آثار مرتبط با شخصیت ها | کتابخانه مجازی الفبا

سیر اندیشه بشر از قرن هجدهم به بعد مرحله تازه¬ای را آغاز کرد که در آن برعکس مراحل پیشین زنان نیز حضور یافتند . در چنین برهه زمانی بود که کوشش¬های زنان در جهت کسب برابری¬های اجتماعی به عنوان فمنیسم در میان کثرت جریانات نوظهور یافت. از این دوره به بعد زنان برخلاف اعصار پیش که تحرک¬هایی درجهت احیاء حقوق خود داشتند اما هیچ گاه انسجام یافته و مدیریت شده نبود, در یک نظام سیستماتیک به طرح آراء و مطالبه حقوق خود پرداختند. در قرن نوزدهم جریانات روشنفکری دینی این جسارت را به زنان نیز داد تا حقوق سرکوب شدشان در حوزه دین به ویژه مسیحیت را مطالبه کرده و گاه به نقد اصول زن‌ستیز مسیحیت و گاه خواستن مجال برای اصلاح برخی مبانی مسیحیت را داشته باشند. در چنین شرایطی است که الهیات جدید و تقریباً سیستماتیک به نام الهیات فمینیستی ظهور می¬کند. دیدگاه کتاب مقدس و کلیسا به زن همواره دو مولفه مهم در ظهور الهیات فمینیستی بوده¬اند؛ کتاب مقدس به عنوان یک اساس نامه و پشتوانه نظری و کلیسا در موضع یک ستاد اجرایی و در میانه گود وضعیت کنونی زنان در مسیحیت را رقم زده¬اند. البته گاه این دو همنوایی¬هایی با هم داشته¬اند. اما آنچه که مسلم است این است که گاه کلیسا با پنهان شدن پشت کتاب مقدس در تلاش برای بیان حرفهای خودش از زبان کتاب مقدس بوده که گاه شواهد مثالی برای دعاوی خود یافته و گاه برای تبیین اذهان مومنین مسیحی دست به حربه¬هایی زده است که نتیجه نهایی¬اش در تعارض با اصول کلی حاکم برکتاب مقدس است . البته علل گوناگونی در رسیدن کلیسا به چنین رویکردی وجود دارد که دو تا از مهم¬ترین آنها عبارتند از: عدم فهم مفهوم واقعی قرائت هرمنوتیکی کتاب مقدس و دیگر عدم وجود اتفاق نظر در تفسیر کتاب مقدس بوده است.

خوف و رجاء از جمله مفاهیم مهم، کلیدی و تاثیرگذار در زندگی انسان است که در قرآن و عهد عتیق در آیات متعددی به آن پرداخته شده است. مسئله این تحقیق مقایسه خوف و رجا در قرآن و عهد عتیق و یافتن شباهت ها و تفاوت های آن می باشد. این تحقیق در سه بخش تنظیم شده و به بررسی معنا و مفهوم، متعلقات و کارکردها و آثار و نتایج خوف و رجا در قرآن و عهد عتیق می پردازد. خوف در قرآن به معنای حالت ترس و خضوع و کوچک شمردن خود در برابر عظمت خداوند است. در عهد عتیق نیز خوف همراه با احترام و بزرگداشت خداوند است. امید نیز انتظار خوش بینانه به ویژه درباره تحقق وعده های خداوند است. موضوع و متعلق خوف و رجا در قرآن و عهد عتیق خداوند است. و به معنای یکسانی از این مفاهیم در آنها می توان رسید. آثار و نتایج زیادی برای خوف و رجا در این منابع ذکر شده است که مهم ترین آنها روی آوردن بندگان به اطاعت خداوند و ایمان به او می باشد. ایمانی که در هر دو کتاب، رابطه تنگاتنگی با خوف و رجا دارد.

