جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه پنج فصل دارد: فصل اول به کلیات پرداخته است. فصل دوم به واژه شناسی انفاق در قرآن پرداخته و واژه انفاق را از لحاظ لغت، عرف و اصطلاح قرآنی مورد بررسی قرار داده است، سپس دیدگاه های مختلفی را پیرامون این واژه بررسی نموده و با استفاده از آیات و روایات به این نتیجه رسیده است که این واژه از نظر قرآن دارای معنا و مفهوم گسترده ای است و امور معنوی از جمله انفاق علم، جان و جاه و قدرت را نیز دربرمی گیرد، پس از آن، واژه ها و تعبیرهای دیگر از قبیل: صدقه، زکات، احسان برّ، اعطا، ایتاء، اطعام، قرض الحسنه و... را که در قرآن در حوزه معنایی انفاق به کار رفته مورد بررسی قرار داده و چگونگی ارتباط این واژه ها با واژه انفاق را مطرح کرده است و در پایان، سرّ استفاده از تعبیرهای مختلف برای انفاق قرآنی را بیان می کند. فصل سوم به بیان مراتب انفاق پرداخته و انواع آن را از لحاظ حکم مورد بررسی قرار داده است. در فصل چهارم با استفاده از آیات و روایات، اموری مانند: مبارزه با فقر، تعدیل ثروت، تطهیر نفس و پرورش کمالات روحانی در نفس انسان به عنوان فلسفه تشریع انفاق مطرح شده است. فصل پنجم به بررسی شرایط انفاق و آفت های آن پرداخته است.

قرآن کریم و مسألة استعمال الفاظ آن در بیش از یک معنا با این انگیزه آغاز شد تا راهی برای جمع میان تفسیرها و برداشتهای مختلف و چندگانه از برخی آیات را نشان دهد. این موضوع که بیشتر شکل توصیف و تحلیل به خود گرفته در شش فصل تنظیم شده است. مهمترین نکته فصل اول (کلیات) ارایه تعریفی خاص از معنا و تنقیح جایگاه بحث است و فصل بعدی نیز بر همین تعریف مبتنی شده است. در فصل دوم تا حدی تاریخچة بحث گزارش و سعی شده در ضمن آن تطوراتی که در حوز استعمال لفظ در بیش از یک معنا که یک اصطلاح سنتی و اصول فقهی است رخ داده، نیز گستره های این موضوع بررسی و برای خواننده معرفی شود. در فصل سوم میاحثی به بحث گذاشته شده که به گمان مؤلف نوع موضع گیری دربارة آنها در نتیجه بحث اثر مستقیم دارد. این مباحث عبارتند از: تأثیر ویژگی های گویندة سخن در نوع سخن او، تأثیر ویژگی های شنونده در نوع سخن گوینده، تأثیر تاریخ و جغرافیای قرآن بر استعمال لفظ در بیش از یک معنا، و تعدد معنا و معیارهای آن. فصل چهارم به گزارش دلایل موافقان و مخالفان استعمال لفظ در بیش از یک معنا اختصاص داده شده است. در این فصل که کاملا رنگ بحثهای اصول فقهی سنتی به خود گرفته است در مجموع پنج نظریه معرفی شده و ادله هر یک به اشاره یا تفصیل گزارش شده است. در فصل پنجم نمونه هایی از استعمال لفظ در بیش از یک معنا به صورت کاملا تحلیلی و توصیفی به بحث گذارده شده است و از طرح نمونه های نقضی نیز غفلت نشده است و بالاخره در فصل ششم نمونه هایی از این نوع استعمال در روایات رسیده از معصومان مورد تحلیل قرار گرفته است. در دو فصل اخیر همان تعریف