جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه مشتمل بر هجده فصل با این عنوان هاست: فصل اول، عظمت قرآن؛ فصل دوم، تفسیر قرآن؛ فصل سوم، وحی؛ فصل چهارم، لغات قرآن؛ فصل پنجم، اسباب نزول: داستانی درباره ی ولید بن مغیره، داستان افک؛ فصل ششم، عدم تحریف قرآن: تحریف در لغت، تحریف در اصطلاح، واژه ی تحریف در قرآن؛ فصل هفتم، تأویل؛ فصل هشتم، نسخ؛ فصل نهم، محکم و متشابه؛ فصل دهم، حروف مقطعه؛ فصل یازدهم، مطلق و مقید؛ فصل دوازدهم، عام و خاص؛ فصل سیزدهم، اعجاز قرآن؛ فصل چهاردهم، ترجمه ی قرآن؛ فصل پانزدهم، اسرائیلیات؛ فصل شانزدهم، تلاوت قرآن؛ فصل هفدهم، علم قرائت؛ فصل هجدهم، واژه نامه ی علوم قرآنی

ملاصدرای شیرازی همان گونه که با استفاده از روشهای فکری پیش از خود، به نقطه اوج تفکر اسلامی یعنی حکمت متعایه نایل آمد، در عرصه تفسیر و قرآن پژوهی نیز با به کارگیری شیوه ها و رویکردهای گوناگون مفسران پیش از خود، در اندیشه تفسیر متعالی بود. گرچه او در این امر توفیق کامل نیافت ولی به تفسیر برخی از مهمترین آیات و سوره های قرآن کریم موفق شد. البته همین تفسیر ناتمام تفسیر القرآن الکریم به لحاظ محتوایی از پرمایه ترین و ژرف ترین وب ه لحاظ روشی از جامع ترین تفاسیر موجود است. این پایان نامه که با هدف شناخت و معرفی تفسیر و اندیشه های تفسیری ملاصدرا، نگارش یافته و در دو بخش به مبانی و اصول تفسیر و روش شناسی تفسیر وی می پردازد. در بخش مبانی و اصول که در هشت فصل فراهم آمده، نخست درباره معنای مبانی و اصول تفسیر قرآن به روش علمی بحث شده و سپس مهمترین مبانی و اصول تفسیر قرآن در نگاه ملاصدرا از لابلای تفاسیر و سایر آثار او، استخراج و مورد تجزیه و تحلیل و نقد و نظر قرار گرفته است. مهمترین این مبانی و اصول از این قرار است: ‎1. ظاهر و باطن داشتن قرآن. ‎2. تفسیر و تأویل داشتن قرآن. ‎3. متمایز بودن تفسیر به رأی از فهم قرآن. ‎4. وجود شرایط ویژه برای درک و فهم معانی و اسرار باطنی قرآن. ‎5. ذومراتب بودن حقیقت وحی و اختصاص برخی از آن به پیامبران الهی و شریک بودن اوصیا وائمه هدی و برخی عرفای کامل و اولیای الهی در برخی مراتب دیگر با آنان؛ مراتبی که به الهام معروف است. ‎6. به کار رفتن زبان رمز و اشاره در قرآن برای القای اسرار غیبی و حقایق متعالی به عرفای ربانی و اولیای الهی. ‎7. منوط بودن درک و فهم متشابهات قرآن به میزان رسوخ در علم و طهارت باطنی و الهام های ربانی. بخش دوم با عنوان روش شناسی تفسیر قرآن از دیدگاه ملاصدرا، در چهار فصل، نخست درباره معنای روش تفسیری و تمایز آن از گرایش و تنوع هر یک سخن رفته، سپس به معرفی آثار تفسیری ملاصدرا و منابع آموزه ها و اندیشه های تفسیری وی و نیز روش های تفسیری از نگاه او و به طور ویژه روش تفسیری خود وی و جامعیت و ابعاد گوناگون آن پرداخته شده است. در پایان ضمن نتیجه گیری، پیشنهادهایی برای استفاده بیشتر از تفسیر و اندیشه های تفسیری ملاصدرا ارائه شده است.