ایمان محور دین است و در فرهنگ اسلامی از اصول فضایل محسوب می شود. در اسلام بحثهایی که بر سر مفهوم ایمان بوجود آمد نقطه شروع تفکرات جدید ، بوجود آمدن اختلافات داخلی و فرقه های جدید و تاثیرات سیاسی و اجتماعی زیادی گردیده است و در آینده نیز مسلمانان و جامعه اسلامی از این تاثیرات بی نصیب نخواهند بود. معرفت نیز دارای اهمیت و ارزش خاصی است تا جایی که عرفا ، آنرا هدف خلقت ، مهمترین چیز ، ستون دین ، اولین فریضه و اولین احتیاج انسان می دانند. هدف از این تحقیق بررسی موضوع ایمان و معرفت و نسبت بین آنها از دیدگاه عرفا و صوفیان در بازه زمانی قرن سوم تا ششم (ه.ق) می باشد. در بررسی ایمان سه رویکرد فیلسوفانه ، عارفانه و رویکرد جامع وجود دارد در رویکرد عارفانه ، ایمان فراتر از عقل و معرفت است. برداشت عمومی این است که ایمان تصدیق به قلب ، اقرار به زبان و عمل به ارکان است. با توجه به اینکه گرایش صوفیان و عرفا گرایشی باطنی است. معنای ایمان در دیدگاه آنها به معنایی باطنی کشیده شده است تا جائی که کفر یعنی نقطه مقابل ایمان را به معنای دیدن خود یا دیدن کثرات می دانند. در فرقه های مختلف اهل تصوف و عرفان این اتفاق نظر وجود دارد که رسیدن به حقایق اشیاء تنها به وسیله کشف و شهود قلبی حاصل می شود. و مسیر رسیدن به این شناخت سیر و سلوک و ریاضت است ونه برهان و عقل و استدلال . محل کسب معرفت فقط عقل نیست بلکه محل اصلی کسب معرفت ، قلب است. کلید معرفت ، معرفت نفس است. در نسبت معرفت و ایمان سه نظر وجود دارد ، ایمان از جنس معرفت است ، معرفت زیر بنای ایمان است و یا ایمان مقدمه معرفت است. از منظر اکثر عرفا معرفت زیر بنای ایمان است ولی این معرفت از طرف خداوند داده می شود. ایمان ، فعل بنده ولی به هدایت حق است. معرفتی که مد نظر عرفاست با شهود به دست می آید ، کسی که به شهود رسیده است ، ایمانش ، ایمان به غیب نیست،ایمان به عیان است. نتیجه قطعی چنین معرفتی ، ایمان و یقین است. ایمان آوردن نیز در بوجود آمدن معرفت مؤثر است. خصوصاً زمانی که متعلق ایمان ، اموری باشد که بشر از طریق ابزارهایی حسی نتواند درباره آن شناختی حاصل کند. مسائلی هستند که به راحتی قابل درک نیستند و همچنین درک و معرفت آنها ، بخششی است ، باید ابتدا به آنها ایمان آورد تا اینکه خداوند وصول به آنها را روزی کند.

گرجستان یکی از کشورهای اروپای شرقی است و در منطقه «اوراسیـا» واقع شده است، به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی، این کشور همواره شاهد تلاقی قدرت¬های بزرگ منطقه مانند ایران و روم ، فرهنگ مزدیسنی و هلنیستی ، شاهان صفوی و عثمانی و همچنین پادشاهی ایران و روس بوده است. کشور گرجستان، که در منطقه قفقاز جنوبی قرار دارد، در برگیرنده مجموعه چشمگیری از اقوام و ادیان گوناگون است. یهودیت بیش از 2500 سال در این کشور سابقه دارد. گرجستان، بعد از ارمنستان، دومین کشوری است که دین مسیحیت را به عنوان دین رسمی و پادشاهی برگزید. همچنین اسلام در زمان خلفای راشیدین و کمی بعد از وفات پیامبر (ص) در گرجستان عرضه شد. در جامعه گرجستان ادیان به دو گروه «سنتی» و «غیر سنتی» تقسیم می شوند. ادیان سنتی آن گروهی هستند که از سابقه حضور تاریخی در گرجستان برخوردارند و پیوند¬های فرهنگی و تاریخی با این کشور دارند. این گروه علاوه بر مسیحیت شامل آئین یهود و اسلام و یزیدی نیز می¬شود. اما گروه دوم یا «ادیان غیر سنتی» یا « فرقه¬ها»، نه تنها پیوند تاریخی با گرجستان ندارند بلکه به عنوان خطر برای امنیت ملی این کشور تلقی می-شوند. شاهدان یهوه و پروتستان¬ها از این گروه هستند. در این تحقیق علاوه بر ارائه مباحث تاریخی و جغرافیایی درباره¬ی گرجستان (که دانستن آنها برای فهم تحولات ادیان اجتناب ناپذیر است)، پراکندگی جغرافیایی ادیان و تنوع دینی قومیت¬ها مورد بحث قرار گرفته است. همچنین وضعیت قانونی مسیحیت و اسلام و رابطه دین و دولت، در گرجستان بررسی شده است. سپس رابطه مسیحیان و مسلمانان از منظر قانونی (نظری) و از منظر عرف اجتماعی (عملی) مورد بررسی قرار گرفته است.