ارایه شده از معنا در فصل اول به عنوان یک اصل بر تحلیل نمونه ها سایه انداخته است. در پایان این تحقیق در مجموع دو نتیجه گرفته شده است: نخست آن که نزاع میان دانشمندان در جواز و عدم جواز استعمال لفظ در بیش از یک معنا در بسیاری از حوزه هایش همچون مفهومها، مدلولهای التزامی، معانی باطنی، معانی کنایی، مجاز، استعاره و بخشی از مباحث ادبی،نزاعی لفظی می باشد. به این معنا که معانی برداشت شده در دایرة این حوزه ها مورد پذیرش همة مفسران اسلامی می باشد با این اختلاف که برخی آنها را از مصادیق استعمال لفظ در بیش از یک معنا دانسته و برخی این گونه ندانسته اند. دوم آنکه جواز و عدم جواز استعمال لفظ در بیش از یک معنا به صورت یک قاعدة کلی غیر مقبول می نماید. سپس دو ملاک برای جواز استعمال الفاظ قرآن در بیش از یک معنا معرفی شده است؛ یکی عدم ناسازگاری معانی متعدد لفظ با نصوص آیات محکم، دیگری عدم ناسازگاری با روایات قطعی معصومان علیهم السلام

این رساله با عنوان «قرآن کریم و کتاب مقدس هندوها» در چهار بخش و ده فصل تنظیم شده است: بخش اول: این بخش در دو فصل به معرفی قرآن کریم و اوپانیشادها پرداخته است؛ فصل اول، تاریخچه پیدایش اوپانیشادها، علت پیدایش و تعداد آن ها، شرح هایی که بر آن نوشته شده، اهمیت و ارزش آن ها نسبت به کتاب های دیگر هندو و نگاهی به محتوا و مفاهیم آن ها را دربردارد و فصل دوم به بررسی موضوعاتی از قبیل: اهمیت قرآن نزد مسلمانان، وحی و اقسام آن، آغاز نزول قرآن کریم و چگونگی نزول آن، اهتمام رسول اکرم| در حفظ و نگهداری قرآن از تحریف و تاریخ نگارش قرآن پرداخته است. بخش دوم: این بخش در سه فصل به معرفی آتمن و برهمن، اهمیت، حقیقت و خصوصیت های ذات خداوند متعال و مقایسة هر دو کتاب پرداخته است. بخش سوم: این بخش به بررسی اوصاف خداوند از نگاه اوپانیشادها و از نگاه قرآن پرداخته و جنبه های مشترک آن ها را مورد بررسی قرار داده است. بخش چهارم: این بخش در دو فصل، نظریات هر یک از این کتاب ها را مورد بررسی قرار داده است. فصل اول به سرنوشت انسان ها پس از مرگ از نگاه اوپانیشادها و فصل دوم به اهمیت و ضرورت معاد، مرگ، برزخ، حساب، بهشت، دوزخ، گروه بهشتیان ودوزخیان و جاودانگی با استناد به آیاتی که به وقوع و فلسفه معاد دلالت دارند پرداخته است.

این تحقیق برآن است که با توجه به آیات قران کریم و دیگر منابع اسلامی به بررسی تحلیلی مسئله قساوت قلب از دیدگاه قران و روایات بپردازد. ضمن بیان تحلیلی وروشن از ابعاد مختلف درمورد قساوت قلب بااستفاده ازآیات وروایات ،اهمیت این تحقیق مشخص می شود . این پژوهش برآنست تابا استفاده از آیات وروایات به بحث تحلیلی درمورد قساوت قلب ،بررسی معنای قلب وقساوت درقران وروایات ،بررسی معنای قساوت ،بررسی عوامل قساوت ،بررسی درمان قساوت و...