این تحقیق بر آن است که با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم و دیگر منابع معتبر اسلامی، «مبانی اتحاد و انسجام اسلامی»، را مورد تحلیل و بررسی کامل قرار دهد. در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسأله با استناد به آیات و روایات، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده است و برای رسیدن به هدفهای تحقیق اهداف ویژه ای شامل: بررسی معنا و مفهوم اتحاد و انسجام اسلامی، بررسی مبانی اتحاد و انسجام اسلامی، بررسی موانع اتحاد و انسجام و همچنین آثار آن طراحی گردیده است. برای رسیدن به اهداف مذکور سؤالاتی به شرح زیر مطرح شده: معنا و مفهوم اتحاد و انسجام اسلامی چیست؟ مبانی اتحاد و انسجام کدامند؟، چه موانعی برای تحقق اتحاد و انسجام وجود دارد؟ و اتحاد و انسجام چه آثاری در پی دارد؟ با توجه به ماهیت، اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی- تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج زیر بدست آمد: اتحاد از ریشه و حد به معنی یکدلی و هماهنگی است و در اصل به اجتماع گروهی پیرامون هدف مشترک یا اصول مشترک اتحاد می گویند. برای رسیدن به این اتحاد عواملی وجود دارند که ازجمله آنها می توان توحید، قرآن- پیامبر، هدف واحد، جهانی بودن اسلام و... را نام برد. اما موانعی نیز بر سر راه تحقق این اتحاد وجود دارد که اختلاف ملیت و نژاد، بغی، تکبر، دنیاپرستی و... نمونه هایی از آن موانع می باشند. ازجمله آثاری که می توان برای این اتحاد ذکر کرد سلامت و عزت و همچنین پیروزی و جهانی بودن می باشد. در پایان وحدت از دیدگاه پیامبر و حضرت علی (ع)، گستره ی اتحاد و... مورد بررسی قرار گرفته است. محقق د راین پژوهش با محدودیت هایی چون عربی بودن منابع موضوع، عدم دسترسی آسان به کتابخانه و محدودیت زمانی برای پژوهش و نگارش روبرو بوده است و پیشنهاد می گردد که در این زمینه تحقیقات جزئی تری مانند ثمرات اتحاد، موانع اتحاد، صورت پذیرد.

این پایان نامه، مبانی اسوه از منظر قرآن و نقش تربیتی آن را مورد بررسی قرار داده است. منظور از اسوه، حالتی است که انسان هنگام پیروی از غیر خود پیدا می کند و ممکن است این اسوه، نیک یا بد باشد؛ از این رو قرآن کریم وقتی اسوه ای را معرفی می کند، همراه آن قید حسنه می آورد؛ یعنی صفات و حالاتی که در پیامبر| وجود دارد برای ما قابل تأسی و پیروی است. «الگو» هم برای نمونه های انسانی کاربرد دارد و هم برای نمونه های غیر انسانی؛ اما «اسوه» فقط در مورد نمونه های انسانی به کار می رود. روش الگویی، یکی از مهم ترین روش های تربیت است. از آن جا که انسان نمی تواند بدون تربیت صحیح به سعادت واقعی برسد، روش تربیت الگویی انسان را به این باور می رساند که راه کمال و پیشرفت، برای او نیز وجود دارد. روش الگویی به دلیل بعضی مزیت ها مانند: انتقال سریع مطالب، بالا بردن اعتماد به نفس و... تأثیر بیشتری روی الگوپذیر دارد. قرآن کریم به صورت صریح، پیامبر گرامی اسلام، حضرت ابراهیم(علیه السلام) و یارانش را اسوه حسنه معرفی کرده و به پیامبر نیز دستور داده است که به هدایت پیامبران پیشین اقتدا کند. باید به این نکته توجه داشت که همة اسوه های قرآنی خاص مردان نیست و به یک جنس خاص نیز اختصاص ندارد؛ مانند حضرت مریم و حضرت آسیه÷. از روش های جالب قرآن در تربیت الگویی این است که فقط به اسوه حسنه نپرداخته، بلکه اسوه سیئه را نیز متذکر شده است؛ مانند: ابلیس، قابیل، کنعان، نمرود، ابولهب، زن حضرت نوح، زن حضرت لوط و زن ابولهب. در اسوه پردازی یا اسوه گیری باید از آسیب هایی که دامنگیر این روش می شوند جلوگیری کرد؛ از جمله: لغزش الگو، ناهماهنگی الگوها، فرا انسانی جلوه دادن اسوه های دینی، تقدس زدایی از الگوهای دینی و... تا بتوان الگوها را به صورت صحیح تبیین کرد و متربیان را از حیرت و سردرگمی نجات داد.

