت‌شناختی در فلسفه و کلام مورد بحث قرار گرفته است. جستار پیش رو درصدد پاسخ به این مسئله است که آیا نظریۀ ادراکات اعتباری علامه طباطبائی، راه حل جدیدی برای مسئلۀ حسن و قبح ارائه می‌دهد یا نه؛ و در صورت پاسخ مثبت، این راه حل از کدام حیث (وجودشناختی یا معرفت‌شناختی) به مسئله پرداخته است؟ مقاله نشان می‌دهد که نظریۀ ادراکات اعتباری با بررسی معرفت‌شناختی معنای اعتبار در حوزۀ عقل عملی معنای سومی برای «عقلی» در مسئلۀ حسن و قبح عقلی و ذاتی مطرح کرده است و در نتیجه توانسته است راه حل جدیدی در پاسخ به مسئلۀ مذکور ارائه دهد. این معنا برای اعتباریات نه تنها به معنای نفی مقام واقع و حقایق مربوط به این معانی نیست؛ بلکه مبتنی بر پذیرش واقع و واجد حیثیتی واقعی و وجود‌شناختی است.
صفحات :
از صفحه 159 تا 174
برهان صدیقین صدرایی ابن سینا، تأمّلی در نظر صدرالمتالهین دربارۀ صدیقین بودن برهان سینوی
نویسنده:
هما رنجبر؛ داود حسینی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
از دیدگاه ابن‌سینا براهینی برهان صدیقین هستند که واجب‌الوجود را صرفاً با تأمل در نفس وجود به اثبات برسانند. وی مدعی است که در تقریرهای خود از برهان صدیقین معیار فوق را رعایت نموده است؛ امّا صدرا برهان شیخ را اولاً، به دلیل عدم تأمل در نفس وجود و ثانیاً، به علت استفاده از مفهوم موجود و نه حقیقت وجود برهان صدیقین نمی‌داند. در این مقاله جهت بررسی اشکال صدرا ابتدا تقریری از برهان صدیقین در آثار شیخ یعنی تقریر کتاب نجات و صورت‌بندی آن در منطق محمولات مرتبه اول بیان می‌شود. سپس نشان داده می‌شود که اولاً، بر اساس مبانی متافیزیکی شیخ، هیچ‌یک از دو جنبۀ نقد صدرا به برهان سینوی وارد نیست؛ ثانیاً، حتّی با وجود پذیرفتن مبانی متافیزیکی صدرا چنان‌چه تعریف مفاهیم واجب‌الوجود و ممکن‌الوجود را به کمک مفهوم علیّت تغییر دهیم، برهان صدیقین سینوی دیگری به دست می‌آید که اشکال صدرا را منحل می‌کند.
صفحات :
از صفحه 191 تا 202
بررسی اشکال های فخر رازی بر دیدگاه های ابن سینا در اراده و فاعلیت الهی
نویسنده:
محمد ذبیحی، شهاب الدین ذوفقاری
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه امام صادق (ع),
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ديدگاه فلاسفه مسلمان درباره اتحاد مصداقی صفات باری تعالی و بازگشت اراده به علم ازلی، در نظر متکلمان مقبول نيفتاده است. همچنين طرح فاعليت بالعنايه از سوی ابن سينا به عنوان فاعليت وجودی الهی و استفاده از آن در فائق آمدن بر برخی دشواری های الاهياتی، نظير مساله شرور، زمينه ای مناسب را برای نقض و ابرام آنان فراهم آورده است. در اين ميان، فخر رازی با تاکيد بر مبانی کلامی اشعری و به اين دليل که اراده را به معنای عزم و قصدی زائد بر ذات که به ترجيح و تخصيص می انجامد، درنظر می گيرد، فلاسفه را در دستيابی به معنايی روشن برای اراده ذاتی موفق نمی بيند و آنان را به انکار اراده در خداوند متهم می کند. در اين نوشتار، ضمن پاسخ به اشکال های فخر رازی، نشان داده شده که نتيجه گفتار ابن سينا در نفی غايت و غرض از فعل خداوند، سلب اراده و حکمت از او نيست، بلکه نتيجه اين است که غايت در فعل واجب، چيزی جز ذات او نيست، و اراده او، ابتدا به ذات او تعلق گرفته، و همه موجودات به تبع ذات او مراد هستند.
