آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

ذهن بشر درگیر پرسش از زمان و تاریخ است. از خود می پرسد، زمان چیست؟ تاریخ چیست؟ ما چه کسی هستیم؟ چه رابطه ای با زمان و تاریخ داریم؟ در پژوهش پیش رو، برای پاسخ گویی به چنین پرسش هایی، به بررسی دو انگاره ی خطی و دوری از زمان و تاریخ در نزد مسیحیت و اسلام پرداخته ایم. برای توضیح انگاره ی خطی در مسیحیت، نزد قدیس آگوستین رفته ایم. در نگاه وی انسان موجودی تاریخی است که پاک آفریده شده است اما گناه بر او مستولی شده است و آن را به نسلهای بعدی انتقال داده است. در همین جا می توان مفهوم از دو مفهوم در- تاریخ و تاریخیت سخن به میان آورد. بعد از گناه، خدا برای نجات انسان وارد صحنه ی تاریخ می شود. خداوند از طریق رخدادهای تاریخی در-تاریخ حضور می یابد. از این رو مسیحیت با تأکید ویژه ای که بر اهمیت تاریخ، دارد، مفهومی یگانه از تاریخ را می سازد. در این انگاره توالی صور یعنی تقدم و تأخر میان رخدادها حاکم می شود و هر حادثه ی تاریخی ناب و تکرار ناپذیر می شود. در چنین رویکردی، نوع نگاه به انسان، متفاوت می شود. انسان موجودی ناشناخته است که باید خود را متحقق سازد. در همین جا تاریخیت جلوه گری می کند. چراکه همان طور که آگوستین می گوید انسان به واسطه ی حافظه با گذشته درگیر می شود و رویدادها را به یاد آورده و آنها را به کار می گیرد تا درک کند که گذشته متفاوت از حال است و از طریق انتظار به کمک گذشته، برای آینده طرح و برنامه می ریزد. در چنین نگاهی می توان مفهوم پیشرفت در معنای به پیش رونده؛ حرکت رو به جلو یا آینده را ملاحظه کرد. عبدالجواد فلاطوری به عنوان نماینده ی تفکر دوری و حلزونی در اسلام انتخاب شده است. در چنین نگاهی نظم همزمان صور جانشین توالی صور، می شوند. دیگر تقدم و تأخر نگاه خطی بر آنها حاکم نیست. به انسان نوع دیگری می نگرد. انسان موجودی از پیش شناخته شده است از این رو انسان از خود نمی پرسد که موقعیتش در کجای زمان و تاریخ است. مرزی میان دیروز، امروز و فردا نیست که زمینه را برای چنین پرسشی فراهم آورد. این یعنی شکست زمان و تاریخ. تاریخ دیگر معنا و اهمیت نگاه خطی را ندارد و در نتیجه مفهوم پیشرفت در مقایسه با انگاره ی خطی متفاوت می شود.

الهیات سیاسی نوین یوهانس باپتیست متز، کشیش و الهی‌دان کاتولیک آلمانی، یکی از مهم‌ترین روایت‌های الهیات سیاسی مسیحی در مخالفت با فردگرایی، خصوصی‌سازیِ دین و نگاهِ استبدادی به حکومت است. متز به دلیل انتقادهایش از الهیات سیاسیِ کارل اشمیت و در تضاد با وی، الهیات سیاسی خود را «الهیات سیاسی نوین» می‌نامد. به باور متز، اشمیت با ذاتی دانستنِ خشونت در سیاست، الهیات سیاسی ضد دموکراتیک و یهودستیزانه‌ای را ارائه داده که زمینۀ فاشیسم و توجیه حذف دیگران را فراهم کرده است. ازاین‌رو، در این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی مقایسه‌ای الهیات سیاسی متز و اشمیت می‌پردازیم؛ و هم‌چنین نوآوری‌های متز در الهیات سیاسی مسیحی و نقد وی بر اشمیت را بررسی خواهیم کرد. نوآوری اصلی متز این است که وی بر پایۀ زندگی و آموزه‌های عیسی مسیح و نیز آرای مکتب فرانکفورت، از «عقلِ یادآورانه» سخن می‌گوید. این عقلانیت که بر اساس یادآوریِ انتقادیِ گذشته است، می‌تواند به‌عنوان نقطۀ آغاز تازه‌ای برای کار در قلمروی الهیات مسیحی باشد و در تصمیم‌گیری و کنش‌های اجتماعی- سیاسی، نقش مؤثری ایفا کند.

