جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان‌نامه در مورد جایگاه و منزلت موسی و تعالیم ایشان در عهد عتیق و قرآن است. موسی بعد از خداوند، بزرگ‌ترین شخصیت کتاب مقدس عبری و از پیامبران اولوالعزم در قرآن محسوب می‌شود که در نزد خداوند مقام والایی دارد تا جایی که خداوند او را هم‌کلام خود قرار داده و با او رابطه‌ای خطابی برقرار کرده است. چندین آیه از مکالمه مستقیم میان خداوند و حضرت موسی سخن می‌گوید؛ مخصوصاً سوره نساء/ 164: وَکَلَّمَ اللّهُ مُوسَی تَکْلِیمًا؛ و خدا با موسی آشکارا سخن گفت. از اینرو به او صفت کلیم‌الله داده است و بارها به خاطر تقربش به خداوند، قومش را شفاعت نموده است. از این رو و با توجه به اهمیت مذکور، در ابتدا این نوشتار به بررسی منزلت حضرت موسی و تعالیم ایشان بر مبنای عهد عتیق پرداخته و بخش دوم، منزلت و تعالیم آن حضرت را از منظر قرآن مورد بررسی قرار داده است. بخش پایانی این پایان‌نامه نیز به بیان اشتراکات و اختلافات این دو متن پرداخته و در نهایت از مجوع بخش‌ها، تطبیق و نتیجه گیری به عمل آمده است.

یکی از موضوعات مهم و بحث برانگیز در اندیشه‌ توحیدی،موضوع رؤیت خداست که جایگاه مهمی در دیدگاه کلامی و عرفانی داشته و بانام حضرت موسی گره­خورده­است. درعین­حال، متکلمین ناگریز از بحث درباره آن بوده و در آن اختلافات عمیق­دارند. این موضوع دربیش از بیست آیه قرآن ذیل عبارات «لقاءالله» و «نظر در وجه­الله» و درباره انواع رؤیت و شهود ذات الهی مانند شهود و رؤیت خدا نسبت به ذات خود و شهود موسی(ع) در شجره طور مطالبی بیان­گردیده­است. تقاضای رؤیت خداوند، مهم‌ترین بخش زندگانی حضرت موسی(ع) است که از دیرباز مورد­توجه عرفا بوده­است. به­نحوی­که هریک تلاش­نموده‌اند. از دیدگاه خود به بیان علت پاسخ خداوند مبنی‌­بر «لن­ترانی» پرداخته و نظرات گوناگونی را در این زمینه ارائه­دهند. از­این­رو، استقراء آرای تفاسیر عرفانی دراین زمینه و جمع­بندی آن­ها از اعتبار خاصی برخورداراست. این پژوهش نشان­می­دهد که عرفا و برخی از حکمای متأله، مسأله رؤیت­وشهود باطنی و رؤیت تجلیات خداوند را معادل لقاءالله در قرآن تلقی­نموده ولی برخی از فلاسفه و متکلمین شیعی و معتزلی باتکیه­بر مبنای تنزیه کلامی صرف و با­تمسک­به مسأله نفی جسمانیت و اعتقاد به انحصار امکان شهود خداوند در رؤیت مادی، به نفی­ امکان این موضوع پرداخته­اند. این مقاله باروش پژوهشی - توصیفی از نوع تحلیل محتوا و واحد تحلیل مضمون بوده­است.

قرآن موثق ترین منبع بیان قصص تاریخی می باشد به عنوان مثال داستان حضرت موسی (ع) و نقش نبوت ایشان در تحولات تاریخی عصر خویش که به کرات در قرآن بدان اشاره شده است. قصص قرآنی علاوه بر موضوع عبرت آموزی نقش راهبردی در ایجاد یک روش تبلیغی مناسب برای مبلغان دینی در بر دارد. سوال اساسی که در این مقاله مطرح می شود این است که چه شیوه های تبلیغی حضرت موسی (ع) در مواجهه با فرعون که فراتر از موضوع پادشاهی ادعای خدایی داشت و عامه ی مردم شامل آل فرعون و بنی اسراییل اتخاذ نمودند و شباهت ها و تفاوت ها در این شیوه ها چه بوده است؟ با پرداختن به شباهت ها و تفاوت های شیوه های تبلیغی حضرت موسی (ع) در مواجهه ی با فرعون و مردم که امری مهم در عرصه ی تبلیغ برای مبلغین به شمار می آید به این امر مهم پرداخته شد که فارغ از تفاوت ها و شباهت ها در این مواجهه یک امر مشترک وجود دارد که فرعون و سایر مردم بدون توجه به مقام و موقعیتی که درآن قراردارند دارای ملکه ی درونی به نام فطرت هستند. که مخاطب دعوت پیامبران همین فطرت انسان می باشد.

یکی از مهم‌ترین میراث‌های روایی بر جای مانده از رسول گرامی اسلام6 حدیث منزلت است(انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی...). این حدیث متواتر را عالمان شیعه و اهل‌سنت به صورت گسترده در منابع روایی خود ثبت کرده‌اند؛ چنان‌که عالمان شیعه آن را از طریق 9 نفر از امامان اهل‌بیت: و 25 نفر از صحابه پیامبر6 نقل کرده‌اند. عالمان اهل‌سنت نیز حدیث مورد نظر را در منابع روایی خود از طریق 26 نفر از صحابه از رسول خدا6 نقل کرده‌اند. در این حدیث که رسول خدا6 آن را در 30 زمان و مکان متفاوت بیان داشته‌اند نسبت علی7 به خودشان را به نسبت هارون به موسی7 تشبیه نموده و در آن از خلافت بلافصل علی بن ابی‌طالب7 به جای پیامبر پس از درگذشت رسول خدا6 بر همه کسانی که به آئین پیامبر ایمان آورده‌اند، سخن گفته‌اند. این نوشتار درصدد است تا گزارش ابن عباس از حدیث منزلت را مورد بررسی قرار دهد. گزارش ابن عباس در عین اشتراک با سایر گزارش‌های این حدیث در صدر(انت منی بمنزلة هارون من موسی الا انه لا نبی بعدی) عبارتی ویژه در ذیل دارد(و أنت خلیفتی فی کل مؤمن من بعدی) که ضمن متمایز ساختن این روایت از دیگر روایت‌ها، شبهات بی‌مورد در دلالت این حدیث را رد کرده و به صراحت بر خلافت بلافصل امیرالمؤمنین علی7 دلالت دارد.