مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

اصل وابستگی همه ممكنات به وجود امام (عليه السلام) از طريق بحث‌های استدلالی و آيات و روايات ثابت گرديده است. هر عالَمی دارای يك نقطه مركزی است كه وجودش با آن نقطه مركزی ارتباط دارد؛ مانند انسان كه نقطه مركزی آن قلب است و حيات اعضا و اندام و بخش مادی او به وجود قلب بستگی دارد. از طرفی، ميان اعضای مادی و روح نيز ارتباطی دو سويه و به صورت تأثيرپذيری روح از جسم و به عكس نيز وجود دارد. از اين رو، تمام عوالم دارای يك نقطه مركزی ‌می باشند و آن وجود مقدس امام عصر (عج) است. ارتباط وجود ممكنات با وجود ولی قطب جهان به حكم اخبار پيامبر (صلی الله عليه وآله) و ائمه اطهار (عليهم السلام) ثابت است. از آن رو كه اولين بار مسئله مهدويت در كتاب‌های آسماني مطرح شده است، تجليات اين انديشه را بايد در آنجا جست وجو كرد. خوشبختانه هنگامی كه به اديان آسمانی مراجعه ‌می كنيم كتب آسمانی را سراسر اميد و سرشار از نويدهای بهروزی ‌می يابيم. در عهدين، اميد بستن به جهانی روشن و نورانی كه در آن آدمی بر همه خواست‌های خود كامياب و از گناهان پاك شود و از همه دلبستگی های مادی و جلوه‌های زشت آن رهايی يابد و به وجود منجی كه برآورنده آرزوها و نيازهاست ايمان بياورد، آشكارا ديده ‌می شود. فرقه‌های يهود و نصارا در انتظار ظهور موعود و منجی جهان، كه عدالت واقعی را در آخرالزمان در سراسر جهان برقرار نمايد، به سر ‌می برند. البته نجات دهنده واقعی، خداوند قادر و عالِم بر همه چيز است. در این مقاله موضوع مهدویت در اسلام و سایر ادیان بررسی می شود.

کتاب «بشارة الإسلام في علامات المهدي علیه السلام» نوشته مصطفى آل سيد حيدر كاظمی است. آنچه در این کتاب درباره امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به زبان عربی بحث می‌ شود اخبار و روایاتی است از امام علی (علیه السلام) و امامان دیگر شیعه که طی آن از وجود و ظهور امام زمان سخن رفته است. برخی از احادیث و روایات نیز از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و صحابه نقل شده است.

