جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق حاضر مشتمل بر ده بخش با این موضوعات است: بخش اول، معنا و مفهوم: بررسی لغوی و اصطلاحی واژه ی سنت، بررسی واژه ی سنت در قرآن و کلام معصومین(ع)؛ بخش دوم، سنن آفرینش: سنن آفرینش از نظر اسلام (سنت خلق و امر، سنت هدف داری، سنت هدایت و سنت تفاوت و سنت قضا و قدر و...)؛ بخش سوم، سنن طبیعی: سنت سببیت، معجزه، جاذبه و دافعه، موت و حیات؛ بخش چهارم، سنن مربوط به فرد: سنت ها در جنبه ی جسم، سنت ها در جنبه ی ذهن (هوش، کنج کاوی، فکر، حافظه)، سنت ها در جنبه ی روان (ادراک، زیبایی دوستی، حقیقت جویی، کمال خواهی)، سنت ها در جنبه ی عاطفه (ترس و خشم)؛ بخش پنجم، سنن اجتماعی: سنت حقوقی (حق خداوند، حق نفس، حق پدر، حق مادر،...)، سنت اخلاقی، سنت قضایی (تعریف قضا، خلقت جهان، شب و روز، خلقت کوه ها، مرگ و فنا)، سنت خانواده؛ بخش ششم، سنن اقتصادی: سنت کار و تولید، سنت مصرف، سنت خدمات؛ بخش هفتم، سنن سیاسی: سنت حکومت و رهبری، سنت قانون، سنت اجرائیات، سنت آزادی، سنت جنگ و صلح؛ بخش هشتم، سنن فرهنگی: سنت تفکر، سنت علم آموزی، سنت ادبیات، سنت آداب و رسوم، سنت هنر؛ بخش نهم، سنن معنوی: سنت دعا و استمداد، سنت رابطه ی خدا با انسان و انسان با خدا؛ بخش دهم، سنن عقوبت آور و خیرآفرین: گناه سبب کفر، گناه عامل سلب آسایش روحی، گناه عامل سنگ دلی و قساوت قلب

عنوان این تحقیق سوءخلق از دیدگاه قرآن و سنت، ریشه ها و پیامدهای آن، با تأکیدی بر خشم است. سوءخلق دارای دو معنای عام و خاص می باشد. معنای عام آن کلّ رذایل اخلاقی است و معنای خاصّ آن خشم است. ما در این مجموعه سوءخلق را از معنای خاصّ آن مورد بررسی قرار میدهیم. متأسفانه سوءخلق، جزء آن دسته از رذایلی است که افراد بسیاری را در جامعه به خود مبتلا نموده است. رذیله ای که نه تنها آثار زیان بار فراوانی به بار خواهد آورد؛ بلکه منشأ بسیاری از گناهان دیگر نیز خواهد بود. اگر بتوانیم زمینه ها و زیان های آن را به طور دقیق و مجزّا مورد بررسی قرار دهیم؛ خواهیم توانست گام اساسی و مهمّی، در جهت کنترل این ودیعه ی الهی برداریم؛ و این همان هدفی است که ما در این تحقیق به دنبال آن هستیم. در راستای رسیدن به چنین هدفی است که از روش کتاب خانه ای در این تحقیق بهره گرفته، برای دستیابی به نتایج بهتر و دقیق تر، خشم را علاوه بر نظر اسلام، از دید روان شناسی نیز مورد تحلیل قرار می دهیم. در این تحقیق سعی می کنیم از منابع معتبر و بسیاری استفاده نماییم. از جمله ی آن ها می توان به کتبی مانند: «بحارالانوار»، « گزارش جهانی خشونت و سلامتی»، « بچه های خوب پرورش بد»، « روان شناسی تربیتی- کاربردی» و « اخلاق در قرآن» اشاره نمود. از مجموع این تحقیق، ( با توجه به مضامین موجود در آیات و روایات) چنین به دست می آید، تمام کسانی که خواستار تزکیه ی نفس و رسیدن به مرتبه ی قرب و خشنودی پروردگار خویش هستند؛ بدون در نظر گرفتن چنین مسأله ی مهمّی، نمی توانند به این جای گاه ارزشمند برسند. علاوه بر این، عوامل