مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله «قرآن و معناى زندگى» معنا و هدف زندگى را در رابطه با فعالیت هاى جزئى و کلى زندگى توضیح مى دهد و با تأکید بر اهمیت معناى زندگى، نگاه کوتاه به خلاء معنایى در غرب مى اندازد و گذشته معنادارى و عوامل کنارگذارى معنا و آثار بى معنایى را در این دیار توضیح مى دهد. و در ادامه چهار دیدگاه و پیشنهاد براى حل مشکل بى معنایى روایت مى کند و سپس به توضیح دیدگاه قرآن پرداخته جایگاه فعلى آن را در زندگى مسلمانان در خور توجه مى داند. در این دیدگاه تمام هستى ـ به شمول انسان ـ نشانه هاى هدایت کننده به خداوند است تا انسان را به سوى خدا بکشاند و او را متقاعد کند که همسو با تمام ذرات هستى در برابر قانون خدا گردن نهد، این تواضع در قالب عبادت مطرح مى شود ـ که مصادیق و مراتب مختلف دارد ـ و سپس تمام زندگى انسان را پوشش مى دهد و روحیه بندگى در پرتو هستى شناسى و باور به معاد اوج فزاینده مى یابد. مقاله در پایان به نگاه قرآن به پیدایش بى معنایى در زندگى مى پردازد و بر این باور تأکید مى کند که هدف قرار دادن زندگى طبیعى انسان را به کام پستى مى کشاند که کارش درندگى و روزى اش تلخ کامى است.

به نظر سارتر هستی دارای سه ساحت است: هستی فی‌نفسه، که از هیچ آگاهی برخوردار نیست و به تمامی، داده شده و بالفعل است. هستی لنفسه، که آگاهی می‌باشد و امکان پویایی دارد, و هستی لغیره. اصلی که سارتر، تفکر خود را با آن آغاز می‌کند، تقدم وجود بر ماهیت است که آزادی، انتخاب، مسئولیت و شکل گیری هویت انسان در را آینده ممکن می‌سازد. لنفسه همان انسان است، اما نه از حیث بدن و جسم؛ بلکه از جهت آگاهی، آزادی، عمل و قدرت بر نفی. آگاهی هیچ محتوایی ندارد، و تنها در ارتباط با متعلقات خود معنا پیدا می‌کند. انسان همواره امکان نفی یا طرح اموری را دارد، از این رو آزادی نیز همواره همراه اوست.آزادی هر چند مطلق است، با موقعیت و وضعیت‌های بشری محدود می‌شود. آزادی مطلق و مسئولیت کلی و هراسِ حاصل از آن، انسان را به سوء نیت و خود فریبی سوق می‌دهد. آزادی و آگاهی در عمل چهره می‌گشایند، و انسان عبارت است از مجموع اعمال خود.

«تربیت دینی» تربیتی جامع و منشوری کامل در جهت ارتقای انسان به سوی کمال است. و مقاله ی حاضر نیز در این راستا و با توجه به این ضرورت، به بررسی مبادی، مبانی و ره آوردهای دو مدل تربیتی در خور استنتاج از آرای دو متفکر بزرگ در دو حیطه ی تأثیرگذار بر زندگی انسان می پردازد. دیدگاه یک روان شناس به نام اریک فروم ( 1980-1900 ) و یک فیلسوف اسلامی به نام ملاصدرا که هر دو مسأله ی دین و کارکردهای خداباوری را در کانون توجه خود قرار داده اند. اریک فروم که از طرفداران روان شناسی اجتماعی است و روان شناسی فردی را مردود می شمرد به شدت از تأثیر اجتماعی دین دفاع می کند و از این منظر، به تبیین روا نشناختی دین میپردازد و صدرا نیز فیلسوفی است که معتقد است هر موجودی از شوق و عطشی فطری نسبت به کمال ویژه ی خود برخوردار است. او حس کمال جویی و سعادت طلبی را در نهاد همه ی موجودات، اعم از محسوس، طبیعی و نفوس و حتی عقول، متمرکز می داند. مقاله ی حاضر با مقایسه ی مفاهیم بنیادین دین، تربیت و تأثیرات متقابل این دو بر یک دیگر از دیدگاه این دو اندیشمند، به مقایسه ی مدل تربیت دینی در ساحت فکری ایشان پرداخته و با اشاره به نقاط هم سو و در عین حال، جهات افتراق دیدگاه آن ها و بیان وجوه مختلفی همچون حرکت و شدن، عشق ورزی، اخلاق، آزادی، دست یابی به سعادت و ... در نهایت برتری نگرش صدرایی را آشکار خواهد نمود.

