جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دیدگاه حدوث زمانی منسوب به متکلمان با چالش های جدی فلاسفه مواجه شده و نظریة حدوث ذاتی در اندیشه های فلسفی قوام ویژه ای یافته است. با رجوع به کتب متعدد علامه حلی به عنوان یک متکلم محقق شیعی و آگاه به مبانی فلسفی معلوم می شود که وی دیدگاه حدوث ذاتی مصحِّح با ازلیت غیری عالم را مردود دانسته است. از سویی دیگر، وی مدخلیت شاخصة «زمان» در معنای حدوث را نفی کرده و همانند فلاسفه، دیدگاه حدوث زمانی و مسبوقیت عالم به عدم زمانی را باطل و غیرقابل پذیرش شمرده است. بنابراین عقیدة علامه در مسئله حدوث عالم، غیر از حدوث ذاتی و غیر از حدوث زمانی است. وی معتقد است عالم به این معنا حادث است که خداوند ازلاً در حاقّ واقع بدون تقید به زمان موجود بود؛ ولی عالم و زمان تحقق نداشت؛ یعنی عدم محض حاکم بود و اصل عالم طبیعت توأم با زمان، از کتم عدم محض به نحو ابداعی آفریده شد. به عبارت دیگر، هستی جهان ماده، سرآغازی فرازمانی داشته و به لحاظ امتداد زمانی، محدود و متناهی به عدم مطلق در متن واقع است؛ عدمی که بدون تقرر در ظرف متدرّج و ممتد زمان، با وجود عالم به تقابل سلب و ایجاب در تناقض است و قابل جمع با آن نیست؛ بلکه با جعل وجود، مطرود و منتفی می گردد. مقاله حاضر به تبیین ابعاد این نظریه علامه درباره حدوث عالم می پردازد.

موضوع امکان اعادة معدوم و هویت انسان در قیامت، یکی از مهم ترین و در عین حال چالش برانگیزترین مباحث فلسفی و کلامی در تفکر اسلامی است. این موضوع با همة انضمام ها و بایسته های آن در تقریرات فلاسفة مسلمان به شکل ها و صورت های متنوعی آورده شده و مورد بحث قرار گرفته است. آرای علامه حلی به عنوان یکی از دانشمندان مسلمان به سبب غنای مطالب و شرح پیوستة آن ها با سایر موضوعات، بسیار مورد توجه است. وی نوع دیدگاهی که یک متفکر دربارة ماهیت انسان دارد را در نگاه به هویت او در قیامت بسیار مؤثر دانسته است. علامه حلی درنهایت با انتخاب رویکردی جسمانی محور به حقیقت انسان، بدن معادی وی را متشکل از اجزای اصلی غیر فانی محسوب و امکان اعادة معدوم را باطل می شمارد

در این مقاله می کوشیم با استناد به آثار خود علامه بررسی کنیم که آیا او در حقیقت یک متکلم است، یا یک فیلسوف. بر اساس این پژوهش، فقط در هشت مورد علامه در مواجهه با فلاسفه آراء متکلمین را بر فلاسفه ترجیح داده است. البته سه مورد از آنها مخدوش بوده و متکلم خواندن علامه موجه نیست. همچنین بیست و یک مورد از مواردی که علامه در رویارویی با آراء کلامی، نظرات فلاسفه را بر نظرات متکلمین ترجیح داده، ذکر شده است. در بخشی از مقاله، دیدگاه اشمیتکه مبنی بر متکلم بودن علامه بررسی و نقد شده و در پایان بر این نکته تاکید شده است که علامه قطعاً یک فیلسوف اسلامی است، نه متکلم و انتساب علامه به هر دو حوزه به جهت اختلاف شدید در آراء بنیادین کلامی و فلسفی ممکن نیست.

در این رساله، سعی شده نظرات دو محقق شیعی علامه حلی ومقدس اردبیلی دربارة دو مسأله نبوت وامامت با هم مقایسه شود. در ابتدا مبحث نبوت مورد بررسی قرار می گیرد. و در مرحلة دوم، مسأله امامت. در مبحث نبوت از مسائلی از قبیل حسن بعثت، وجوب بعثت، وجوب عصمت انبیاء، معجزه و راه شناختن نبی صادق از غیر نبی، کرامات اولیاء، نبوت پیامبر اسلام، معجزات حضرت رسول اکرم، نسخ و افضلیت انبیاء از ملائکه، سخن به میان آورده می شود.م در مبحث امامت نیز از مسائلی از قبیل: لطف بودن امام، نفی مفاسد از وجود امام، وجوب عصمت امام، عدم تنافی عصمت با قدرت، وجوب افضلیت امام از دیگران، وجوب نص بر امام معصوم؛ امامت حضرت علی(ع) دلایل عقلی بر امامت . آن حضرت، دلایل نقلی وارد شده بر امامت آن حضرت، از قبیل: حدیث منزلت، حدیث غدیر و آیة ولایت انما ولیکم الله و رسوله... . دلایلی که بر عدم امامت دیگران است از قبیل: مطاعن خلفای سه گانه، افضلیت حضرت علی(ع) بر دیگر صحابه، دلایل دیگری که مؤید این مطلب است (افضلیت حضرت علی(ع از قبیل: کثرت جهاد، اعلمیت، آیه مباهله، سخاوتمندی، زهد، عبادت، خوش خلقی و ... کمالات نفسانی و بدنی و خارجی حضرت علی(ع) بحث می شود. در ادامه نیز مطلبی در امامت بقیه ائمه اثنی عشر و دلایل امامت آنها، ذکر می شود. در انتهای فصل امامت در مورد احکام مخالفین حضرت علی(ع) سخن به میان آورده می شود و با این مسأله، فصل امامت نیز به پایان می رسد./