مسأله ی حضرت بقیة اللَّه الاعظم، مهدی موعود (عج)، یكی از بارزترین و بدیهی ترین مسایل اسلامی و مورد تأیید و اعتقاد همه ی مسلمانان به ویژه شیعیان است، زیرا صدها آیات قرآنی و روایات نبوی این مسأله ی با اهمیت را به طور گسترده و مبسوط عنوان و مطرح ساخته اند و جزئیات آن را با بیاناتی دقیق و روشن، ذكر كرده اند، به طوری كه ابهامی برای كسی باقی نگذاشته اند. تمامی فِرَق اسلامی - تقریباً - این آیات و روایات و مفاد آن ها را به نحوی دركتب حدیثی و كلامی و تفسیری و احیاناً رجالی و تاریخی خود متعرض شده اند و درباره ی آن به شكل های مختلف سخن گفته اند، تا جایی كه می توان ادعا كرد كه كم تر دانشمند و عالمی، بلكه مسلمانی یافت می شود كه به این موضوع مهم و خطیر نپرداخته، یا این كه این مطلب به گوش او نرسیده باشد. شاهد روشن و قوی این مدعا، صدها كتابی است كه در طول تاریخ، با استفاده از این نام شریف و مقدس به وجود آمده است. امّا این مسأله ی مقدس و بدیهی - بسان هر مسأله ی دیگر دینی و اسلامی حتی مانند الوهیّت و ربوبیّت و نبوت و رسالت - گه گاهی مورد سوء استفاده ی افراد یا گروه هایی البته با انگیزه های شخصی یا سیاسی، قرار گرفته و می گیرد و اهداف و اغراض خاصی از این عمل دنبال شده و می شود. مگر نه این كه جهان همیشه شاهد این مطلب است كه افرادی گستاخانه مدعی الوهیت یا ربوبیت شده و كوس خدایی زده اند و یا مدّعی نبوت و رسالت شده و دعوی پیغمبری نموده اند؟!! بدیهی است كه این سوءاستفاده ها و این ادعاهای مفتضح و رسوا، هرگز به اصل و اصالت این حقایق ضربه نمی زند و كسی نمی تواند با این بهانه كه گه گاهی این نوع مطالب واقعی و ریشه دار در فطرت و عقل و مؤیَّد به صدها بلكه هزاران دلیل، مورد سوء استفاده قرار گرفته یا می گیرد، آن ها را زیر سئوال ببرد و یا این كه به نحوی در صحت اصل آن ها، تشكیك كند. از آن جا كه مسأله ی حضرت بقیة اللَّه الاعظم، مهدی موعود (عج)، كه در آیات و روایات فراوانی خصوصیات آن مطرح شده است، نزد مسلمانان، مسأله ای مقدس و ظهور حضرتش همواره آرزوی آنان بوده است، از این قاعده مستثنا نبوده و نیست. این مسأله ی مهم از همان زمان ائمه ی اطهارعلیهم السلام و حتی با وجود خود امامان - كه جزو مبّشران و نویددهندگان به آن بوده اند - به نحوی مورد سوء برداشت قرار گرفت و با برخورد ائمه علیهم السلام، مواجه شد. این روند خطرناك و انحرافی در عصر غیبت صغری مخصوصاً پس از آن، به شكل هایی مانند ادعای دروغین (سفارت و نیابت خاصه) حضرت مهدی (عج) تجلی می نمود، كه مورد تكذیب حضرت (عج) و هشدار آن وجود مقدس قرار می گرفت و مؤمنان تنها به سفرا و نواب واقعی توجه داده می شدند. البته این حركت در زمان های بعد، نه تنها در جوامع شیعی بلكه در جوامع سنی نیز ادامه پیدا كرد و از اعتقاد و علاقه ی مسلمانان به این مطلب مقدّس و حساس و سرنوشت ساز، بی محابا و ناجوانمردانه بهره برداری می شد! با این حال، خوشبختانه با هشدارهای قوی و به موقع عالمان دین و صدور ده ها روایت كه شمایل و نشانه های آن حضرت، شرایط ظهور و نحوه كار آن ذخیره ی الهی را بیان می كرد، ماهیت پلید آن حركت های شوم و مغرضانه آشكار می شد و صاحبان آن مفتضح و رسوا می گشتند. این ماجرا سردرازی دارد كه از حوصله ی این مقاله ی مختصر بیرون است. لذا ما در این جا تنها به بخشی از آن چه در دو قرن اخیر واقع شد و مسلمانان بخصوص شیعیان هنوز از تبعات و پیامدهای ناگوار آن رنج می برند، می پردازیم تا شاید گامی، در جهت تنویر اذهان باشد. آن چه فعلاً در این مقاله مطرح است، بررسی كوتاهی است درباره ی فرقه ای كه متأسفانه، زمینه ساز پیدایش فرقه ی ضاله ی بابیت و سپس بهائیت شد. لازم به تذكر است كه این مقاله یك مرور اجمالی بیش نیست، و تفصیل كلام به شماره های بعد موكول می شود.