واهمیت وضرورت آن با استفاده از آیات قران وروایات بپردازد . روش تحقیق این پژوهش باتوجه به امکانات وهدف تحقیق روش توصیفی- تحلیلی است . پس از گردآوری اطلاعات از منابع و مآخذ مختلف روایی وقران کریم وتجزیه وتحلیل آنها نتایج زیر حاصل شده است : قساوت قلب حالتی است روحی وروانی که درآن قلب انسان به علت انجام اعمال خلاف دین و خلاف دستورات الهی ،واعمال منافی اخلاق ،دیگر حالت پذیرش حق وحقیقت درآن از بین می رود ،نسبت به گناه خشنود واز اعمال صالحه دور می شود ،مناظر رقت آور مثل دیدن مظلوم وگرسنگی یتیم و...هیچ نوع تغییری در اوحاصل نمی کند وصاحب چنین قلبی را خدا وعدۀ دوزخ داده است . قساوت یک بیماری روحی است ، یعنی ارثی نیست بلکه اکتسابی است و آن براثر اعمال خود شخص به وجود می آید.قساوت براثر یک سری عوامل به وجود می آید که قران کریم وروایات برای درامان نگه داشتن انسان ازآن این عواملی را بیان داشته اند .این عوامل عبارتند از : تکذیب آیات الهی ،غفلت، هوا پرستی ، ضلالت وعدم پذیرش اسلام، پیمان شکنی ، لجاجت در شرک ، کثرت گناه ، طول اَمل ،ظلم، ترک عبادت ، حرامخوری، پرخوابی ، پرخوری ، خاک ریختن بر قبر نزدیکان و... قساوت قلب همانند هربیماری روحی دیگر یک سری آثار وعواقب رادرپی داردکه شخص قاسی را به دوزخ درخواهد آورد .بعضی از این آثار عبارتند از : تحریف کلام الهی ،فراموشی نعمتهای خداوند ، القای فتنه در قلب به وسیلة شیطان، عدم خشوع در برابر خداوند، عبرت نگرفتن ، جمود العین ، دوری از خدا، شقاوت ، عدم استجابت دعا ، عقوبت دردناک ، مانع شدن از ریزش باران ، فراموشی علم ، محروم شدن ازرزق وروزی و... قساوت قلب خود مصادیقی دارد که به عنوان اشخاص وگروههای قاسی القلب از آنها یاد شده از جمله : ابوجهل ، ابولهب وفرزندانش ، منافقان، مشرکان ، اهل کتاب (یهود ونصاری)، اهل جحود وعناد از کفر. این بیماری بدون درمان نیست وباتوجه به اهمیت آن ،راههای پیشگیری ودرمان آن ازسوی قران کریم وروایات اسلامی بیان شده ،بلکه انسان بتواند به سعادت برسد.بعضی از راههای درمان عبارتند از : ذکر خدا ،دوری از گناه، یاد مرگ ، توجه به علم خدا وند، اشک ریختن ، نماز خواندن ، همنشینی با صالحان وعالمان ، رعایت حال قلب در مواقع مختلف، خوردن بعضی از غذا ها ومیوه ها ، موعظه ، تاریخ گذشتگان وتحولات روزگار ، سخنان تازة حکیمانه و...

در محیطی که موجبات غفلت از خدا و روز حساب بیشمار است و مردم بی خبر از عواقب شوم گنهکاری در وادی طغیان و عصیان شتابان می روند و با دست خود، تیشه به ریشه ی سعادت و شرف انسانی خود می زنند و عاقبت و منتهی الیه این زندگی گناه آلوده سر از عالمی سراسر ظلمت و وحشت در آورده و خود را معذب به عذاب سوزان خدا می سازند، در چنین محیطی وظیفه ی انسانی و اسلامی هر مسلمانی ایجاب می کند تا آنجا که ممکن است به هر وسیله ای در بیداری خود و جامعه کوشا باشد تا به سعادت نهایی برسد. آنچه در این سطور می خوانیم بصورت اجمال در فصل اول غرض از خلقت انسان و هدف نهایی انسان