زبان ابزاری مهم جهت برقراری ارتباط و انتقال مفاهیم است. مساله ای که مدتها ذهن بشر را مشغول کرده این است که زبان به کار گرفته شده در دین چه نحوه ارتباطی با عالم واقع دارد و اصولا گزاره های دینی گزاره های ناظر به واقع می باشند یا خیر. همچنین چطور می شود موارد تعارض بین گزاره های واقع و گزاره های دینی را تبیین کرد. برای پاسخ به سوالات فوق پنج رویکرد عمده ای که وجود دارد، بررسی می شود: رویکرد اشتراک لفظی، اشتراک معنوی، تمثیلی، پوزیتیویسم و در نهایت رویکرد نمادین. پل تیلیش، فیلسوف معاصر آلمانی، برای پاسخ به سوالات فوق نظریه نمادهای دینی را ابداع کرد. او معتقد بود صحبت در باب دلبستگی غایی ناگزیر به صورت نمادین می باشد. او از سویی معتقد است که خدا امری غایی است و واپسین و هیچ سنخیتی با عالم بشری ندارد و از سویی دیگر می گوید زبان متعارف شایستگی بیان آن امر متعال را ندارد، و اصولا زبان عرفی قابلیت توصیف امر نامشروط را دارا نیست، از سوی دیگر، وی معتقد است علیرغم این عدم شباهت، می توان از خدا سخن گفت. اما این سخن گفتن تنها از طریق زبان نمادین میسر است؛ یعنی استفاده از این زبان متناهی در معنایی که قابل اطلاق به امر نامشروط باشد. تیلیش قصد داشت با ارائه نظریه نمادین در باب گزاره های دینی علاوه بر این که زبان دین را معنادار کند بین دین و فرهنگ نیز ارتباط برقرار کند؛ چرا که معتقد بود دین مملو از نمادهایی است که هر نماد پاسخ به پرسشی در دنیای معاصر است. تیلیش تلاش داشت که مسیحیت را در تعامل با فرهنگ معاصر مطرح کند تا از این طریق هم به معناداری دین کمک کرده و در واقع در فرهنگ معاصر جایی برای ان باز کند؛ و هم به انسان عصر جدید که در میان بی معنایی سرگشته است، مدد برساند.

چکیده ندارد.

با استفاده از آثار و نوشته های غزالی و آگوستینوس و با بهره گیری از منابع عربی، فارسی و لاتین به بررسی تطبیقی آراء این دو اندیشمند مسلمان و مسیحی در باره خدا و انسان می پردازد. وی نتیجه می گیرد که هر دو آنها خدا باور و خداگرا هستند اگر چه نحوه معرفت آنها به خدا کاملا متفاوت است. برخی از موضوعات بررسی شده از دیدگاه آنها عبارت است از: صفات خدا، افعال خدا، عدل الهی، رابطه خدا با انسان، ماهیت انسان، جبر و اختیار، معرفت انسان نسبت به خدا

تخالف و توافق میان عقل و شرع، موضوع معارضه ابنرشد و غزالی است. در مقالـه پـیش رو، اختلافات و مشابهتهاي فکري غزالی و ابنرشد ترسیم شده است تا درجه اعتبار آراي هریک روشن شود و کوششهاي آن دو در ابطال یا اقبال بـه فلسـفه در عرصـه دیـن بـه محـک نقـد گذاشته شود. ازسویی به بررسی علل ساختاري و معده بهوجودآورنده مناظره ابنرشد و غزالـی نیز پرداخته شده است. از علل ساختاري میتوان به جریان نوگرایی معتزله اشاره کرد که تکامـل آن بهوسیله رشد فلسفه مشاء بهواسطه ابنسینا صورت گرفت. ابـنسـینا فلسـفه مشـاء را بـا مشرب افلاطونی درآمیخت که این علت ساختاري، خـود علتـی معـده محسـوب مـیگـردد تـا ابنرشد به معارضه با غزالی برخیزد. علت معـده ایجـاد ایـن معارضـه نیـز شـرایط سیاسـی ـ اجتماعی عصر ابنرشد بوده است که با فلسفه سر مخالفت داشتهاند؛ بنابراین ابنرشـد مـورد ایذاي ابناي زمان شد و بهنوعی با انتقـاد از آراي غزالـی، بـه دفـع اتهـام از خـود مجبـور شـد. درحقیقت منازعه غزالی و ابنرشد، هم منشأ سیاسی ـ اجتماعی داشت و هم منشأ عقیدتی که ناشی از دو ساختار و بنیاد ایمانگرایی و عقلگرایی است که در جهان اسلام بهعنـوان دو طیـف دامنهدار، حیات یافته بودند