انتظار منجی و ایده آینده بهتر، به عنوان حقیقتی قابل احترام در شرایع آسمانی است. درباره حقیقت انتظار به عنوان پیمانی آسمانی در ذهن و زندگی پیامبران الهی و امت های آنان از آغاز تاریخ نبوت در نگاه قرآن، پژوهش درخوری انجام نشده است. بررسی های انجام یافته بیانگر آن است که توجیه انتظار به صورت جریانی پیوسته در تاریخ نبوت در آیه 81 سوره آل عمران قابل تحقیق است. بر اساس این آیه بن مایه اصلی مقاله حاضر، تبیین فلسفه اصل انتظار به مثابه عامل رشد روانی امت ها و تمرین و تحصیل آمادگی هرچه بیشتر در جهت پذیرش وضعیت بهتر در تمامی عصرها و نسل ها می باشد. حقیقتی که می توان از آن به عنوان یکی از علل اساسی پنهان ماندن زمان ظهور منجی در حکمت خداوندی یاد کرد.

«الإمام المنتظر و شبهات المرجفين» اثر سيد امير محمد كاظمى قزوينى، تحقيقى است مستند و مستدل در نقد و ردّ شبهات مخالفين درباره مهدويت، غيبت، ظهور و قيام امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)كه به زبان عربى و در سال 1374ش نوشته شده است. انگيزه تأليف، بررسى و تحقيق در زمينه شبهات مهدويت و پاسخ به آن‌ها بوده است. "ساختار" كتاب با مقدمه مركز دروس اسلامى بيروت در اشاره به بشارت‌هاى پيامبر(ص) و ائمه(ع) به خروج امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)آغاز شده است. مطالب كتاب كه پاسخى است كوتاه به نوشته‌ها و شبهه افكنى‌هاى معارضان پيرامون مهدويت در دو بخش ارائه گرديده است. در بخش اول كتاب نويسنده بعد از نقل اقوال و شبهات ابن تيميه، ابن خلدون و ابن حجر پيرامون حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، مبناى اين شبهات را عدم وقوف بر روح دين و نشناختن اصول و فروع آن دانسته است. وى معتقد است كه اجماع شيعيان به تنهايى، در ثبوت ولادت و غيبت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)كفايت خواهد كرد و هيچ يك از مسلمين در تواتر بشارت‌هاى نبوى به خروج فردى از عترت ايشان، از اولاد على و فاطمه علیهماالسلام شكى ندارد. وى در ادامه، به تعداى از علماى اهل سنت كه با اعتقاد اماميه پيرامون حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)موافق هستند، اشاره كرده كه از آن جمله هستند: ابوالفتح محمد بن ابى الفوارس، ترمذى، ابوداود، ابن ابى الحديد، شبلنجى، امام قرطبى، ثعالبى، احمد بن حنبل، عبدالحق دهلوى، فضل بن روزبهان، عبدالرحمان بسطامى. بخش دوم كتاب به طرح هفت شبهه از طرف منكرين مهدويت و پاسخ به آن‌ها اختصاص دارد:

ذلك يوم الخروج دراسه حول ظهور الامام المهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) اثر سيدحسين مدرسى مى‌باشد. اثر، تحليلى از اهداف، مبانى حكومت و قيام حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. در مقدمه، سوالاتى كه در بين مسلمانان درباره شخصيت امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نهضت و قيام او و سوالات ديگرى كه در اين زمينه وجود دارد، مطرح و اثر به هدف پاسخ‌گويى به اين سوالات نگارش يافته است. روش مؤلف در مستندسازى مطالب اثر بر قرآن كريم و احاديث و روايات وارده از معصومين عليهم‌السلام كه در جوامع روايى نقل شده است، تكيه دارد. "گزارش محتوا" نگارنده در فصل اوّل، با بررسى و تحليل محتوايى احاديث و آيات قرآن به معرّفى امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، خصوصيات و ويژگى‌هاى اخلاقى ايشان مى‌پردازد. فصل دوم به بحث از مقام ولايت و امامت و ملاكات شناسايى امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف) ميثاق انبياء با امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه الشریف)پرداخته است. انديشه مهدويت در عقيده شيعه در جايگاه رفيعى قرار دارد و با مفاهيم ارزشمندى؛ مانند انتظار، ظهور قيام و عدالت پيوند خورده است. نويسنده در فصل سوم به تحليل جايگاه انتظار در فرهنگ شيعه در زواياى مختلف مى‌پردازد. فصل چهارم به انقلاب حتمى كه به دست امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) محقق خواهد شد و نشانه‌هايى كه از اين انقلاب در روايات مطرح و بيان شده است، ولى زمان آن دقيقتاً مشخص نشده، پرداخته است. در فصل‌هاى بعدى به اهداف اين انقلاب و نهضت،ياران آن و موضع‌گيرى‌هاى مردم در زمان خروج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پرداخته مى‌شود.

