آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

اهمیت و ضرورت بررسی مقایسه ای نگاه عطار و یونگ در باب تجربه ی دینی ،جستار از طریق ِ فراسوی علم و فلسفه ،به منظور دست یابی به افق لایتناهی انسانیت است .گذشته از این،با بررسی نگاه ایشان در باب تجربه ی دینی، انسان شرقی در می یابد ،که آن چه غرب ،امروز به طور علمی بیان می کند ،او از سال ها پیش این گنجینه ی عظیم را دارا بوده است .نگارنده کوشیدهاست تا با نظر به علل رویکرد تجربی عطار و یونگ به دین ،به ویژگی های تجربه ی دینی از منظر این دو متفکر بپردازد.فرایند مقاله ی حاضر تصریح می کند ،در برابر اضطراب و سردرگمی انسان امروزی ،چاره ای نیست جز، بازگشت تجربی به دین ،بازگشتی نه به اقتضای ایمان دستوری و مقلدانه ، بازگشتی وجودی و اگزیستانس که حاصل مواجهه انسان با امور است.حاصل چنین بازگشتی دست یافتن به آرامشی حقیقی ؛ و معرفتی پایدار خواهدبود. با بررسی آرای عطار و یونگ ،در زمینه ی تجربه ی دینی و تحلیل رویکرد ایشان ،مشخص گردید ،عطار به عنوان عارف ،به منظور شناخت خداوند و یونگ به عنوان روان پزشک ،به هدفِ درمانِ بیماران روحی ،به این موضوع پرداخته اند ؛ و نتیجه حاصل از بررسی و تحلیل ویژگی های تجربه ی دینی در نگاه این دو متفکر،بر آن است که ایشان ،دارای اشتراکاتی بدین قرار هستند : بیان ناپذیری؛ کیفیت معرفتی؛ انفعال و ناپایداری .

پدیدارشناسی مفهوم وحی و نبوت، انواع و مراتب آن در دین های یهود و مسیحیت، هدف از نبوت انبیای بنی اسرائیل و ظهور عیسی مسیح در کارکرد نبوتی، ملاک هایی که بر اساس آنها صدق یا کذب و اعتبار یا عدم اعتبار دعوت نبی در این دو دین مشخص می شود و مساله مرجعیت نبی در سنت های دینی یهودی و مسیحی، به ترتیب در دو بخش مقاله حاضر بررسی شده است.نویسندگان مقاله حاضر با تاکید بر متن کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید)، ضمن تلاش برای ارایه روایتی تازه از این مفهوم دینی یهودی و مسیحی و در عین آگاهی از تفاوت های ساختاری میان نبوت یهودی و نبوت مسیحی، بر عنصر واسطگی و طریقیت نبی در هر دو دین تاکید ورزیده و بدین ترتیب کوشیده اند میان برخی اجزای ظاهرا نامتجانس پدیدار یهودی وحی و نبوت با پدیدار مسیحی آن هم در ساختار و هم در کارکرد، تلائمی نسبی بر قرار سازند.

تفسیر کتاب مقدس در سنت مسیحی، سابقه ای طولانی دارد. نخستین مفسر مسیحی را در واقع می توان خود عیسی دانست. او برای هماهنگ کردن متون مسیحی با عهد قدیم به تفسیر بعضی از آیات عهد قدیم پرداخت. سنت تفسیری مسیحیت در این مقاله در سه بخش عمده خلاصه شده است. مکتب اسکندریه، مکتب انطاکیه و مکتب رومی (لاتین). هر یک از این مکتب های تفسیری را با آبای ویژه ای نمایندگی می کرده اند. آبای اسکندرانی، متون مقدس را به روش تمثیلی تفسیر می کرده اند. آبای انطاکی از روش لفظی پیروی می کرده اند. آبای لاتینی که از فرهنگ و زبان روم متاثر بوده اند، گاه به روش تمثیلی و گاه به روش لفظی، کتاب مقدس را تفسیر می کرده اند.