بیان می شود و همچنین انواع قلبها و حالات آن و ویژگی قلبها اشاره شده است . فصل دوم شامل تعریف قساوت و ویژگی قلب قسیّ و آثار گناه در دل و ویژگی های قلب قسی و همچنین نشانه نخستین درجه ایمان و ... پرداخته شده است که از آیات و روایات استفاده شده است. فصل سوم شامل عوامل ایجاد قساوت که شامل موضع گیری در برابر انبیاء الهی ، پیمانشکنی ، جدایی و دوری از مکتب وحی غفلت ، اصرار بر گناه، پرگویی، خوردن حرام و ... بیان شده است. فصل چهارم : آثار شوم بیماری بیان شده است که بدبختی جامعه از همین بیماری می باشد و همچنین در مورد خطر بیماری بحث شده است تا در بیدار ساختن مردم غافل و به هوش بودن انسانها کمکی شود و دلی بیدار گردد. فصل پنجم: راههای نورانی ساختن دل و رهایی از بیماری قساوت بیان شده است که از حوادث و آثار این بیماری مطلع و بیدار شده و به حال خود توبه کنند و ظلمت غفلت را از فضای جان بزدایند تنبهی پیدا کنند و در عاقبت شوم این زندگی آلوده خود بیندیشند و تا فرصت باقی است به اصلاح خود بپردازند و این ندای آسمانی قرآن را مکرر برخود و خاندان خود تلقین نمایند. « أَ لَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ ءَامَنُوا أَن تخْشعَ قُلُوبهُمْ لِذِکرِ اللَّهِ وَ مَا نَزَلَ مِنَ الحَْقّ ِ وَ لا یَکُونُوا کالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَب مِن قَبْلُ فَطالَ عَلَیهِمُ الأَمَدُ فَقَست قُلُوبهُمْ وَ کَثِیرٌ مِّنهُمْ فَسِقُونَ » آیا هنگام آن نرسیده که گرویدگان ( ظاهری) دلهایشان به یاد خدا خاشع گردد و به انچه که از حق نازل شد بدان توجه کنند و مانند کسانی که پیش از این برایشان کتاب آسمانی تورات فرود آمد نباشد که دوره طولانی بر آنها گذشت و قلوب آنها زنگ قساوت گرفت و بسیار فاسق و خارج از وادی حق گشتند . آری! وقت آن رسیده و اینک گوش به فرمان حق باشید. حاصل گفتار این شد که اموری چند از مظاهر تمدن مادی در زندگی ما مسلمانان راه یافته و موجب پیدایش بیماری مهلک قساوت دل در مردم گشته است و یک نوع حالت صلابت و غلظت و سنگ دلی در جان ها پدید آمده و اهلیت تفهم و تأثر از مذاکرات معنوی و روحانی از قلب ها رخت بر بسته است بطوری که نه از، شنیدن آیات آسمانی قرآن تکان می خورند و نه از مواعظ آن گویی به فرموده ی قرآن حکم، از تخته سنگی کوهستانی نیز سخت تر گشته اند. « ثُمَّ قَست قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِک فَهِیَ کالحِْجَارَةِ أَوْ أَشدُّ قَسوَةً » آری! این حال، حال قساوت است و بیماری مهلک بشر نطفه ی شقاء و بدبختی و هلاک ابدی ا نسان است که انسان را بسوی عذاب دردناک و سوزان منتهی می کند. «وَ مَنْ أَحْسنُ قَوْلاً مِّمَّن دَعَا إِلی اللَّهِ وَ عَمِلَ صلِحاً وَ قَالَ إِنَّنی مِنَ الْمُسلِمِینَ » کیست خوش سخن تر از آن کس که به سوی خدا بخواند و کردار نیک از خود نشان داده و بگوید من از تسلیم شوندگانم.