بسیاری چون: وراثت، فرهنگ، هم سالان و... در شعله ور کردن خشم سهیم هستند و در این میان خانواده نسبت به عوامل دیگر، نقش سازنده و بنیادی تری ایفا می کند. همچنین آثار زیان بار سوءخلق، نه تنها عواقب دنیوی دردناک و غیر قابل جبرانی به دنبال دارد، بلکه از جهت اخروی نیز انسان را به سوی عذاب های دردناک و آتش جهنّم سوق می دهد. این تحقیق در چهار فصل به این موضوع پرداخته است. فصل اوّل با عنوان « مفاهیم کلّی سوءخلق» به جای گاه و محورهای اساسی سوءخلق اشاره دارد. فصل دوم با عنوان « ریشه های سوءخلق» به طور کلّ به بررسی عوامل سوءخلق از دو دیدگاه اسلام و روان شناسی می پردازد. در فصل سوم « سوءخلق از منظر آیات و روایات» آیات و روایات سوءخلق را به طور خاص بررسی می کند. فصل چهارم « پیامدهای سوءخلق در دنیا و آخرت» در دو زیرفصل، آثار زیانبار سوءخلق در دنیا و آخرت را بیان می کند. هم چنین خاطرنشان می شود، سوءخلق تنها کلیدواژه ای است که باید در این موضوع مورد تعریف قرار گیرد. امید است به واسطه ی شناخت صحیح آن، بتوانیم عامل بسیاری از حرکات و رفتارهای نادرست زندگی خویش را نابود سازیم.

خداوند انسان را ملزم کرده که سه اصل اخلاقی که موجب اخوت و برادری دینی می شود رعایت کند که آنها عبارت است از:1- بدگمانی نسبت به دیگران ممنوع است 2- کنجکاوی در امور مردم ممنوع است 3- غیبت چه زبانی و چه قلبی حرام است. سوءظن مرکب از دو کلمه سوء و ظن می باشد، سوء به معنی بدی و زشتی و ظن به معنای گمان و حدس می باشد. سوءظن به معنای اصطلاحی بدبینی و بدگمانی نسبت به دیگران می باشد. در دین مقدس اسلام، سوءظن که منشأ بیماری های قلبی و عقیدتی است شرعا ممنوع است به طوری که پیامبر اکرم ( ص) حرمت سوءظن را در کنار حرمت خون ریزی بیان می کند. سوءظن یک امر اختیاری نیست که بتوان از آن خودداری کرد برای رفع این اشکال سه راه بیان شده: سوءظن به خودی خود ممنوع نیست، مراد از تحریم سوءظن عدم ترتیب اثر قلبی است، سوءظن اگر چه در بدو امر غالبا جنبه اختیاری ندارد ولی ادامه آن اختیاری است توضیح برای رفع ابهامات که: بی تردید نمی توان مطلق، ظن را بدون قید و شرط گناه و حرام دانست، ترتیب اثر دو گونه است: الف: ترتیب اثر قلبی، ب: ترتیب اثر عملی اقسام سوءظن: سوءظن به خود، که این نوع سوءظن مورد ستایش است و انسان را به کمال و ترقی می رساند، سوءظن به دیگران: که باعث می شود انسان به دیگران با عینک بدبینی بنگرد، سوءظن به روزگار: به خاطر حوادث و مشکلات و امتحانات و بلاهای روزگار، روز و شب زمامداران حاکم بر روزگار، سوءظن به خداوند: بدترین نوع از اقسام سوءظن است که موجب می شود انسان در عذاب فکر و روحی به سر می برد. علل عواملی که انسان به خداوند سوءظن می برد: توقع استجابت فوری دعا. توفیق بی جا برای نیل به مقامات عالی. عدم اطمینان به وعده های خداوند، انتظار خوشی و رفاه کامل. مراتب سوءظن: سوءظن به دیگران در اعتقادات است، سوءظن به دیگران را امور اخلاقی است، سوءظن به دیگران در امور عبادی و شرعی، سوءظن به