این تحقیق بر آن است که با توجه به آیات قرآن کریم و روایات (حقوق بشر) را مورد بررسی قرار دهد . در فصل اول ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسئله ، ضرورت این تحقیق اثبات گردیده است و برای رسیدن به هدف نهایی این تحقیق ( حقوق بشر از دیدگاه قرآن و روایات ) اهداف ویژه ای شامل ، بررسی معنای لغوی و اصطلاحی حقوق بشر ، بررسی پیشینه ی تاریخی حقوق بشر در جهان ، بررسی انگیزه ی وضع حقوق جهانی بشر ، بررسی تعیین حقوق بشر از دیدگاه اسلام ، اعلامیه ی جهانی حقوق بشر ، بررسی منابع و مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام مطرح شده و برای رسیدن به این اهداف سؤالاتی به قرار ذیل آمده است : معنای لغوی و اصطلاحی حقوق جهانی بشر چیست ؟ پیشینه ی تاریخی حقوق بشر در جهان چگونه است ؟ انگیزه وضع حقوق جهانی بشر چیست ؟ تعیین حقوق بشر از دیدگاه اسلام به چه صورت است ؟ اعلامیه ی حقوق جهانی بشر چیست ؟ منابع و مبانی حقوق بشر در اسلام چیست ؟ مقایسه میان حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب چگونه است ؟ مزایای حقوق بشر از دیدگاه اسلام چیست ؟ در فصل دوم تعدادی از متون مرتبط با موضوع ، مورد بررسی قرار خواهد گرفت . در فصل سوم با توجه به ماهیت و هدف موضوع ، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی برای انجام پروژه برگزیده شده است و فن تحقیق هم کتابخانه ای می باشد . با توجه به بررسی های انجام شده نتایج ذیل حاصل شد : حق در لغت به معنای راست ، درست و ضد باطل است و بشر در لغت به معنای مردم ، آدمی و انسان است و در اصطلاح ، حقوق بشر حقوق بنیادین و پایه ای است که هر انسان از آن جهت که انسان است فارغ از امتیازات فردی و هر عنوان عارضی دیگر بر او ، از خداوند دریافت کرده است . پیشینه ی تاریخی حقوق بشر به این صورت می باشد که حقوق بشر امری کاملاٌ نوپا و مربوط به عصر جدید نیست بلکه توسط منابع تاریخی کاملا" روشن می شود که حقوق بشر ریشه ای تاریخی دارد . انگیزه وضع جهانی حقوق بشر در اسلام ، حق توحید است و آیات و روایات زیادی به این مطلب اشاره کرده اند ، آزادی ، عدل و . . . هیچ یک هدف حقوق بشر نمی باشند بلکه مراحلی برای دستیابی به همان هدف نهایی یعنی لقای پروردگارند اما در حقوق بشر غربی این انگیزه به خود فرد بر می گردد . و با تکیه بر راسیونالیسم بر این باور است که هیچ مرجعی بجزء عقل بشر برای داوری وجود ندارد و آزادی ، عدل و . . . هر کدام هدف حقوق بشر می باشد. تعیین حقوق بشر از دیدگاه اسلام از آن خداوند است چون خداوند نه تنها خالق جهان هستی است بلکه به تنهایی و بی هیچ شریکی جهان را تدبیر و نیز قوانین حاکم بر افراد و جوامع انسانی را وضع می کند و انسان مکلف است که فقط از دستورات و قوانین او اطاعت کند . اعلامیه حقوق جهانی بشر اعلامیه ای است که دارای موادی می باشد که هر فرد انسانی طبعاً دارای آن است. منابع حقوق بشر از دیدگاه اسلام کتاب ، سنت و عقل است و مبانی حقوق بشر که عبارتند از حق حیات ، تعلیم و تربیت ، آزادی ، عدل و کرامت انسانی. در مقایسه ی میان حقوق بشر از دیدگاه اسلام و غرب شباهت ها و تفاوت هایی که هر کدام از آن مواد حقوقی از دیدگاه اسلام و غرب دارند به صورت جزئی مورد بررسی قرار داده ایم . مزایای حقوق بشر که از دیدگاه اسلام عبارتند از : برتری زیر سازهای داخلی ، فاعلی و غایی ، برخورداری از ضمانت اجرا و سازگاری و هماهنگی حقوق بشر . محقق در انجام پروژه با محدودیتهایی از جمله عدم دسترسی به منابع دسته اول روبه رو بوده است . در این زمینه پیشنهاد می گردد از کتب تفسیری و روایات استفاده شود .