آبراهام مزلو پدر روان شناسی انسانگرا و روان شناسی فراشخصی ، چهره ای برجسته در روانشناسی محسوب می شود. آرای او در باب انسان شناسی و بطور اخص در مورد سرشت انسان و نیازهای سرشتی بشر تأثیر بسیاری بر نظریات مختلف در علوم مرتبط با انسان داشته است. مزلو معتقد است انسان علاوه بر نیازها (به تعبیر خود مزلو نیازهای کمبود)- نیازهای جسمانی ، نیازهای امنیتی، نیاز تعلق داشتن و محبت ، نیاز احترام و عزت نفس، خودشکوفایی- دارای فرانیازها(یا نیازهای بودن) نیز هست. برای حفظ بقا و نیز رشد ارگانیزم لازم است نیازها ارضا شوند. محرومیت و ناکامی از نیازها موجب آسیب می شود. هنگامی که نیازها تا حدودی برطرف می شوند ، فرانیازها ظاهر می شوند. فرانیازها در واقع نیازهای معنوی انسان یا همان ارزش ها هستند. ارزش ها نیازهای سرشتی انسان هستند و مانند دیگر نیازها اگر ارضا نشوند آسیببه بار می آورند. آسیب ارزشی را فراآسیب می نامد. افرادی که مشغول ارضای نیازهای کمبود هستند در واقع در قلمرو کمبود(D) زندگی می کنند اما کسانی که فرانیازها در آن ها ظهور کرده است وارد قلمرو بودن(B) شده اند. زندگی در قلمرو بودن در واقع زندگی ارزشی و زندگی معنوی است و این زندگی در واقع حیات آرمانی یک انسان است. انسان آرمانی مزلو انسانی است که نیازهای کمبود او تا حدودی ارضا شده است و به مرحله ی خودشکوفایی رسیده است ودر این مسیر پیش می رود و فرانیازها در او بروز کرده است. این فرد خودشکوفا ارزش هایش ، ارزش هایی درونی اند. یعنی این ارزش ها از درون او ، از تجربه های معنوی(به تعبیر عام تر تجربه های اوج) او نشأت گرفته اند و ناشی از تقلید و تعبد نیستند. مزلو معتقد است دو نوع دین بیشتر وجود ندارد. دین اوج گراها و دین اوج گریزها. اوج گرا کسی است که دینش از درونش جوشیده است. دینداری او با جدیت ، عمیق و باطنی است. در حالیکه اوج گریز شخصی است که دینش ظاهرگرایانه و حاصل تقلید و تعبد است. مزلو معتقد است ادیان یکی از عاملان فراآسیب هستند. اول بخاطر تصور بدبینانه ای که از سرشت انسان دارند و ازین رو با ارضای نیازها مخالفت می ورزند.(مزلو در مورد اخلاق نیز چنین نظری دارد. او معتقد است میزان خوب و بد بودن باید بر اساس نیازهای سرشتی باشد.) دوم بخاطر سازمانی کردن تجربه های اوج نبی توسط اوج گریزها و ممانعت از تجربه های اوج شخصی و در نتیجهشخصی بودن دین و باطنی بودن دین که منجر به ظهور تعبد و تقلید و ظاهر گرایی می شود. سوم بخاطر غیرعقلانی بودن باورها و فرامین شان. مزلو معتقد است دینداری حقیقی آنست که فرد به شخصی تجربه های اوج عمیق تر و شدیدتر داشته باشد و بر اثر این تجارب ارزش هایی مثل راستی ، دانایی ، زیبایی ، عدالت و ... برای او درونی شده باشند و مسیر زندگی اش در جهت تحقق این ارزش ها باشد.