مُنتَخبُ الاَثَر فی الامام الثّانی عَشَر (عجل الله تعالی فرجه) کتابی روایی به زبان عربی اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی در موضوع امام دوازدهم است. این کتاب برگزیده احادیث از کتاب‌های شیعه و اهل سنت است. کتاب در ده فصل تنظیم شده و بخش اول آن به اثبات وجود و امامت امام مهدی اختصاص دارد. احادیث مربوط به زندگانی امام دوازدهم (علیهم السلام)، نائبان او، عصر غیبت، ظهور و حکومت جهانی نیز در فصل‌های بعدی قرار گرفته‌اند. نویسنده گاه در پاورقی توضیحاتی درباره احادیث ذکر کرده است. این کتاب سه جلدی است. خلاصه آن نیز به صورت مستقل منتشر شده است. "جلد دوم" درباره احادیث مشتمل بر نوید ظهور آخرین مصلح غیبی، از عترت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله)، از تبار حضرت فاطمه (سلام الله علیها)، از نسل امیر مؤمنان (علیه السلام)، از اولاد امام حسین (علیه السلام) و از صُلب امام حسن عسکری (علیه السلام).(شامل ۴۹ باب و۲۵۲ حدیث) تاریخ ولادت، سرگذشت و معجزات حضرت ولی عصر (علیه السلام).(شامل ۳ باب و ۳۴ حدیث) معجزات حضرت بقیة الله در غیبت صغرا، زندگانی نواب خاص و داستان راه‌یافتگان به پیشگاه آن حضرت، پس از رحلت امام عسکری (علیه السلام).(شامل ۳ باب و ۵۳ حدیث) معجزات حضرت بقیة الله در غیبت کبرا و تشرف خدمت ایشان در عصر غیبت کبرا.(شامل ۲ باب و ۱۶ حدیث)

مُنتَخبُ الاَثَر فی الامام الثّانی عَشَر (عجل الله تعالی فرجه) کتابی روایی به زبان عربی اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی در موضوع امام دوازدهم است. این کتاب برگزیده احادیث از کتاب‌های شیعه و اهل سنت است. کتاب در ده فصل تنظیم شده و بخش اول آن به اثبات وجود و امامت امام مهدی اختصاص دارد. احادیث مربوط به زندگانی امام دوازدهم (علیهم السلام)، نائبان او، عصر غیبت، ظهور و حکومت جهانی نیز در فصل‌های بعدی قرار گرفته‌اند. نویسنده گاه در پاورقی توضیحاتی درباره احادیث ذکر کرده است. این کتاب سه جلدی است. خلاصه آن نیز به صورت مستقل منتشر شده است. "جلد سوم" درباره کیفیت ظهور، نشانه‌ها و فتنه‌های پیش از ظهور، سال و ماه و محل ظهور، خروج سفیانی و دجال، بانگ آسمانی، کیفیت بیعت و ممنوعیت تعیین وقت.(شامل ۱۱ باب و ۱۲۸ حدیث) فتوحات بی‌نظیر، ظاهر شدن گنج‌های زیر زمین، فرود آمدن حضرت عیسی(علیه السلام)، کشتن دجّال، پیکار با سفیانی، تکامل عقل‌ها، آبادانی جهان و پر شدن زمین با عدل و داد.(شامل ۱۲ باب و ۳۷ حدیث) فضایل و مناقب اصحاب ۳۱۳ گانه آن حضرت.(شامل ۲ باب و ۹ حدیث) درباره مدت حکومت، دعوت، سیرت، خوراک، پوشاک و شیوه زندگی آن حضرت.(شامل ۳ باب و ۷ حدیث) درباره انتظار فرج، وظایف شیعیان در عهد غیبت، فضیلت درک محضر، پیروی و اعتقاد به آن حضرت، حرمت انکار، کیفیت تسلیم بر آن حضرت و برخی از دعاهای صادره از ناحیه مقدسه.(شامل ۷ باب و ۵۱ حدیث)