مقوله حقوق بشر و نسبت آن با اندیشه دینی اگرچه به صورت خاص در دهه اخیر مورد توجه روشنفکران و متفکرین ایرانی قرار گرفته اما تکوین و تطور آن در ذهن و ضمیر جامعه فکری ایران از تاریخچه‏ای نسبتاً طولانی برخوردار است. ساختار سنتی جامعه ایران و نفوذ و غلبه تفکر دینی در آن، چالشی دیرینه را در راه تسلط گفتمان حقوق بشر و همزیستی آن با نگرش دینی ایجاد نموده که از طلوع نخستین بارقه‏های نهضت مشروطه تا کنون هم الگوی ذهنی روشنفکران و نوگرایان ایرانی را متحول کرده و هم مرزهای تفکر غالب سنتی را درنوردیده است. نوشتار حاضر بر آن است ضمن تشریح بنیان‏های فکری و فلسفی اند?شه حقوق بشر، رویکردهای گوناگون جریان‏های سنتی و نوگرای ایرانی را در مواجهه با گفتمان حقوقی نوین بررسی کند و در بستر نگرشی تاریخی مراحل رونق و یا افول گفتمان مذکور را در ساحت فکری جامعه ایران مورد مداقه قرار دهد. در واقع، هدف از بررسی نقش و جایگاه مسئله حقوق بشر و مواجهه با آن در دوره‏ای صد ساله (از مشروطه تا معاصر)، دست‏یابی به الگویی سازمان‎یافته از سیر تاریخی این مبحث در بین گروه‏های فکری سنتی و مدرن جامعه و به دست دادن چشم‏اندازی کلی از ضرورت‏های فکری و عملیِ حاصل از پذیرش این اصل بنیادین است. از اینرو در کنار تحلیل مبانی فکری و کلامی چهره‏های برجسته دو جریان سنتی و نوگرا، ارائه تحلیل جامعه‏شناختی به منظور دقت در داوری نهایی امری ضروری است. علاوه بر این، از آنجایی که در هر دور? تاریخی رویکرد فکری و کلامی جریان‏های مذکور در کنار شرایط اجتماعی و سیاسی، چالش‏هایی را فراروی مسیر تحقق گفتمان حقوق بشر در جامعه به وجود آورده است بیان این چالش‏ها به منظور ارائه تحلیلی دقیق پیرامون جایگاه گفتمان حقوق بشر در اندیشه جریان‏های سنتی و نوگرای جامعه نیز امری اجتناب‏ ناپذیر می‏ نماید.

چکیده در این پایان‌نامه به تصحیح و تحقیق رساله? عرفانی سراج‌الطریق پرداخته شده است. این رساله نوشته یکی از فقها و مورخان و ادبای بزرگ شافعی مذهب است که از اواسط قرن دهم تا اوایل قرن یازدهم هجری قمری می‌زیسته است. وی سیدحسن بن سیدهدایه‌الله بن سیدیوسف‌جان بن سیدیعقوب‌جان معروف به ابوبکر مصنف چوری است. وی را به سبب کثرت تصانیفش مصنف نامیده‌اند. مصنف در مقدمه سراج‌الطَّریق سبب نگارش کتابش را ناآگاهی اخوان زمان از معانی اصیل عرفانی دانسته و با استشهاد بر آیات قرآن، احادیث نبوی، و نقل اقوال و اشعار از اعاظم حوزه عرفان مدرسی و خانقاهی سعی کرده تا بر عرفان دوران صفویه که در ظلمت جهل فرو رفته بود نوری بتاباند. این رساله در 50 فصل است. مؤلف در هر فصل به توضیح مورد یا مواردی از اصطلاحات عرفانی می‌پردازد. 7 نسخه از نسخه‌های موجود این رساله تهیه شد؛ 5 نسخه ثبت شده در فهرست‌های نسخ خطی و 2 نسخه از کتابخانه‌های شخصی که در فهارس نشانی آنها ثبت نشده بود. پس از بررسی تطبیقی نسخ، به سبب مغلوط بودن نسخه‌های اقدم، اصح بودن معیار ترتیب نسخ در تصحیح قرار گرفت. بعد از تطبیق تک‌تک نسخ با یکدیگر در نهایت 4 نسخه، به ترتیب صحت، گزینش شد و بر اساس حروف ابجد نامگذاری گردیدند سپس کار تصحیح با وسواس فراوان آغاز شد. اختلاف نسخ در پاورقی آورده شد. در مرحله آخر ضبط درست‌تر تشخیص داده شد و در متن اصلی قرار گرفت و ضبط مغلوط نسخه اساس(الف) در پاورقی ذکر گردید. تمامی دستبردهای مصحح در متن نسخه «الف»، برای رعایت امانت در قلاب [] نهاده شدند. پس از تصحیح رساله تلاش شد تا در حدتوان، مراجع آیات، احادیث و اشعار با ذکر دقیق منبع، در پایان کتاب، آورده شوند. افزون بر این توضیحاتی برای برخی از لغاط و اصطلاحات مهجور نیز ارائه گردید. پس از طی تمامی این مراحل مقدمه‌ای بر این رساله نگاشته شد.

