جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیان داستانی و شیوه‌های روایتگری در قرآن کریم به انسان کمک می‌کند تا مضامین و مفاهیم مورد نظر پروردگار را بهتر درک کند. داستان‌های قرآنی به شیوه‌های مختلفی روایت شده‌اند. قصه حضرت موسی(ع) نه تنها بیش از قصه پیامبران دیگر بیان شده است، بلکه به دلایل مختلف و در ساختارهای روایی گوناگون روایت شده است. روایت قصه حضرت موسی(ع) در سوره طه یکی از متفاوت‌ترین روایت‌های قرآنی است. در ادبیات داستانی ساختار مختلفی اعم از کلاسیک، مدرن، پست‌مدرن، جریان سیّال ذهن و غیره وجود دارد. روایت مدرن یکی از مهمترین ساختارهایی است که پس از ورود مدرنیته و به ویژه در ادبیات داستانی قرن بیستم میلادی رواج پیدا کرد. با توجه به اینکه این شیوه روایت برساخته اصول فلسفی و اجتماعی جامعه انسانی مدرن است، از قواعد سنتی و کلاسیک پیروی نمی‌کند. برخی از مهمترین عناصر روایت مدرن حضور بیش از یک راوی، زوایای دیدچندگانه، شخصیت‌محوری، زمان و مکان و علیّت مبهم یا نسبی است. پژوهش حاضر که به روش توصیفی –تحلیلی و با مطالعه اسناد کتابخانه‌ای انجام گرفته است، سعی دارد به این پرسش پاسخ دهد که روایت قصه حضرت موسی(ع) در سوره طه به چه صورتی است؟ به نظر می‌رسد روایتی که از قصه موسی(ع) در سوره طه صورت گرفته است، مدرنیستی باشد. بنابراین این پژوهش ، فرضیه مذکور را مورد بررسی و واکاوی قرار می‌دهد تا نشان دهد که ساختار روایت مدرن است. تحلیل‌ها و نتایج پژوهش با استفاده از جداول مختلف ارائه گردیده است.

چکیده: هدف از پژوهش حاضر شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن است. روش تحقیق از نظر هدف، بنیادی-کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای می باشد. پژوهش حاضر از نظر نوع داده ها کیفی می باشد. ابزار گردآوری پژوهش حاضر که در مجموع حدود200 سند (مقاله، کتاب، پایان نامه، گزارش های تحقیقی، سی دی و سایت) در موضوعات بیان شده مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. از بُعد زمانی پژوهش حاضر به دوران رسالت حضرت موسی (ع) مربوط میباشد. به لحاظ مکانی مربوط به سرزمین مصر، و همچنین موضوع پژوهش حاضر دینی (تربیتی- اخلاقی) میباشد. محقق با کمک خبرگان و استاد راهنما از طریق گردآوری اطلاعات به تفسیر و تجزیه و تحلیل محتوا پرداخته است. همچنین به کمک محصولات تربیتی- اخلاقی بدست آمده از بعضی کتب تربیتی و اخلاقی به این هدف نائل شده است. در یافته های پژوهش حاضر، به مبانی تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن اشاره شده است که عبارتند از: توحید و معاد و اصول تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن نظیر اصل اتمام حجت، اخلاص، اطاعت، اطمینان، ایمان، توکل و ... و شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن مثل روش تادیبی، استعانت، استقامت، استماع، الگویی، انذار، اولویت و ... و شیوه های مشترک تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن و تورات نظیر گزینش، مراجعه به فرعون، دعا، گفتگو، بشارت، هجرت، تدریج و ... و مقایسه شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) در قرآن و تورات مثل انتخاب فرعون، فصاحت موسی (ع)، عدم اطمینان و مقبولیت و ... و مقایسه شیوه های تبلیغ حضرت موسی (ع) و انبیاء الهی در قرآن نظیر اتمام حجت، احسان (نیکوکاری)، استدلال، اعراض، تنبیه، خوف، شرح صدر، یادآو.ری، امر به معروف و نهی از منکر و ... و شیوه های اختصاصی حضرت موسی (ع) در قرآن مثل دریافت اعجاز، استمداد، سازماندهی ویژه بنی اسراییل و ... و در نهایت مقایسه شیوه های تبلیغی حضرت موسی (ع) و پیامبر اسلام در قرآن کریم که سه مورد می باشد و عبارتند از: مباهله، جهاد و ساخت مسجد.