کتاب «الحركة الاصلاحية من الحسين (علیه السلام) الى المهدى (عجل الله تعالی فرجه)» اثر سيد صدرالدين قپانچى، مجموعه پرسش‌ ها و پاسخ‌ هاى عقيدتى درباره مهدويت، اصلاح‌ گرايى و سنت‌ هاى الهى در صحنه تاريخ اجتماعى است كه به زبان عربى و در سال 1426 ق، نوشته شده است. كتاب به در خواست مركز مطالعات تخصصى امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) نجف اشرف، تدوين شده است. كتاب با دو مقدمه از مركز مطالعات تخصصى امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) و مؤلف در تبيين اهداف مركز و بيان انگيزه تأليف، آغاز و مطالب در ده فصل ارائه گرديده است. نويسنده در فصل اول، بعد از توضيح اين نكته كه چگونه حركت امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) تعبيرى از وحدت حركت اديان و امتداد نهضت امام حسين (علیه السلام) مى‌ باشد، غيبت امام معصوم (علیه السلام) را بررسى نموده و قضيه امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) را ضرورت تفكر دينى دانسته است. در فصل دوم، فلسفه و اهداف حركت امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) و اينكه آيا ايشان دين جديدى را ارائه خواهند نمود، مورد بررسى قرار گرفته است. نويسنده در فصل سوم، پس از بيان اشتراكات حركت انبياء به اين سؤال پاسخ داده است كه آيا حركت امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه)، مسلحانه بوده يا يك تغيير اجتماعى است؟ ايشان در فصل چهارم، به دنبال ارائه ادله‌ اى در رابطه با امكان طول عمر زياد بوده و به اين سؤال پاسخ داده است كه چرا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) تا به حال ظهور نكرده است. وى در فصل پنجم، بشارت تورات و انجيل درباره حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه) را اثبات كرده و چگونگى تفسير نصوص پيامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و ساير انبياى الهى پيرامون آن حضرت را توضيح داده است. در فصل ششم، مسير حركت امام حسين (علیه السلام) از مدينه به مكه، احتجاج با حجاج در عرفات و سپس رهسپار شدن به‌ سوى كربلا، تشريح و تشابهات حركت امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) با اين سير بررسى شده است. در فصل هفتم، نقاط افتراق بين حركت امام حسين (علیه السلام) و حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه) بيان شده است، فصل هشتم، معجزات و امور خارق العاده‌ اى كه در حركت حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه) به وقوع خواهد پيوست را بررسى نموده است. نويسنده، معتقد است كه نحوه ولادت، غيبت و طول عمر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) خود معجزه بزرگى است كه قابل انكار نمى‌ باشد. در فصل نهم، سنت ابتلا و مسئله ديدار با امام زمان در دوران غيبت مورد بررسى قرار گرفته است. نويسنده پس از تشريح ادله عقلى، شرعى، علمى و خارجى بر وجود امام منتظر (علیه السلام)، چهار صورت براى امكان ملاقات با امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) را بيان كرده، هريك را مفصلا توضيح داده و براى هركدام نمونه‌ اى را ذكر كرده است. اين چهار صورت عبارتند از: لقاء عام، ديدار در خواب، ديدار در صورتى كه شخص آن حضرت را نشناسد و ملاقات در صورتى كه فرد امام زمان (علیه السلام) را بشناسد.