بی تردید محی الدین این عربی بزرگترین عارف نظری و موسس مکتب وحدت وجود در حوزه ی عرفان اسلامی است, همچنان که شنکره آچاریه مهمترین عارف کیش برهمنی و بنیانگذار مکتب ادویته و دانته به شمار می رود شباهتهای موجود میان دیدگاههای این دو عارف و حکیم برجسته که هر کدام به فضای دینی, فرهنگی, فکری, جغرافیایی و قومی کاملا" مغیر با یکدیگر تعلق دارند و تاثیر شگرف و همسان بر تفکر عرفانی پسینیان خود بر جا نهاده اند, مایه ی اعجاب و تحیر آدمی گشته و به نظر باور ناکردنی می نماید. این رساله ضمن بررسی و تبیین آراء و افکار این دو غواص بحر معانی در باب هستی شناسی, جهان شناسی و انسان شناسی, بر اساس نسبتهای مشابه و نقشهای قیاس پذیر میان مفاهیم مطرح در دو نظام مورد مقایسه, برای شناخت عمیق تر و فهم هر چه کامل تر هر دو مکتب که مالا" آنها را در کنه و ذات خود همسان جلوه می دهد, به مقارنه و تطبیق مباحث بنیادین زیر دست می یازد: الف- مقارنه و مقایسه ی مفهوم دالت بلاتعین در عرفان این عربی با مفهوم نیرگونه برهمن مکتب شنکره با توجه به قرابتها و همانندیهای بسیار نزدیکی که با هم دارند, بویژه از آن حیث که در هر دو نظام مورد مقایسه وجود خوانده شده و به عنوان یک مفهوم محوری شالوده و زیربنای دو مکتبی می گردد که ساختار هر دو بر بنیاد آن استوار است. وجودی که فقط در برابر بینشی متعال و درکی عمیق نقاب داز رخسار برمی گیرد و بسیار فراتر از آن وجودی است که در آگاهیهای تجربی ما منعکس است. ب- بحث اط اسماء و صفات الهی یا به عبارتی مقایسه و تطبیق"واحدیث الهی" در عرفان ابن عربی با "سگونه برهمن" آئین شنکره که بیانگرگذار وحدت به کثرت و عامل تقید, تشخص و مایه ی ظهور و بطون حق و علت تنوعات عالم به شمار می رود. این بحث از آن جهت که در مکتب ابن عربی با جنبه های مهم هستی شناسی و جهان شناسی او پیوندی ناگسستنی دارد, از ارح و منزلت والایی برخوردار است. ج- مقارنه و تطبیق تنزلات وجودی حق یعنی حضرات خمس و چهار حالت اتمن که در نتیجه ی آن وجود مطلق, مجرد و محض بسیط در عین اطلاق و تنزه ضرف خود از مکمن غیب بدر آمده و با گذر از وحدت به کثرت در مراتب مادون وجود که از لطیف ترین مرتبه یعنی عقل آغاز و به عالم کثیف عنصری و جسمانی خاتمه می یابد, نزول می کند و چون رشته ای نامرئی همه ی مراتب و درجات وجود را به هم پیوسته و درکنه اجزاء همه ی موجودات هستی از عالی ترین تا دانی ترین مرتبه ی آن سریان می یابد. د- بررسی, تبیین و مقارنه ی مفهوم راز آلود, حیرت زا, متناقض نمای و منطق ناپذیر وحدت وجود و اثبات جوهری ثابت و حقیقتی واحد در پس مظاهر گذران جهان مرهوم پدیداری که چیزی جز خواب و خیال و سایه و نقش دوم دیده ی احوال نیست, با استفاده از منطق شهود و زبان تمثیل و تشبیه که در نزد بن عربی بر بنیاد تجلی اسماء و صفات الهی برحسب استعداد و قابلیات اعیان ثابته و در مکتب شنکره بر پایه ی اصل توهم کیهانی و جهل انسانی قابلیت تفسیر و توجیه می یابند.

بی تردید اندیشه های وجودشناختی شیخ اکبر، محیی الدین بن عربی و شنکره از بزرگترین ره آوردهای حوزه تحقیقات نظری و کشف و شهودهای عرفانی در گستره عالم اسلام و خطه پهناور هند، بلکه سرتاسر پهنه خاک به شمار می رود. اندیشهای عرفانی که در تنگنای حصار «وجود بما هو موجود» محدود و محصور نمی ماند، بلکه فراتر از همه شناخت آن را روزنه ای به روی خورشید و راهی به سوی رهایی می داند و مکتب رفیعی را بر شالوده آن استوار می سازد که به مکتب «وحدت وجود» معروف است. از این روی، نوشتار حاضر به لحاظ اهمیت موضوع برای شناخت عمیق تر و فهم هر چه بهتر آرا و اندیشه های وجودشناختی این دو اندیشمند بزرگ مسلمان و هندو بر اساس وجوه تشابه و قرابتهای قیاس پذیر که مآلا آنها را در کنه و ذات خود همسان جلوه می دهد، به بررسی و مقارنه مفهوم ذات بلاتعین در نظام عرفانی ابن عربی با نیرگونه برهمن شنکره، که در هر دو مکتب «وجود» خوانده می شود، می پردازد.