این نوشتار با هدف ژرف نگری در آیه هایی که پایه فکری شیعه در امر ولایت و امامت حضرت علی (ع) به شمار می رود و برای پاسخگویی برخی از ایرادها در این زمینه آیات یاد شده را در سه گروه بررسی کرده است، گروه نخست به ولایت و امامت علی بن ابیطالب اشاره دارد گروه دوم به عصمت آن حضرت و دیگر معصومان (ع) دلالت دارد و گروه سوم آیه های فراوانی را که برتری امام را بیان می کند برشمرده است هم چنین روایتهای بسیاری از طریق اهل سنت نقل شده که آیه های هر سه گروه را تائید می کند.

در جهان انسان مدار امروز، سؤالات جدیدی فراروی دین پژوهان و دین داران قرار دارد که با وجود تلاش درخور عالمان دینی در پاسخ گویی بدان ها، همچنان جای پژوهش دارد. در این میان، پرسش از قلمرو دین که با نگاهی نو در جامعه دینی و علمی ما مطرح شده، در کشاکش پاسخ های گوناگون گرفتار آمده است. در این پژوهش، پاسخ قرآن کریم به این سؤال جست و جو می شود: در بخش اول، به کلیات و نیز تعریف دین و مراتب و منابع آن پرداخته شده؛ در بخش دوم، با بحث از راه های بیرون دینی در تعیین قلمرو دین و وافی به مقصود نبودن آنها، نیاز به قرآن کریم در تعیین قلمرو دین ثابت گردیده و با پاسخ به برخی شبهات در باب رجوع به قرآن از جمله نظریه تأثیر تام انتظارات در فهم، جواز رجوع به قرآن و حجّیت پاسخ آن در این زمینه اثبات گردیده و در بخش سوم نیز از اهداف بعثت در قرآن، آیه اکمال، جامعیت قرآن و نمونه هایی از آیات برای هر یک از قلمروها ذکر شده است.

هدف پژوهش آن است تا با برخی ویژگیهای اخلاقی قناعت در ابعاد گوناگون لفظی، مرزهای مشترک آن با واژه های دیگر آشنا شویم. طرح ضرورتهای فردی و اجتماعی قناعت، تبیین آثار و پیامدهای مثبت آن و نیز عواقب عدم تقیه و بکارگیری آن مورد بحث قرار گرفته است و بالاخره راههای عملی التزام به آن و زمینه های توجه و تامل بیشتر مسلمانان را به این فضیلت بزرگ اخلاقی جلب می نماید. این پژوهش با ارائه ی شواهدی مستند از قرآن کریم و روایات اسلامی دال بر جامعیت دستورات اخلاقی اسلام توانسته است رهنمودهایی ارزشمند برای جامعه قرن بیست و یکم از نظرگاه اخلاق فردی و اجتماعی در پی داشته باشد.