قرآن کلامی ثقیل و پرمغز است، ولی به دلیل هماهنگی با فطرت انسان ها، فهمیدن وبهره مندی از آن برای همگان قابل فهم است. مراد از زبان قرآن و مردمی بودن آن،سخن گفتن با فرهنگ مشترک مردم است.انسان ها اگرچه در لغت و ادبیات از یکدیگر بیگانه اندولی درفرهنگ انسانی که همان فطرت پایدار است، مشترک هستند.قرآن نیز با همین فرهنگ باانسان ها سخن می گویدو در بیان معارف خود شیوه های خاصی دارد.این کتاب الهی در رسیدن به اهداف خود روش های خاصی را برگزیده که یکی از آن روش ها بیان قصص است . قرآن کریم داستان پیامبران و تاریخ امت های گذشته را نقل می کند، اما نه چون تاریخ نویسان و قصه پردازان، بلکه قسمت هایی از تاریخ آن بزرگان و امت های آنان را که با هدف هدایت گری خود هماهنگ است، بیان فرموده است. قصه نویسان در نوشتن یا نقل قصه های خود وارد جزئیات قضایا می شوند و مخاطب خود را سرگرم می کنند، ولی قرآن کریم چنین روشی ندارد . از طرفی چون قرآن کریم کتابی تربیتی و سازنده در تمام زمان ها و مکان هاست، بسیاری از مطالب یا فرازهایی از داستان های آن تکرار شده است تا شنونده و متعلم مطالب جدیدی بیاموزند . این تکرار از آن روست که قرآن کتاب نور و هدایت است، لذا در مقام هدایت لازم است مطلب واحد در هر مناسبت با زبانی خاص ادا شود تا ویژگی پند و موعظه و سازندگی را داشته باشد، برخلاف کتب علمی که هر مطلب تنها در یک جا بیان می شود و تکرار آن سودمند نیست ؛تکرار،در قرآن ارشاد و هدایت ضروری است این تکرار علاوه بر مساله هدایت، نکته جدید و مفهوم تازه ای را به مخاطبان می آموزد.یکی از مهم ترین ابزار تعلیم و تربیت که اثر قاطع و تعیین کننده ای در ساختن شخصیت فرد و جامعه دارد، ارائه نمونه ها و الگوهای گویا از ارزش ها و ضد ارزش هاست؛که قرآن کریم در مقام تعلیم و تربیت با طرح قصه های گوناگون تاریخی و استفاده منطقی از تاریخ، آن را در خدمت اهداف خود قرار می دهد و شنونده یا خواننده را در حالتی که گویا در فضای داستان نفس می کشد و با شخصیت های آنان زندگی می کند، قرار می دهد. بدین گونه الگوهایی که قرآن کریم در قصه های خود مطرح می کند،نمونه هایی عینی و لمس شده از خوبان و بدان خواهند بود که در پرورش افراد بسیار مؤثر وکارسازهستند و این شیوه و روشی است که قرآن در امر تعلیم و تربیت دارد و این ماهستیم که باید تمام شیوه های انسان ساز قرآن را برای خود و فرزندانمان به کار برده تا به رشد و تعالی برسیم .

تحقیقی که پیش رو داریم تحت عنوان قصه حضرت داود در قرآن است که به روش کتابخانه ای تهیه شده است. که شامل چهار فصل می باشد. فصل اول: کلیات که خود شامل مقدمه، هدف موضوع، اهمیت موضوع و پیشینه موضوع می باشد. فصل دوم: طالوت و داود که شامل: بنی اسراییل قبل از طالوت، تابوت سلطنتی، در خواست پادشاه، پادشاهی طالوت، آشنایی طالوت با شموئیل، علامت پادشاهی، آزمایش سپاهیان، پیروزی طالوت، داود وارد سپاه طالوت می شود. حدیث داود با جالوت و مرگ طالوت و پادشاهی داود می شود. فصل سوم: داستان داود که شامل: ازدواج داود، قضاوت داود، فلسفه امتحان داود، روایات اسلامی و ماجرای داود، چگونگی تسبیح کوهها و پرندگان با داود، ویژگی زبور داود، بشارت حکومت صالحان، سیره داود، اصحاب سبت، نعمتهای خداوند به داود، زره سازی، بنای بیت المقدس، عمر و وفات داود. فصل چهارم: عصمت داود(ع) که شامل: عصمت در لغت، عصمت در اصطلاح، ضرورت عصمت، فلسفه عصمت، دلایل عقلی بر عصمت انبیاء، دلایل نقلی بر عصمت انبیاء، عصمت پیامبران از شرک و گناه، استغفار داود و حقیقت داستان می باشد.