صفحات :
از صفحه 51 تا 70
رابطۀ وجود و ماهیت از منظر فارابی، ابن سینا، و بهمنیار
نویسنده:
محمود هدایت افزا؛ شاکر لوائی
نوع منبع :
مقاله , مطالعه تطبیقی
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
ابن­سینا تحت تأثیر اصطلاحات خاص فارابی دربارۀ وجود و ماهیت، قائل به عروض خارجی وجود بر ماهیت در ممکنات و ترکیب انضمامی اشیاء از آن دو بود؛ امّا بهمنیار با آنکه خود را شارح آثار بوعلی می­خواند، در التحصیل با صراحت تمام، وجود هر شئ را نفس تحقّق خارجی ماهیت آن دانسته و «وجود» را همچون مفاهیم کلّی «ذات» و «شئ»، در عداد اعتبارات عقلی و منتزع از ماهیات موجوده پنداشته است. پژوهش پیش رو پس از تبیین دقیق اختلاف نظر مذکور بر پایۀ آثار دست اوّل فیلسوفان مشّائی، چهار تفسیر متفاوت از آرای آنان در باب وجود و ماهیت اشیاء استیفا نموده است. مقاله نشان می دهد که متفکّرانی چون ابن­سهلان و سهروردی به اختلاف نظر میان بهمنیار با استادش پی برده­، نظر بهمنیار را تقویت کرده‌اند و برخی مشّائیان اصیل، به ویژه شارحان فصوص الحکمه، به بازخوانی و تبیین نظریۀ عروض خارجی وجود بر ماهیات امکانی پرداخته و به مخالفت بهمنیار وقعی ننهاده‌اند. ملّاصدرا ضمن توجّه به ایدۀ عروض خارجی وجود بر ماهیت نزد برخی مشّائیان، به دو گونۀ متفاوت در باب بهمنیار نظر داده است، امّا غالب صدراپژوهان به دلیل خوانش صدرایی از آثار مشّائی، از فهم دعاوی آنان و اختلاف نظرشان محروم مانده­اند.
صفحات :
از صفحه 277 تا 295
سیر تحول قیاس خلف از ارسطو تا قطب رازی
نویسنده:
امین شاه‌وردی
نوع منبع :
مقاله
منابع دیجیتالی :
وضعیت نشر :
تهران: دانشگاه تهران,
فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :
چکیده :
در این مقاله، تلاش‌های منطق‌دانان دورۀ اسلامی در تبیین رابطۀ میان دو بخش قیاسی و غیرقیاسی‌ِ قیاس خلف، مورد بررسی قرار می‌گیرند و با نگاه به آثار شارحان یونانی ارسطو مانند اسکندر افرودیسی و فیلوپونوس و اشاره به ناتوانی آنها در تبیین سخنان ارسطو در تحلیل اوّل، دو رویکرد کلی در این زمینه معرفی می‌شود. در رویکرد نخست که از سوی افضل‌الدین مرقی ارائه گردیده، رابطۀ میان دو بخش قیاسی و غیرقیاسیِ قیاس خلف در چارچوب منطق ارسطویی و بر اساس صورت‌بندی وی از قیاس حملی در قالب قیاس استثنائی توجیه می‌گردد. در حالی که در رویکرد دوم که از سوی ابن‌سینا ارائه شده و مورد قبول اکثر منطق‌دانان پس از وی قرار ‌گرفته است، رابطۀ بخش قیاسی و غیرقیاسی‌ِ قیاس خلف بر اساس نوآوری وی در زمینۀ قیاس‌های اقترانی شرطی و خارج از چهارچوب منطق ارسطویی تبیین می‌گردد.
صفحات :
از صفحه 203 تا 220
  • تعداد رکورد ها : 3115