رویکرد الیاده به انسان بخش مهمی از آراء دین پژوهی او را به خود اختصاص داده است. انسان در این جهان با دغدغه ها و بحران هایی هستی شناختی مواجه است و همواره تلاش می کند تا پاسخی برای آنها بیابد. وضعیت انسان در این جهان شرایط هبوط در تاریخ و جدایی از شرایط مطلوب اولیه است؛ و دین و اسطوره به او کمک می کنند تا بتواند موقعیت وجودی خود را بهبود بخشد. او از طریق آیین های اسطوره ای می تواند به مدتی هرچند کوتاه زمان تاریخی را فسخ کند و در ابدیت خدایان و زمان آغازین قرار گیرد. علاوه بر این انسان دینی دغدغه معنابخشی زندگی را دارد. برای او تنها اعمال و کرداری واقعی اند که مقدس باشند. هر عملی باید تکراری از نمونه ازلی و مثالی اش باشد. انسان مدرن نیز کمابیش چنین دغدغه هایی در زندگی خود دارد. اگرچه او اکنون خود را زاده تاریخ می داند و عقیده ای به الگوهایی ماورالطبیعی برای زندگی خود ندارد، اما او نیز میراث دار گذشتگان خویش است و نمی تواند به کلی فارغ از اندیشه های دینی باشد. امر مقدس در دنیای امروز مستتر و پیچیده است. و می توان بسیاری از الگوهای دینی جوامع سنتی را در صور فرهنگی وهنری و حتی سیاسی و اجتماعی امروز باز شناخت.

سوال اصلی رساله این است که آیا صوفیه اعم از قلندریه و اهل فتوت در برپایی آیین های عزاداری نقش داشته اند؟ در صورت اثبات این موضوع میزان تأثیر گذاری آنها بر آیین های عزاداری محرم به چه اندازه بوده و از میان آیین ها و عناصر عزاداری محرم کدام یک به طور مشخص اصلی صوفیانه دارد؟ فرضیه مطرح شده این است که صوفیه در بسیاری از آیین های عزاداری تأثیر اساسی و تعیین کننده داشته و منشأ بسیاری از آیین های عزاداری اند. بر این اساس بسیاری از آیین ها و عناصر عزاداری یا به کلی صوفیانه است و یا اینکه صوفیان واسطه انتقال آن از فرهنگ ایرانی و شرقی به فرهنگ شیعی و اسلامی بوده اند. در این رساله ابتدا ضمن معرفی موضوع، دسته بندی و مرور منابع به سابقه عزاداری در سنّت اسلامی و ایرانی پرداخته شده است. سپس اهل فتوت اعم از فتوت صوفیانه و عیاری ونیز نسبت آنان با تصوف مورد بحث قرار گرفته است. نیز در فصلی مجزا به گرایش های شیعی و آیینی فتوت نامه سلطانی که از لحاظ محتوا و صورت، تحوّلی در شیوه فتوت نامه نویسی به حساب می آید، پرداخته شده است. درباره قلندران و قلندر نامه ها نیز چنین بررسی هایی صورت گرفته و به ویژه در قلندرنامه های دوران صفوی، اقدامات آیینی آنان در برپایی عزاداری محرم نشان داده شده است. پس از آن در فصولی مختلف آیین های عزاداری محرم که گروه های صوفی در آن مدخلیت و نقش داشته اند، مورد دقت قرار گرفته است. به این ترتیب که در ابتدا آیین مورد بحث به عنوان یکی از آیین های محرم معرفی شده و جایگاه تاریخی آن در ارتباط با گروه های صوفی مورد بحث قرار گرفته و سرانجام صبغه و سابقه صوفیانه آن در عزاداری های محرم نشان داده شده است.این فصول عبارتند از سقّایی، جریده برداری، سنگ زنی، توغ برداری، نخل گردانی، خود آزاری آیینی و قمه زنی، نزاع حیدری و نعمتی. هچنین در فصولی مجزا به نقش صوفیه در قصه خوانی و نقالی، روضه خوانی و همچنین تعزیه خوانی پرداخته شده است. تأثیر دولت صفویه بر آیین های محرم و همچنین بررسی دو عنصر مهم «تکیه» و« بابا» که در آیین های عزاداری اهمیت دارند و در اصل عنصری صوفیانه هستند از دیگر موضوعات مورد بحث در این رساله است. در نهایت نیز با مرور محتوای رساله بر فرضیه اصلی - تأثیر اساسی صوفیه در آیین های محرم - تأکید شده است.