قناعت و میانه روی در حد ضرورت زندگی مصرف گران است و از هر چیزی اندازه نگه داشتن که انسان را از حرص به جمع مال باز می دارد 0 قناعت حالتی است که از توجه بهحضرت حق و عبرت گرفتن از زندگی حریصان و قارون ها و مرگ وبرزخ و قیامت و حساب و کتاب و بهشت و جهنم ، درس عبرت گرفتن از پاکان و اهل قناعت و متذکر بودن این معنی که عمر کوتاه و زودگذر و مال از دست رفتنی است ، بدست می آید 0 اگر کسی به معنای ملکوتی و آسمانی این واقعیات توجه ننماید در درجه اول دچار حرص سپس بخل و آنگاه غفلت از حق می گردد و با دست خویش وسایل هلاکت خود را فراهم می نماید0 کسی که در همه امور خود را مقید به حلال الهی کند و با کمال جدّیت از حرام بپرهیزد او را قانع و گرنه حریص می خوانند 0 اگر در فیوضات مادی بر روی اهل قناعت باز شود ، باز هم میانه روی در زندگی را از دست نمی دهند و از اسراف و افراط پرهیز کرده و مازاد بر نیاز زندگی خود را در راه خدا، در امور خیر و کمک به بندگان الهی صرف می کنند0 کسی که در تمام شئونات زندگی اعم از مادی و معنوی ، اجنماعی و خانوادگی به حق خود قانع باشد از بندگان شایسته خداست 0 ارزش قناعت این صفت والای ملکوتی زمانی معلوم می شود که ما به اثرات زیان بار حرص و زیاده خواهی آگاهی داشته باشیم 0 انسان حریص در گرداب دنیا فرو می رود دلش پریشان و خاطرش آشفته می گردد چون همواره برای رسیدن به نقطه ای غیر قابل شکست تلاش می کند و هرگز به حدی که در آنجا توقف کند منتهی نمی شود 0 و این همان چیزی است که در دنیای امروز شاهد آن هستیم ، اینکه ثروت برخی افراد در فاصله ای کوتاه چندین برابر می شودهوس و حرص سیری ناپذیری را در دیگران به وجود می آورد که چرا آنان به چنین شرایطی که آن را حق خود می دانند نرسیده اند و یا نرسند و چون همه چیز را حق خود می داند و می خواهد به آن برسد ،حقوق دیگران را زیر پا گذاشته و از ظلم و ستم و زور به دیگران ابایی ندارد0بنابر این اگر کسی اساس زندگی خود را بر پایه میانه روی استوار سازد ،نیازمندیش به اموال و دارایی ها اندک می شود 0 و بی نیازی جز این نیست ، پیامبر اکرم (?) می فرمایند: إنَّما الغنی غنی النفس» 0( محجه البیضاء ،ج16 ،ص51) این نکته بسیار مهم را باید بدانیم که قناعت در فرهنگ اسلام هیچ تضادی با فعالیت و کار وکوشش و حرکت در امور دنیایی ندارد ، انسان قانع بدون اینکه دنیا را معبود و بت خود قرار دهد و آن را هدف ببیند به دنبال همه نوع فعالیت مشروع است و این را نیز به یاد دارد که خداوند روزی بندگان خود را تضمین کرده است و از اینجاست که از برکت قناعت ، لحظه ای از یاد خدا و قیامت و حقوق مردم غافل نیست و از حرص و زیاده خواهی نجات می یابد0 اگر کسی در همه امور به حلال خدا قناعت کند آراسته به ورع و تقوا و حفظ نفس و تزکیه باطن و000 می شود واز گناهان دیگر که هر یک به تنهایی ممکن است زندگی را به باد دهد ، در امان می ماند با توجه به اثرات قناعت در زندگی که انسان را از حرص ، بخل ، تکبر، نخوت ، غضب ، ربا ، دزدی و000 در امان کرده و در شئون اجتماعی و خانوادگی از ظلم وستم بر دیگران و غضب و خشم و سلطه جویی و فرعون منشی مصون نموده و عاقبت خوشی در دنیا و آخرت پیدا خواهد کرد ،اهمیت مسئله قناعت در اسلام روشن می گردد0 « تِلکَ الدّارُ الاخِرَهُ تَجعَلُها لِلدِّینَ لا یُریدُونَ عُلُوّاً فِی الارض و لا فِساداً و العاقِبَه للمُتَّقین» ( ما این دار آخرت ( بهشت ابدی) را برای آنان که در زمین اراده علو و فساد و سرکشی ندارند مخصوص می داریم و حسن عاقبت خاص پرهیزکار است )0 قصص/83