نگاهی به ترجمه‌ها و تفاسیر مطرح‌شده ذیل دسته‌ای از آیاتِ مرتبط با حضرت موسیu نشان می‌دهد که فضای به ظاهر مشترک این دسته از آیات، چنان تأثیری بر ذهن مترجمان و مفسران نهاده است که در بیان قالب‌های معناییِ این آیات، دچار نوعی داوری و تحمیل معنا بر آیه شده‌اند؛ در حالی که ظاهر آیات گواه بر آن معنا نیست. مهم‌ترین این آیات، چهار دسته آیات به ظاهر مرتبط با یکدیگر در چهار سوره هستند که به زعم بسیاری، بیانگر مشکل حضرت موسیu در تکلم می‌باشند. برخی نقل‌ها، پدید آمدن این مشکل را منتسب به رسیدن اثر آتش به زبان ایشان می‌دانند که به نظر می‌رسد نخستین مصدر اسلامیِ نقل‌کننده این مطلب، طبری و برگرفته از تورات است. واکاوی در این مسئله روشن می‌کند که مراد از فصیح‌تر بودن هارون نسبت به موسیu ، آن چیزی نیست که بیشتر مفسران تا کنون گمان کرده‌اند و آن را به تعقید و گرفتگی زبان حضرت موسیu ارتباط داده‌اند؛ بلکه با توجه به ماده اصلی «فصح» که ظهور چیزی است، بدون توجه به هر گونه پیشینه و مفروضات ذهنی، مرادْ مسبوق نبودن کلام هارون به سابقه قتل است و لذا موسیu از خداوند درخواست می‌کند که هارونu را با او همراه کند تا مأموریت را به سرانجام برساند. با اثبات این فرضیه، ارتباط این آیاتِ به ظاهر مرتبط با یکدیگر قطع می‌گردد و باید در جستجوی معنایی دیگر ـ غیر از آن معنایی که تا کنون بیان شده است‌ـ برای آن‌ها بود. در این نوشتار، دیدگاه‌های مفسران ذیل آیات مذکور در قالب سه دیدگاه مطرح، و پس از نقد و بررسی، دیدگاه نوین در هر مورد ارائه شده است.

قرآن¬کریم با بیان داستان حضرت موسی و خضر علیهما السلام، به انجام اعمالی توسط حضرت خضر اشاره می کند که به¬ظاهر برخلاف شریعت¬الهی است و اعتراض موسی (ع) را در پی دارد. علارغم اینکه برخی مفسرین با این سخن که حضرت خضر مکلف به نظام تشریع نبوده، اعمال ایشان را توجیه نمودند، به نظر، حضرت مکلف به نظام تشریع بوده¬است، لکن برخورداری او از دانش¬خاص، موجب شد برخی اعمال او به نظر حضرت موسی خلاف شرع جلوه نماید، هرچند با توضیحات بعدی حضرت خضر آن تصور اصلاح شد. در خصوص تخریب کشتی به دلیل قاعده اهم و مهم و اذن فحوی و نیز قاعده احسان، عمل ایشان مشروع است و در مورد قتل جوان نیز چون با توجه به قراین موجود در آیات مربوطه و برخی روایات، مقتول،¬مکلف¬و¬کافر بوده¬است، قتل او جایز بوده¬است. نیز علی¬رغم اختلاف در خصوص حجیت علم قاضی، همگان بر حجیت علم¬امام و نبی به جهت عصمت متفقند. بنابراین حضرت خضر به دلیل نبوت، در مقام قضاء، علم او حجت بود و می¬توانست طبق آن دانش، حکم الهی را اجرا نماید، و تردیدی نیست که علم حضرت خضر دارای ماهیتی الهی و متفاوت از علوم غریبه¬ی غیر متعارفی است که قاضی نمی¬تواند براساس آن قضاوت نماید.

حضرت موسی (علیه ‌السلام) پس از بازگشت از کوه طور با مشاهدۀ گمراهی قوم بنی ‌اسرائیل به دلیل گوساله ‌‌پرستی با برادرش هارون که جانشین وی در میان قوم بود به شدت برخورد کرد. این رفتار حضرت در آیۀ ۱۵۰ سورۀ اعراف بیان شده است. پس از این واکنش، گفتگویی میان حضرت موسی (علیه‌السلام) و هارون انجام می‌شود که در آیات ۹۲ـ۹۴ سورۀ طه بدان پرداخته شده است. رفتار غضب‌آلود حضرت موسی (علیه‌‌السلام) با عصمت، شأن و جایگاه انبیای الهی ناسازگار می‌نماید؛ بر این اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای آرای مفسران را در توجیه رفتار حضرت موسی (علیه‌‌السلام) ارزیابی می‌کند و از میان این آرا دلایلی چون «مسئولیت هارون نسبت به هدایت بنی ‌اسرائیل»، «نشان دادن بزرگی و قبح گناه بنی‌ اسرائیل»، «تجلی غضب الهی در غضب انبیا (علیهم‌‌السلام)»، «تبعیض قائل نشدن بین خطای خویشاوند و بیگانه» و «تفاوت در علم و مظاهر علم» در تبیین آیات مذکور از مقبولیت بیشتری برخوردار هستند.