مسئله این است که آیا جنبش­های معنوی نوظهور در جنگ نرم علیه نظام جمهوری اسلامی ایران نقش و کارکردی دارند؟ ادیان جدید و معنویت­ های نوظهور با تکثرگرایی، شک­ گرایی، احساس­گرایی، ناعقل­ گروی و خودمحور معنوی، فرهنگ دینی را دگرگون می­کنند و فرهنگ سیاسی برآمده از آن را ـ که پشتوانة نظام جمهوری اسلامی است ـ تغییر می­دهند. جنبش­های معنوی نوپدید با هدف گرفتن طبقة مرفه در شهر تهران توانستند زمینة اغتشاشات پس از انتخابات 88 را در مردم شمال و غرب تهران به وجود آورند. افرادی که از جنبش ­های معنوی نوظهور اثر پذیرفتند، در تشخیص حق و باطل و دشمن ­شناسی، حفظ اصالت معانی نمادهای دینی و کنش­های عقلانی با مشکل مواجه شدند. جنبش­های معنوی نوپدید در جامع ه­ای دینی مثل ایران، امکان موفقیت زیادی دارند و می­توانند افراد زیادی را به خود جلب کنند. مهاجمان جنگ نرم در اغتشاشات بعد از انتخابات 88 به کارایی نمادهای دینی در حرکت علیه نظام پی بردند و در برنامه­ های بعدی خود بیش از پیش از این قابلیت استفاده خواهند کرد.

در این نوشتار نویسنده نخست به مفهوم شناسی فرهنگ می پردازد. سپس، عامل توجه جهانی به توسعه انسانی و توسعه فرهنگی را بازشناسی می نماید، آنگاه بی طرفی یا مسؤولیت اخلاقی حکومت ها را مورد بررسی قرار می دهد، در همین راستا از نقش حکومت دینی سخن گفته و نگاه فلسفة سیاسی دین را در رابطه با مبانی و ضرورت تربیت اعتقادی و اخلاقی جامعه و راهکارهای راهبردی قابل مطالعه در قرآن را، توضیح می دهد. در این چهار چوب، جانشینی حاکم از سوی خدا و انجام مهم ترین وظایف حکومتی را تربیت جامعه معرفی می کند و نفوذ معنوی کارگزاران را از شرایط مؤفقیت آنان در حوزة تربیت می شمارد. نویسنده در پایان به سه راهکار: برخورد و تعامل فرهنگی، کنترل با تحریم اجتماعی. کیفر فیزیکی، برای انجام مسؤولیت تربیت فرهنگی و توسعة فرهنگی می پردازد.

تبیین پیوند جوهری میان فلسفه نظری و اخلاق کانت از یکسو و اندیشه های سیاسی وی از سوی دیگر، موجب شد که در آغاز این رساله، طرحی از فلسفه نظری و فلسفه اخلاق کانت ارائه شود. سپس به ابعاد گوناگون اندیشه های سیاسی کانت در باب فلسفه تاریخ ، رابطه اخلاق و سیاست، روشنگری، آزادی، برابری و استقلال، بنیادهای فلسفی جامعه مدنی ، قانون اساسی ، نیروهای سه گانه ، دمکراسی نمایندگی و نظام جمهوری ، شورش ، نافرمانی و انقلاب ، نظریه دارایی ، جایگاه زنان، صلح پایدار، نهاد دین و نهاد سیاست، و سرانجام نقش فیلسوفان در برابر قدرت سیاسی ، تبیین ، تحلیل و نقادی شده است.

پژوهش حاضر، با مورد بررسی قرار دادن ویژگی های لیبرالیسم و تئوکراسی و تاکید بر وجود ویژگی آزادی طلبی در هر دو نوع این حکومت ها ، با پذیرش موضع پیوند دین و سیاست ، به ترسیم جامعه ای که این پیوند در آن مشهود است ، می‎پردازد. این حکومت تحت عنوان لیبرال تئوکراسی حیات سیاسی و دینی خود را در جهان آغاز نموده و سه اصل آزادی، دینداری و کرامت انسانی رابه عنوان اصول اساسی خود مطرح می کند.