کارل بارت متأله نوارتدوکسی مسیحی، یکی از تأثیرگذارترین الهی‌دانان مسیحی سدۀ بیستم میلادی است. رهیافت الهیاتی بارت یکی از سه سنت حوزۀ الهیات جدید مسیحی و معیاری برای آن به‌شمار می‌آید. وی را در مسیحیت انحصارگرا دانسته‌اند و الهیات او را میانۀ سنت پلورالیستی جان هیک و شمول‌گرایی کارل رانر قرار داده‌اند. از مباحث الهیات مسیحی، در بحث نجات‌شناسی بر انحصارگرایی بارت تأکید شده است. مقالۀ حاضر با روش تحلیل محتوا به بررسی دیدگاه بارت در باب نجات‌شناسی پرداخته و نشان داده است که وی گرچه به دلیل تأکید بر مسیح به مثابه راه نجات و تأکید آشکار به نجات باورمندان مسیحی انحصارگرا شمرده شده است، اما او در بخش‌هایی از آثارش به طور قاطع نجات را از آن تمامی نوع بشر دانسته و در نجات‌شناسی دیدگاهی شمول‌گرا را به نمایش می‌گذارد. او معتقد است که تمامی انسان‌ها بنا بر امکان وجودی‌شان و بر مبنای وجود عیسی‌مسیح مشمول رحمت و نجات الهی‌اند.

چکـیده سخن گفتن درباره زن و ماهیت مادی و معنوی وی همواره در طول تاریخ معمول بوده است و نویسندگان و مکاتب فکری مختلف در جهان اسلام نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند؛ اما تاریخ گواه است که دیدگاه¬های غالب درباره زن، همواره با نوساناتی همراه بوده است و کمتر کسی به توانائی های زن در عرصه های گوناگون به¬خصوص مراتب معنوی ایمان داشته است و همواره از عرفان و عرفای مرد صحبت شده است. مکاتب مختلف جهان اسلامی نیز مانند فلاسفه، فقهاء، شعرا و… کمتر از معنویت زن سخن گفته¬اند و حتی در مواردی صریحاً به نقص زن در وصول به کمالات عرفانی اشاره نموده¬اند. در این زمینه ابن¬عربی که از عرفای بنام قرن هفتم هجری است با نگاهی متفاوت و والا به زن به جنبه¬های مختلف عرفان زنان پرداخته است. وی اثری جامع در رابطه با جایگاه زن در اندیشه¬ی عرفانی خود ندارد؛ اما در لا¬به¬لای سطور دو اثر بسیار ارزشمندش، فتوحات و فصوص¬الحکم- به ویژه در فص محمدی- می توان به این مهم دست یافت. نگاه ابن-عربی به زن بسیار والا و قابل ملاحظه است. از جمله اولین نظر برجسته و متفاوت وی درباره زن. اندیشه او درباره جایگاه زن در مظهریت و شهود اسماء¬الله است. وی معتقد است که زن در مظهریت کامل¬تر و تام¬تر از مرد است و در سیر و سلوک نیز تفاوتی با مرد ندارد و اگر بخواهد می¬تواند به مدارج بالای معنوی و عرفانی برسد. ابن¬عربی در همین راستا، خالقیت را به زن نسبت می¬دهد و در وجه برتری زن به مرد بر این اعتقاد است که زن هم دارای فاعلیت و هم منفعلیت است؛ در حالی¬که مرد فقط فاعلیت دارد. شیخ¬اکبر در توجیه برتری و قوام مرد به زن، این برتری را تنها در درجه¬ی ایجاد می¬داند که به هیچ وجه، منافاتی با کمال زنان ندارد و در این زمینه مقامات والایی را بر می شمرد که برای زنان نیز جایز است و از زنان عارفه¬ای نام می¬برد که در قرآن نیز ذکر آنان رفته است که همگی بانوانی دارای مراتب عالی عرفانی بوده¬اند. ابن¬عربی موجود مونث را زیبا قلمداد می¬کند؛ مخلوقی که شایسته است متعلق عشق¬ورزی قرار بگیرد و عاشق را از گذر این عشق مجازی به عشق الهی برساند. همچنین وی تذکیر و تأنیث را در همه¬ی ذرات عالم می¬بیند و حتی اساس آفرینش را که ذات باری تعالی است مونث قلمداد می¬کند. در نظام فکری ابن¬عربی، زنان دارای ارزش و جایگاه معنوی والایی هستند که از وصول به هیچ کمالی محجور نیستن.