دیگران در امور عادی و عرفی است. منشأ و موجبات سوءظن: ترس و ضعف نفس، حس انتقام و کینه توزی و حسد، دیانت و پستی، مسائل حکومتی، خودمحوری، گروه گرایی، محیط تربیتی، شتاب در داوری، تکبر و خودخواهی، القای شیطان، همنشینی با افراد ناصالح و بدان. زیان های فردی سوءظن: موجب افسردگی انسان می شود، قلب را تیره و ضمیر را فاسد می کند، آفت دین و ایمان است، آفت عبادت است، عدم تکامل و رشد فکری انسان می شود، نوعی اختلال در طرز تفکر به وجود می آورد، از درک صحیح واقعیات باز می دارد. زیان های اجتماعی سوءظن: انسان را وادار به تجسس و عیبجویی می کند، انسان را وادار به خیانت می کند، بازار شایعات و شایعه سازان را داغ و پررونق می کند، موجب غیبت و هتک آبروی دیگران می شود، موجب وحشت دیگران می شود، دوستی و وحدت با یکدیگر را از بین می برد، سرچشمه عداوت ها و جنگ هاست، سوءظن به دیگران منتهی به سوءظن به خالق می گردد. زیان های اخروی سوءظن: بار گناهان را سنگین می کند، انسان را هلاک می کند بدترین و فجیع ترین ظلم است. راه های درمان و علاج سوءظن: خداوند را مهربان بدانیم، خودمان را اصلاح کنیم، توجه به مفاسد سوءظن، داشتن ایمان و تقوا، دوری از مواضع تهمت، دیگرا را بر خود برتر و مقدم انگاریم، پاک سازی محیط زندگی، اعتقاد نکردن به خیالات و اوهام، ریشه کن کردن رذایل اخلاقی، وظیفه مؤمن در برابر آن چه که از جانب دیگران موجب سوءظن می گردد، خودسازی و تزکیه نفس، حمل بر صحت کردن اعمال مؤمنان، دقت و مراقبت در دوستی و معاشرت، استاد و مربی خوب، خودداری از تجسس و تحقیق، درمان عملی.

ضرورت شکل‌گیری فرهنگ دینی، ذهن را به سوی سبک زندگی خانواده که نخستین آموزشگاه فرد است، رهنمون می‌سازد. در این پایان نامه راهکارهای سالم سازی خانوادهبا توجّه به آیات قرآن کریم و با تکیه بر تفسیر المیزان وتفسیر نمونه مورد بررسی قرار گرفته است و به روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است. جایگاه خانواده و اهمیت آن، مقام پدر، مادر و اهمیت فرزندان در اسلام از قداست بالایی برخوردار است. در قرآن به خانواده سالم و متعالی پرداخته شد وتوجه جدی به اهداف و مقاصد تشکیل خانواده قبل از ازدواج و بعد از آن مورد توجه قرار گرفت و مسائلی همانند مودّت و خوش اخلاقی، مدارا و گذشت، صبر و بردباری، تأمین رفاه متناسب، حق همخوابگی و تأمین نیازهای جنسی و رابطه صحیح فرزندان با والدین و با یکدیگر و... لازمه یک خانواده سالم به حساب می آید.کسب آرامش و اطمینان از تشکیل خانواده، معرفی الگوهای برتردر زندگی، رعایت عدالت در رفتار و گفتار، ارضای متقابل نیاز جنسی به وسیله‌ی زن و شوهر، ایمان، اظهار محبّت زوجین به یکدیگر و پرهیز از دل بستن به غیر و نامحرم، حسن خلق و...از جمله عواملی اند که در سلامت خانواده از منظر قرآن دخیلند. هم کفو نبودن زوجین، عدم بلوغ عاطفی و فکری، ضعف تقوا، دنیاطلبی، بی توجهی به نیازهای جنسی همسر، بداخلاقی و طلاق از جمله آسیب های مهمی اند که می توانند سلامت خانواده را از بین ببرند.