سه رسالۀ اول و دوم تیموتائوس و تیتوس در عهد جدید، منسوب به پولس، معروف به رسالات شبانی هستند. وثاقت این رسالات تا قرون‌وسطی موردپذیرش بود اما با شروع جریان نقد تاریخی کتاب مقدس همچون دیگر نوشته های کتاب مقدس، سندیت و محتوای این رسائل موردبررسی جدید قرار گرفتند. این مقاله درپی پاسخ به دو سؤال دربارۀ این رسالات است؛ نخست بررسی انتساب این رسالات به پولس و دوم تأثیر آموزه‌ها و الهیات این رسالات بعد از جریان نقد تاریخی کتاب مقدس. نخستین بار شلایرماخر سندیت این رسالات را مورد تردید قرار داد و دانشمندان بعدی با تأیید نظر او دلایل بیشتری را ارائه دادند. روش بررسی ای مسئله روش تحلیل مفهومی است. به نظر می‌رسد پولس نویسندۀ حقیقی رسالات شبانی نیست. علی‌رغم تمامی نقدها و بررسی­ها، امروزه رسالات شبانی منشأ الهام و تأثیر در جامعۀ مسیحی هستند. تأثیر رسالات شبانی بر ساختار کلیسای مسیحی، الگوی رفتاری مؤمنان و انجمن‌های خیریه هنوز قابل‌توجه است

جایگاه دین و الاهیات بار دیگر در جهان امروز، ارتقا یافته است؛ این اهمیت مرهون تغییرات معرفتی است که در نیم‌قرن اخیر با طرح اندیشه‌های پست مدرن و زیر سؤال رفتن ایده‌های علم‌گرایان? روشنگری محقق شده است. با تأثیر از این تحولات، زمینه‌های توجهی جدّی و مجدّد به مدعیات دینی، دوباره فراهم گردیده و پژوهش در حوز? دین در پرتو روش‌ها و رهیافت‌های نوین به طور مضاعفی مورد اقبال پژوهشگران قرار گرفته است. با نظر به اهمیت شناخت ادیان، «پدیدارشناسی» به عنوان یک «روش» در دین‌پژوهی، با تأثیر از ایده‌های فلسفی «ادموند هوسرل» رهیافت‌های متنوعی را در پیشِ روی دین‌پژوهان، جامعه‌شناسان دین، روان‌شناسان دین و مورخان ادیان قرار داده است. افزون بر این، در مطالع? پدیدارشناختی دین، پدیدارها، یا به عنوان مفاد آگاهی مورد بررسی قرار می‌گیرند و یا حاکی از تجرب? دینی مؤمنان تلقی می‌شوند. با نظر به دغدغه فوق، سعی شده است در این رساله، به «پدیدارشناسی تجرب? دینی از نظر ردولف اتو» با تکیه بر کتاب «مفهوم امر قدسی» پرداخته شود تا روش پدیدارشناسان? او در مواجه? با تجرب? دینی استخراج گردد. به این منظور، اولین قدم، تعیین جایگاه او در میان دیدگاه‌های متنوع پدیدارشناسان دین خواهد بود. در وهل? دوم، با بیان تفاوت‌های پدیدارشناسی هوسرل با روش پدیدارشناسی دین‌پژوهان، ملاک و معیاری برای روش اتو بدست آمده است. تأثیر اتو از شلایرماخر در مقول? تجربه دینی و نقد او، مسئله سومی است که این رساله به آن توجه نشان داده است. مجموعه این مسائل، نشان می‌دهد که روش پدیدارشناسی تجربه دینی اتو، با تمایز میان عقلانی و غیرعقلانی و تعلیق رویکرد مفهومی و عقلانی به دین آغاز شده و به تشریح احساس مینوی حاصل از نومینوس می‌پردازد. این احساس مینوی که همان دین غیرعقلانی است، حاصل بسط عناصر نومینوس در سوژ? فردی است. اتو با اشاره به چهار رویکرد توصیفی، فلسفی، الاهیاتی و تاریخی، می‌کوشد تا با نوعی شهود ماهوی به ذات پدیدارهای دینی که همان امر قدسی است دست یابد. در نهایت، حقیقت دین که همان مفهوم تکامل یافته امر قدسی و حقیقتی غیرنفس‌الامری است، ملاک سنجش ادیان معرفی شده است. با این حال، نقد‌هایی که می‌توان به مساعی نظری اتو معطوف داشت، در دو محور نقد غیرروشی و نقد روش‌شناختی مورد توجه قرار گرفته‌اند. مسئله‌ای که این رساله پیش‌روی تحقیقات بعدی قر.