این پایان نامه دارای سه بخش است: بخش اول، بررسی لغوی قناعت و طمع: تعریف قناعت در لغت و قرآن و روایات و اخلاق، تعریف طمع در لغت و آیات و روایات و احادیث و اخلاق؛ بخش دوم، بررسی قناعت: مبانی قناعت در نهاد انسان، فوائد و آثار قناعت، زیانهای عدم قناعت، نقش قناعت در زندگی؛ بخش سوم، بررسی طمع: علل و انگیزه های طمع، مفاسد و زیانهای طمع، درمان بیماری طمع.

اندیشه جاودانگی و میل به بی نهایت از مسائلی است که ذهن بشر را به خود مشغول ساخته است. در تمام ادیان الهی نیز بر این اساس پس از بیان مسئله توحید مسئله معاد و سرانجام زندگی انسان آمده است. در دین مقدس اسلام هم، این مسئله به طور کاملاً واضح و مشخص در قرآن مجید بیان شده است. بر این اساس در این پژوهش قیامت از منظر قرآن مورد بررسی قرار گرفته است، تا علاوه بر شناخت صحیح و دقیق نسبت به این امر مهم، از آثار گرانبهای آن در تمام امور زندگی بهره مند شد. در این پژوهش ابتدا به بیان مفهوم قیامت پرداخته شده است که قیامت به معنای روز جزا، روز رستاخیز و روز بر خاستن از قبرها است. قیامت دارای نام های مختلف است که در قرآن حدود هفتاد نام آن آمده است همچنین قیامت دارای اوصاف مختلف می باشد از جمله: روز وحشت و هراس. از آنجایی که قیامت یکی از اصول دین است و اصول دین اثباتی است نه تقلیدی بنابراین اصل معاد را نیز می توان بر اساس براهین فطرت و حکمت و عدالت اثبات نمود. معاد دارای آثار و ثمرات بسیار زیبایی در زندگی اجتماعی، سیاسی و دینی انسان است که توجه به آنها سطح زندگی انسان را ارتقاء می بخشد. بنابراین تحقیق حاضر در چهار بخش که مشتمل بر نه فصل می باشد تنظیم گردیده است. بخش اول شامل دو فصل می باشد: در فصل اول تعریف و تبیین قیامت و در فصل دوم روایتهایی درباره قیامت آمده است. بخش دوم ( دلایل وقوع قیامت) دارای سه فصل می باشد: فصل اول: برهان فطرت، فصل دوم: برهان حکمت و فصل سوم: برهان عدالت. بخش سوم( آثار قیامت) است، که دارای دو فصل می باشد: فصل اول آثار تربیتی قیامت و فصل دوم شامل اعتقاد به معاد است. بخش چهارم درباره شبهات مطرح شده در مورد این موضوع است که دارای دو فصل می باشد: فصل اول شبهاتی که دارای معاد جسمانی است و فصل دوم شبهاتی که درباره شفاعت می باشد که در ادامه پاسخ شبهات بیان گردیده است. کلید واژه های این تحقیق عبارتند از: قیامت، ایمان، شفاعت و آثار که بر اساس کتب لغت مورد بررسی قرار گرفته است.