در این پژوهش روش استاد محمد صادقی در تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنه مورد بررسی قرار گرفته و مطالب آن در سه فصل تنظیم گردیده است. فصل اول: کلیات که شامل دو بخش است:ابتدا زندگی نامه مولف براساس مصاحبه با خود ایشان و منابع موجود گزارش شده و در بخش دوم منابع مورد استناد مفسر همراه با توضیحی از مهمترین آنها و نحوه بهره گیریاز این منابع توضیح داده شده سپس توصیف مختصری از تفسیر الفرقان ارایه گردیده است. فصل دوم: که اصلی ترین و محوری ترین فصل تحقیق است شامل سه بخش می شود. در بخش سوم به روش تفسیری الفرقان پرداخته شده است و با توجه به عمده ترین مستندات مورد استفاده مفسر یعنی قرآن و سنت موارد و نحوه بکارگیری این مستندات ارزیابی گردیده و به این نکته اشاره شده است که مفسر تفسیر قرآن با قرآن را راهی برای دستیابی به نخستین معانی و مفاهیم قرآنی در چارچوب دلالت مطابقی آیه می داند. بخش سوم به گرایش های تفسیری الفرقان اختصاص دارد و مهم ترین گرایش های مفسر همچون علمی، اجتماعی و کلامی به پژوهش نهاده شده است. در این میان نظرات فقهی مفسر در نوع خود بدیع و تازه است. و بالاخره در فصل سوم عمده ترین مباحث علوم قرآنی در تفسیر الفرقان مورد بررسی قرار گرفته است که عبارتند از محکم و متشابه اعجاز، اسباب نزول، تحریف ناپذیری قرآن نسخ در قرآن.

شناخت و روش شناخت اجتماعی، از موضوعات مهم و اساسی در حوزه علوم اجتماعی است که در دوره‌های مختلف تاریخی ـ از گذشته تا کنون‌ـ رویکردهای مختلفی نسبت به آن وجود داشته است. روش‌شناسی بنیادین، گونه‌ای از روش‌شناسی‌ است که در مقابل روش‌شناسی کاربردی قرار دارد و انواع مختلف روش‌های اجتماعی را می‌توان در ذیل آن قرار داد. روش‌شناسی بنیادین مبتنی بر مبانی هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی است و به لحاظ بنیادین به بررسی روش‌‌های اجتماعی می‌پردازد. در علوم اجتماعی با سه روش‌ بنیادین پوزیتویسم، تفهمی و رئالیسم انتقادی‌ سر و کار داریم. هر یک از این روش‌ها از مبانی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی خاص خویش بهره گرفته و در تقابل با یکدیگر قرار دارند. قرآن نیز ـ که محور اصلی در این رساله است ـ به واسطه برخورداری از مبادی هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی ویژه خویش، از روش‌ بنیادین «رئالیسم توحیدی» بهره می‌گیرد. «رئالیسم توحیدی» یعنی واقع‌گرایی بر مبنای یک حقیقت واحد؛ یعنی خداوند. ویژگی‌های خاص اندیشه قرآن روش‌شناسی قرآنی را از مکاتب روش‌شناختی مدرن متمایز می‌سازد. قرآن هستی را دارای دو بعد مادی و معنوی دانسته و آن را یکپارچه و با محوریت خداوند حکیم متصور می‌سازد. همچنین به انسان نگاهی خاص و ارزشمند دارد و کمال نهایی وی را در میزان قرب الهی می‌داند. قرآن به تمامی ابزارهای حسی، عقلی و وحیانی مرجعیت می‌بخشد، اما مرجعیت آن‌ها را در چارچوب مبانی خویش می‌پذیرد. همه چیز در اندیشه قرآن بر محور ایمان به خداوند قرار می‌گیرد. بنابراین قرآن به دلیل برخورداری از چنین ویژگی‌های روش‌شناختی، واجد کلیه رویکردهای تبیینی و توصیفی، خرد و کلان، تجربی، تفهمی و انتقادی می‌گردد، اما آنها را در چارچوب توحید و مبتنی بر یک عقبه الهیاتی بازتعریف می‌کند. این ویژگی ممتاز روش‌شناسی قرآن است که روش‌های سکولار فاقد آن هستند و به دلیل چنین فقر معرفتی، با تکیه بر یک ابزار سایر ابزارها را نفی می‌نمایند. علاوه بر این روش‌شناسی قرآن به دلیل بهره‌گیری از ابزار وحی، قابلیت‌های افزون‌تری نسبت به روش‌های مدرن داراست؛ قابلیت فهم و درک عمیق‌تر و دست‌یابی به ضرورت‌های بیشتری در واقعیت اجتماعی.‌