این تحقیق در یک مقدمه و دو فصل و یک نتیجه‌گیری نهایی سازمان داده شده است که فصل اول مشتمل بر دو بخش است : بخش اول فصل اول نیز خود در چهار مبحث ارایه شده است ، مبحث اول بطور خلاصه به ذکر پیشینه تاریخی آزادی فکر در مکتب توحید پرداخته و مبحث دوم تعاریف گوناگون آزادی فکر را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و در مبحث سوم مفردات آزادی فکر تشریح می‌گردد. و در نهایت در مبحث چهارم آزادی مذهب ، وجدان و عقیده و ارتباط آنها با آزادی فکر مورد بحث و تحقیق قرار می‌گیرد. بخش دوم فصل اول به بیان جنبه‌های گوناگون آزادی فکر می‌پردازد. این بخش نیز در چهار مبحث ارایه شده است و جنبه‌های گوناگون آزادی فکر یعنی آزادی داشتن فکر، آزادی از تحمیل عقیده و ممنوعیت اجبار و اکراه در فکر، آزادی تعلیم و اجرای مراسم مذهبی و در نهایت آزادی ابراز و بیان افکار و عقاید گوناگون در این چهار مبحث بیان می‌گردند. فصل دوم این تحقیق تحت عنوان محدودیتهای آزادی فکر از دو بخش تشکیل یافته است . بخش اول فصل دوم در سه مبحث جداگانه ارایه گردیده است . مبحث اول بسترهای نامناسب فکر را از دیدگاه قرآن و حدیث بیان می‌کند. و مبحث دوم به بررسی مسئله ارتداد از دیدگاه حقوق اسلام می‌پردازد و مبحث سوم ارتداد را در حقوق موضوعه مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. بخش دوم فصل دوم نیز محدودیتهای آزادی فکر را در حقوق موضوعه مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و نخست اهمیت و نقش آزادی فکر را بیان نموده و سپس به عوامل محدودکننده جنبه‌های گوناگون این آزادی می‌پردازد و در نهایت قبل از اعلام منابع و ماخذی که بطور مستقیم به آنها مراجعه شده و تلویحا یا مستقیما از آنها بهره‌برداری شده است ، نتیجه‌گیری نهایی ارایه می‌گردد.

این تحقیق از منظری قرآنی به مبانی تسامح و تساهل می پردازد و معیارهای برخورد با مخالفان از دیدگاه دین اسلام را با اندیشه فلاسفه و متفکران غرب مقایسه می کند. نویسنده با توجه به سختگیری های کلیسا در دین مسیحیت نسبت به تفتیش عقاید و تحمیل مناسک کلیسا به جامعه خصوصاً دانشمندان، می کوشد عدم خشونت را در دین اسلام و با مبانی قرآنی اثبات کند. این پژوهش در چهار فصل تدوین شده است. نگارنده ضمن تبیین موضوع تحقیق خویش در مقدمه، به تعریف لغوی و اصطلاحی تسامح و تساهل پرداخته و مفهوم قرآنی آن ها را در فصل اول بررسی می کند. وی همچنین سیره عقلا و دیدگاه برخی روشنفکران مسلمان معاصر در باره تسامح و تساهل دینی و منافات آن با اصول و مبانی فقه اسلامی را شرح می دهد. نویسنده در فصل دوم با رویکردی تطبیقی به مقایسه دو دیدگاه قرآنی و غربی از مسأله تسامح و تساهل پرداخته و مبانی این موضوع در غرب از قبیل لیبرالیسم غربی، اومانیسم (انسان محوری)، هرمنوتیک (تعدد قرائت از دین) و پلورالیسم دینی را تبیین می کند. آن گاه با اشاره به مبانی اخلاقی تسامح و تساهل از دیدگاه قرآن کریم، فلسفه اصلی آن را در اسلام، تکامل فکری انسان ها و کرامت آن‌ها برشمرده و تکیه کردن بر قوه عقل و منطق، عدم کراهت بر پذیرش دین اسلام، کشف حقیقت و فطری بودن دین اسلام را ذکر می کند. در فصل سوم به تفسیرحنیف بودن دین اسلام پرداخته شده و بر همین اساس، تسامح و تساهل دینی در آن تحلیل می شود نویسنده در همین زمینه معیارهای جدیت و سختگیری و تساهل در امور مختلف دینی را واکاوی کرده و نمونه هایی چند را بیان می کند. در فصل چهارم برخی مصادیق تسامح و تساهل در دین اسلام، مانندِ تعامل گسترده با سایر ادیان و مذاهب، نحوه برخورد اسلام با افراد مرتد، گفت گو و زندگی مسالمت آمیز با صاحبان ادیان بررسی می شود.