موضوع پایان‌نامه حاضر، بررسی اندیشه‌های عرفانی داراشکوه است. در این تحقیق، زندگی داراشکوه از ابتدا تا انتها که با اعدام توسط برادرش اورنگ زیب خاتمه می یابد و هم چنین تاریخ مختصر سلسله تیموریان که داراشکوه، شاهزاده این سلسله بوده، بررسی شده است. در آخر، اندیشه‌های عرفانی داراشکوه در حوزه عرفان نظری و عرفان عملی مورد بررسی قرار می‌گیرد. داراشکوه را می توان از جمله عرفای طریقه صحو دانست که البته با بعضی از اصول سکر از جمله شطح نیز موافق است. آنچه در اندیشه های دارا بیشتر از همه خود نمایی می کند، مبحث وحدت وجود است که موضوعاتی همچون وحدت ادیان و صلح کل را درپی دارد. جهان شناسی داراشکوه بر پایه وحدت وجود و وحدت ادیان استوار شده است که البته هر دوی این آموزه ها کارکرد سیاسی برای ولیعهد پادشاه هم داشته است. انسان شناسی وی مبتنی بر آیات قرآن و احادیث است. وی انسان را خلیفه خدا بر روی زمین می داند که بایستی از طریق سلوک به اصل الهیش بازگردد و آیینه تمام نمای حق شود. خداشناسی دارا نیز بر پایه اندیشه های ابن عربی است. خدا به واسطه تجلی و صفات و اسماء است که ظهور دارد و البته ذات خدا غیر قابل شناخت است. داراشکوه از آنجایی که از جمله اولین عرفایی است که به مبحث عرفان و ادیان تطبیقی پرداخته، بخشی را نیز اختصاص به این موضوع داده ایم و به تطبیق آموزه های عرفانی و دینی دو دین هندویی و اسلام در آثار دارا و سلوک عرفانی و همنشینی وی با عرفا اشاره شده است. در سیر اندیشه های عرفانی دارا به وضوح می توان آزاداندیشی وی و تأثیرات متون دینی و عرفانیِ هندویی و اسلامی، به خصوص اندیشه وحدت وجود را مشاهده کرد. تمامی این فعالیت ها و اندیشه های داراشکوه است که ضرورت پرداختن به اندیشه های وی در حوزه شبه قاره و تاثیر آن بر ادامه راه علم ادیان و عرفان تطبیقی را روشن می سازد. بنیان این تحقیق بیش از آنکه بر برداشت‌های دیگر محققین درباره داراشکوه متکی باشد بر آثار خود وی و اندیشه‌های عرفانی مطرح‌شده در نوشته‌هایش، متمرکز است؛ چرا که بهترین و موثق‌ترین منابع در این مورد، نگاشته‌های خود داراست.