اندیشه حاکمیت یکی از بنیادین ترین مسائل و مباحثی است که انسان از زمانی که مـفهوم اجتماع را درک و برای ایجاد آن تلاش کرد، با آن درگیر بوده است. حاکمیت، قدرت برتر فرمان دهی یا امکان اعمال اراده ای فوق اراده های دیگر می باشد. اندیشه سیاسی دینی با سوالات فراوانی رو به روست و نیاز به تبیین و پاسخگویی با تکیه بر منابع اولیهدینی را می طلبد. در این تحقیق تلاش شده است به چگونگی طرح موضوع حاکمیت در قرآن کریم پرداخته گردد. قرآن کریم با پرداختن به موضوع حاکمیت، مباحث گوناگونی را در این زمینه مطرح نموده است که قابلیت استنباط دارد و در این جهت تفاسیر قرآن کریم بهترین کمک را می تواند در بسط این مسئله نماید، از جمله تفسیرگرانسنگ المیزان فی تفسیر القرآن الکریم که در این تحقیق بر آن تاکید گردیده است.البته ما به دنبال لفظ و واژه «حاکمیت» در قرآن کریمنباید باشیم و جست و جو و نتیجه‏گیری خودمان را مبتنی بر این واژه نماییم. مسلما این روش تحقیق و پـژوهش نمی تواند روش مـقبول و پسندیده خـاصه در ارتباط بـا قرآن کریم بـاشد؛ زیـرا بسیاری از مـوضوعات مـسلم و قطعی درقرآن کریم وجود دارد که بـه لفظ مرسوم امروزی آنها اشاره نشده است. با توجه به مباحث مطرح شده در قرآن کریم، تمام ارکان حیات اجتماعی و سیاسی جامعه اسلامی بر اساس «حاکمیت و ولایت تشریعی الهی» استحکام بخشیده می شود. و در آن از دو نوع حاکـمیت سخن به میان آمده است: حاکمیت الهی مبتنی بر پذیرش ولایت تشریعی الهی و حاکـمیت غیر الهی یا طاغوتی مبتنی بر انکار ولایت تشریعی الهی، کـه هر کدام از آن ها نیز از منشاء، انواع، اهداف و شاخصه های گوناگون خاص خود برخوردار هستند که پژوهش و تحقیقحاضربر اساس روش توصیفی - تحلیلی بااستفاده از چارچوب الگوی علل اربعه (علت مادی، علت صوری، علت فاعلی، علت غائی) به این امر مهم پرداخته است. البته لازم به ذکر است اگرچه حاکمیت، مفهوم اعتباری و انتزاعی است و علل اربعه‌ای که فلاسفه نام برده‌اند به توضیح پـدیده‌های مادی مربـوط می‌گردد، امـا با قدری تـسامح می‌تـوان درتحلیل مـوضوعات مـفهومی ازجمله مـوضوعاین پژوهش شبیه سازی نموده و از این الگوکمک گرفت.

هدف قصّه‌های قرآنی ، عبرت‌آموزی و الگودهی به پیروان این کتاب آسمانی می‌باشد. داستان حضرت یوسف(ع) هم، چون جامع بسیاری از نکات مورد نیاز بشر از جمله اخلاقی، اجتماعی، تربیتی و ... و أحسن‌القصص قرآنی است. لذا یکی از مهم‌ترین قصّه‌های قرآن است که اگر به دقت مورد تحقیق و بررسی قرار گیرد می‌توان بسیاری از نکات را از آن استخراج و در زندگی به کار بست. در این تحقیق، که از نوع تحقیق توصیفی می‌باشد به صورت کیفی و از طریق مطالعه کتب و منابع قرآنی به خصوص تفاسیر کشف‌الأسرار و عده‌الأبرار، نمونه، المیزان و مخزن‌العرفان ، این نکات استخراج و با مقایسه میان منابع تهیه شده است.نکات صبر، حسد و کینه، استعانت، عفت، تهذیب نفس، حکومت حضرت یوسف(ع)، مدیریت تعارض، چگونگی ارتباط بین والدین و فرزندان،اخلاص، برهان و علم و حکمت مورد بررسی قرار گرفت و بر طبق عقیده‌ی مفسران، خداوند دو پاداش تعبیر خواب و سلطنت و توفیق بر برادران را به خاطر دو صفت تقوا و صبر در برابر ناملایمات به حضرت یوسف(ع) ارزانی داشته است. و دلیل عفت حضرت یوسف(ع)، توحید در عبادت، تحت ولایت الهی بودن و نتیجه‌ی رویت برهان حق است. و در مورد چیستی برهان، باید گفت که برهان، علم مکشوف و یقین مشهود و نبوت و عصمت الهی بوده است. از دیگر نتایج این تحقیق می‌توان گفت که کسانی باید مسئولیت حکومت برمسلمین را بپذیرند که دارای مکنت و توانایی، امانت‌داری، پاسداری، تعهد و آگاهی و تخصص باشند و مهم‌ترین درس این سوره تزکیه و تهذیب نفس است که اگر انسان درست به تهذیب نفس بپردازد به مقام اخلاص و نفس مطمئنه می‌رسد. تأویل از نظر مفسران، بازگشت کار به صورت واقعی خویش است.