این رساله با موضوع «قلب و نقش آن در معارف الهی از دیدگاه قرآن» در یک مقدمه، چهار بخش و یک خاتمه تنظیم شده است: بخش اول: کلیات بحث این بخش داری پنج فصل است؛ فصل اوّل به مفهوم واژه قلب در لغت و اصطلاحات مختلف علمی، فصل دوم به حقیقت و ماهیت قلب، فصل سوم به واژگان هم افق یا مترادف قلب، فصل چهارم به روابط قلب و فصل پنجم به انواع قلب و رنگ های آن اختصاص دارد. بخش دوم: معرفت قلبی، دلایل، منابع، ابزار و مراتب آن این بخش دارای پنج فصل است؛ فصل اوّل به امکان شناخت قلبی با دلایل قرآنی، فصل دوّم به منابع معرفت قلبی، فصل سوم به ابزار معرفت قلبی، فصل چهارم به خداشناسی، انسان شناسی و طبیعت شناسی قلبی و فصل پنجم به مراتب معرفت قلبی اختصاص دارد. بخش سوم: زمینه ها و شرایط معرفت قلبی این بخش دربردارنده سه فصل است؛ در فصل اوّل به زمینه های معرفت قلبی، شامل: بیداری، توبه و دوام آن، مراقبه و محاسبه پرداخته شده و در فصل دوّم، شرایط نظری معرفت قلبی مورد بررسی قرار گرفته و در فصل سوم شرایط عملی معرفت قلبی بیان شده است. بخش چهارم: موانع معرفت قلبی در این بخش، موانع نظری، عملی و دائمی معرفت قلبی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

پژوهش حاضر، به دنبال پاسخ به این پرسش است که انسان‏شناسی قرآنی چه تأثیری بر اخلاق پزشکی می‏گذارد. در این راستا، به بررسی مهم‏ترین مبنای اخلاق پزشکی یعنی انسان‏شناسی می‏پردازد. این پژوهش، در نظر دارد نشان دهد که تعریف ما از انسان و نوع نگاه ما به او، در چگونگی تعامل با او تأثیر می‏گذارد. اگر نگاه ما به انسان، نگاهی مادی باشد، انسان صرفاً موجودی خواهد بود در کنار سایر موجودات و مرگ و زندگی او، ارزشی یکسان خواهند داشت؛ اما اگر انسان را به جز جسم مادی، دارای روحی الهی و خدایی بدانیم، آن‏گاه، روح و جسم او، هر دو از کرامت و شرافت بالاتری برخوردار خواهند شد و زندگی او و تلاش‏ برای حفظ آن، ارزشی فوق‏العاده خواهد یافت. این پژوهش، پس از بررسی نگاه فیلسوفان غربی به انسان و مقایسه‏ی آن با دیدگاه قرآن، به این نتیجه رسیده است که انسان‏شناسی قرآنی، در مقایسه با سایر انواع انسان‏شناسی، از جامعیت و اتقان بیش‏تری برخوردار است و شایسته است که پزشکان، با توجه به شناختی که قرآن از انسان ارائه می‏دهد و او را به عنوان اشرف مخلوقات معرفی می‏کند، به بررسی اصول نظری اخلاقی پزشکی و چگونگی تعامل با بیمار بپردازند.

یکی از خلأهای موجود در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی را می¬توان فقدان روش¬های تحقیق کاربردی دانست که از مبانی صحیحی برخوردار باشند. با توجه به این که یکی از منابع مهم نقل پژوهی در حوزه مطالعات میان رشته ای، قرآن کریم می باشد لذا لازم است، روش پژوهش برای تحقیقات موضوعی در قرآن تبیین شود. بر این اساس در نوشتار حاضر تلاش شد تا روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم بر مبنای تفسیر قرآن به قرآن که به عنوان بهترین شیوه تفسیر قرآن کریم شناخته می شود برای این نیاز ارائه شود. در ابتدا به تبیین مبانی روش تحقیق پرداخته شد و بحث¬های مبنایی در خصوص تعریف دین، نسبت میان عقل و نقل به عنوان اجزای دین، نسبت میان کتاب و سنت به عنوان اجزای نقل، دامنه نقل، رابطه میان مسایل علوم انسانی اسلامی و علوم انسانی متعارف و... ارائه شد. یکی از غفلت-هایی که در حوزه نقل پژوهی وجود دارد عدم برقراری تناسب میان دامنه معارف نقلی و مسایل مورد پژوهش است. این امر باعث می شود تا موضوعی که خارج از دامنه نقل قرار دارد بی جهت بر آن عرضه شود. در نهایت با بیان برخی از این نکات مهم در مواجهه با نقل، الگویی کاربردی که از هشت گام تشکیل می شود برای پژوهش موضوعی در قرآن کریم ارائه گردید.