شناخت انسان و توانایی های طبیعت او عاملی است که در چگونگی رابطه انسان با خدا و در سرتاسر زندگی دینی او امری مهم تلقی می شود.اندیشه مسیحی با این دیدگاه که انسان را موجودی شبیه به خداوند معرفی می کند،اصل وجود او را وابسته به خدا به تصویر می کشد.انسان با طبیعتی پاک و اراده و عقل سالم خلق شده است،اما این ویژگی ها بواسطه گناه ازلی تا اندازه ای دچار فساد و تباهی گردیده است . آگوستین نظرات پولس رسول در باب گناه ازلی و انتقال آن به فرزندان آدم را می پذیرد و بواسطه این اعتقاد توده انسان ها را گناه کار معرفی می کند.او گناه را ذاتی ماهیت بشر می داند و معتقد است این گناه نتایجی چون معیوب شدن طبیعت انسان،سستی اراده و تمایل آن به انجام امور شر،شهوت،جهل ومرگ را با خود به همراه دارد. آموزه هبوط بیانگر این نکته است که آفرینشی که اکنون وجود دارد، در مرحله‌ای پایین‌تر از آن است که خدا در نظر داشت. این نه یک جنبه انتخابی، بلکه جزئی جدایی‌ناپذیر در هستی انسان است. آگوستین اراده را از این جهت که هم مخلوق خداست و هم زندگی درستکارانه بر مبنای آن شکل می‌گیرد، خیر می‌شمارد اما معتقد است که اراده انسان در اثر گناه ازلی متمایل به شر گردیده است به نحوی که می‌داند عملی شر است اما مرتکب آن عمل می‌گردد. بنابراین به عقیده او انسان تمام شایستگی‌ها و اعمال نیک خود را از موهبت فیض دارداما فیض به همه انسان ها بخشیده نمی‌شود بلکه تنها به کسانی اعطا می‌شود که خدا آنان را انتخاب کرده است،از این رو تنها برگزیدگان نجات می یابند. پلاگیوس معتقد است انسان ذاتاً خوب و آزاد آفریده شده است و چنین نیست که طبیعتش را ضعفی اسرارآمیز مخدوش و ناتوان کرده باشد.او به هیچ وجه معتقد به عمومیت گناه ازلی و نتایج آن برای تمام انسان ها نیست بلکه تنها آدم را مرتکب گناه ازلی می داند وگناه کاری انسان را بواسطه تقلید از گناه ازلی مطرح می کند.از این دیدگاه طبیعت انسان و اراده و عقل او نیک باقی می ماند وانسان بااین ابزارها باید تلاش خود را در جهت کسب فیض الهی به کار گیرد. انسان مسئول نجات خویش است و مفهوم برگزیدگی به هیچ عنوان در اندیشه او قابل قبول نیست. انسان عمل آغازین را برای نجات خود بر عهده دارد. واژگان کلیدی:انسان،انسان شناسی، گناه ازلی، طبیعت انسان،اراده،فیض،نجات