شناخت دانش وقف وابتدا وارتباط آن با تفسیر از دو جهت مهم است: یکی آنکه دانش وقف وابتدا در فضای ذهنی وکتابخانه ای ، اساساً یکی از علوم قرآنی است وبا تفسیر که همان کشف مراد الهی است، رابطه ی مستقیم دارد. دیگر آنکه در فضای عینی وکاربردی یکی از فنون مهم تلاوت است که با فهم والقای معنای آیه رابطه ی مستقیم دارد. این ارتباط دوسویه ومتقابل بین وقف وابتدا وتفسیر تا آنجاست که در بسیاری از موارد، اقوال مختلف تفسیر پایه واساس اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا گشته است؛ همچنین اختلاف در تعیین مواضع وقف وابتدا، در بسیاری از موارد القاکننده ی معانی متفاوت از آیه می باشد. بدیهی است که مراد ومقصود خداوند، تنها یکی از وجوه تفسیری است. بنابراین آگاهی از تفسیر صحیح آیه وتلاوت به وجهی که القاکننده ی مراد الهی باشد، لازم وضروری است.بدین ترتیب اگر تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات باشد وتفسیر صحیح آیه را بداند، مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب می کند تا بتواند پیام الهی را آنگونه که مراد ومقصود خداوند است، القا کند و در صورتی که تلاوت قاری براساس تدبّر واندیشه در آیات و آشنایی با تفسیر صحیح آیه نباشد یا حداقل از اقوال مختلف تفسیری مطلع نباشد، نمی تواند مواضع صحیحی را برای وقف وابتدا انتخاب کند. بنابراین ، تلاوت او القا کننده ی معنایی می شود که یا نادرست است یا خلاف مراد الهی است – ولو معنای صحیحی داشته باشد- که این شایسته ی مقام کلام الهی نیست.از این رو تأثیرگذاری اقوال مختلف تفسیر بر تعیین مواضع وقف وابتدا و ارتباط متقابل آن یعنی: تأثیر وقف وابتدای قاری بر القا و فهم معنای آیه، قابل بررسی است.

یکی از مهم ترین مبانی تفسیر قرآن، مربوط به «زبان قرآن» است. هر مفسّری خواه، ناخواه در طول تفسیر خود به آن می پردازد.یکی از نظرات رایج در زبان قرآن، عرفی بودن است که از پیشینة طولانی برخوردار است. علاّمه طباطبائی در تفسیر نخستین خود، «البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» به مسئلة زبان قرآن توجّه نشان داده است. در این نوشتار، نگارندگان ضمن بررسی نظر علاّمه طباطبائی در حوزة عرفی بودن زبان قرآن، به مسئلة مراتب معنایی آیات قرآن و مفاهیم قرآنی، مانند هدایت و ضلالت، ذکر و غیره پرداخته است. در این راستا، نخست نظریّة عرفی بودن زبان قرآن با توجّه به شواهد و قرائنی که در تفسیر البیان وجود دارد، مورد کنکاش قرار می گیرد، سپس به بررسی مراتب آیات و مفاهیم قرآنی که رابطة تنگاتنگی با مسئلة زبان قرآن دارند، پرداخته می شود. بر این اساس، علاّمه معتقد است علی رغم اینکه قرآن از اصطلاحات رایج میان عرب بهره گرفته، ولی آن را طبق عرف خاصّ خود به کار برده است و افزون بر این، آیات قرآن لایه های معنایی مختلفی دارند.