در این نوشتار به بررسی مفهوم ایدئولوژی از دیدگاه دکتر علی شریعتی پرداخته می‌شود و معنا و منظور پروژه‌ی «ایدئولوژیک کردن دین» واکاوی می‌گردد، و سپس تفاسیر ایدئولوژیک وی از اسلام توصیف و تبیین می‌شود. سرانجام، آرا دو تن از مخالفان این پروژه، یعنی دکتر عبدالکریم سروش و دکتر داریوش شایگان، مورد بررسی قرار می‌گیرد و نسبت این انتقادات با آن پروژه ارزیابی می‌گردد. در بررسی آرا دکتر علی شریعتی روش توصیفی ـ تحلیلی، و در بررسی آرا مخالفان روش توصیفی ـ تحلیلی ـ انتقادی لحاظ شده است. این نوشتار می‌کوشد دستاورد نظری پروژه‌ی ایدئولوژیک کردن دین را، بر اساس طرح هندسی مکتب، به‌تفصیل و مستند نشان دهد، و روشن سازد که تعریف دکتر علی شریعتی از ایدئولوژی با تعریف مخالفانش از همین مفهوم، متفاوت و حتی متضاد است. به عبارت دیگر، مفهوم ایدئولوژی در اندیشه آن‌ها نه «اشتراک معنایی»، بلکه صرفاً «اشتراک لفظی» دارد، و از این رو انتقادات آن‌ها بر این پروژه «منتفی به انتفا موضوع» می‌باشد.

این پژوهش به موضوع محبت و خدمت در زندگی و اندیشه ی دو تن از عارفان که یکی مسلمان و دیگری مسیحی است، یعنی شاه نعمت الله ولی و قدیس کاترین سینایی و سپس مقایسه ی اندیشه و عملکرد آن دو دراین باره می پردازد. هدف از این پژوهش، از یکسو نشان دادن تاثیر مثبتی است که کمال فردی بر بهبود اوضاع اجتماعی دارد و از سوی دیگر یافتن شباهت ها و قرابت هایی است که با وجود تفاوت های بزرگ عقیدتی، می تواند میان رفتارهای اخلاقی و انسان دوستانه ی افراد وجود داشته باشد. این پژوهش، تطبیقی است و با روش گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و بهره گیری از سایت ها و نرم افزارها انجام شده است. شاه نعمت الله ولی و کاترین سینایی، علاوه بر پیمودن مسیر سیر و سلوک و تلاش برای رشد و کمال فردی، در اجتماع، حضوری فعال و دارای تاثیرات مثبت داشتند. از لحاظ فکری در قائل بودن به تأثیر فراوانی که محبت و خدمت به همنوع در کمال و نجات فردی و سعادتمندی اجتماعی دارد، دارای اشتراک هستند؛ همچنین در زندگی عملی خود در زمینه ی محبت و خدمت به همنوع دارای عملکرد تقریباً مشابهی هستند. تفاوت های عمده ی آنان در این است که میزان عملکرد و فعالیت کاترین سینایی در انجام خدمات مادی در اجتماع از جمله اطعام نیازمندان و رسیدگی به بیماران بیشتر از فعالیت شاه نعمت الله در این زمینه نمود دارد؛ درحالیکه نمود محبت و خدمت شاه نعمت الله در هدایت و ارشاد طالبان و تکمیل ناقصان است.

تصوف از جمله جریانها و نهادهای تاریخی تأثیرگذاری است که از ابتدای ظهور تمدن اسلامی شکل گرفت. در مورد این جریان تاریخی رویکردهای مختلفی صورت گرفته است که اغلب یا درصدد سیاه نمایی و یا درصدد مقدس نمایی بوده است؛ لیکن خواست پژوهش حاضر آن است که نسبت میان تصوف و اجتماع را مورد واکاوی قرار دهد. آیا همان گونه که برخی از منتقدان تصور نموده اند نمی توان برای تصوف نقش و عمل اجتماعی متصور شد؟ این پژوهش با کاربست روش توصیفی ـ تحلیلی درصدد تبیین این مسأله است که جریان دوران ساز تصوف، در خلال دوره های مختلف، به اشکال و مکاتب مختلف وجود داشت و در هر دوره تاریخی نمودها و تبلور گوناگونی داشته است که در یک سیر تاریخی از زهد به سماع رسیده است. بررسی این سیر تاریخی و روندهای تغییر نگرش صوفیان نشانگر آن است که زهد صوفیانه که مباین با احراز نقش های اجتماعی بود، بتدریج از قرن سوم و بخصوص چهارم رنگ باخت و صوفیان با احراز نقش های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در جامعه خود تأثیرگذار شدند اما در کنار بررسی نقاط مثبت تصوف در حوزه عمل اجتماعی پژوهش حاضر، نیم نگاهی هم به جریانهای صوفیه ای داشته است که با اندیشه و عمل خود بر دوری و کناره گیری از اجتماع نظر داشته اند و همین رویکرد باعث ایجاد اختلاف با جریانهای صوفیه ای می شد که به حضور در اجتماع اهتمام ویژه ای داشتند.