جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق در پی مقایسه‌ی هجرت پیامبر اسلام(ص) از مکه به مدینه و خروج حضرت موسی(ع) از مصر به سرزمین موعود است تا تأثیر این دو حرکت را بر روند شکل‌گیری و تداوم دین اسلام و دین یهودیت مورد بررسی قرار دهد. رویکرد این پژوهش تاریخی تحلیلی بوده و برای گردآوری داده‌ها از طریق کتابخانه‌ای بهره برده است. در پایان بر این نکته تأکید می‌شود که از لحاظ عینی، تداوم ادیان اسلام و یهودیت تا عصر کنونی مرهون«هجرت» پیامبران این دو دین است که در ابتدای امر تضمین کننده‌ی امنیّت جانی پیامبران و پیروان ایشان و در مرحله بعدی تأمین کننده‌ی آزادی عمل برای ادامه‌ی روند تکامل اجتماعی فرهنگی این دو دین ابراهیمی بوده است. از لحاظ عرفانی، هجرت در این دو دین صرفاً نقل مکان در جهان عینی نیست بلکه سلوکی روحانی به سوی فضایل اخلاقی دینی و تصفیه نفس از صفات مذموم است. به عبارتی انسان با گذر از عالم ماده توانایی درک جهان حقیقت را خواهد داشت. بدین سان هجرت قاعده‌ای بنیادین برای زمانی است که آزادی و عزت نفس انسان در محدودیت‌های بشری و طبیعی توانایی کسب تجربه‌های دینی و معنوی را دست دهد. بنابراین هجرت به مکانی امن جهت حفظ تضمین جان فرد و از سوی دیگر حفظ عزت و آزادی وی، شرط لازم برای تحقق فضایل اخلاقی و تکامل اجتماعی و باطنی فرد است.

قرآن به تناسب مقتضیات و اتفاقاتی که در طول 23 سال نبوت پیامبر اسلام وجود آمده است. سوره یا آیاتی از آن نازل می‌گردیده است تا در مواقع و مناسبت‌های لازم مردمان آن عصر را از چاه تاریکی و گمراهی بیرون آورد و به مقام قرب الهی بالا بکشد. تفسیر بر پایه ترتیب نزول قرآن امکان تحول‌سازی فرهنگی جامعه را فراهم می‌کند چرا که با آگاهی از چینش درست آیات بر پایه ترتیب نزول می‌توان معنای جامع و کاملی به دست آورد. یکی از پربسامدترین و مهم‌ترین داستان‌های قرآن داستان حضرت موسی می‌باشد. در این نوشتار داستان حضرت موسی بر اساس ترتیب نزول بررسی خواهد شد تا با فضا و زمان نزول این داستان در قرآن رویکرد دقیقی داشته باشیم.

این پایان‌نامه به بررسی تطبیقی ابعاد رسالت حضرت موسی (ع) و حضرت محمد (ص) می‌پردازد و تلاش دارد نقاط اشتراک و تمایز مأموریت این دو پیامبر الهی را در بستر تاریخی و اجتماعی زمان خود تحلیل کند. نکته بنیادین این پژوهش آن است که بر اساس آیه «إِنَّ الدِّینَ عِندَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ» (آل‌عمران: 19)، دین نزد خدا همواره اسلام بوده است و تفاوت در شرایع و امت‌ها به معنای تکثر ادیان نیست، بلکه همچون دانه‌های یک تسبیح به محور توحید و نبوت ختم می‌شود و در نهایت به پیامبر خاتم حضرت محمد (ص) می‌رسد. رسالت حضرت موسی (ع) در نجات بنی‌اسرائیل از ظلم فرعون، برپایی شریعت الهی و رهبری اجتماعی و سیاسی قوم خود جلوه‌گر شد. در مقابل، حضرت محمد (ص) به عنوان ختم‌کننده سلسله پیامبران، با ارائه دین اسلام به عنوان نظامی جامع و فراگیر، تمدنی بر پایه عدالت، اخلاق و توحید بنا نهادند. این پژوهش با روش تحلیلی-مقایسه‌ای و بهره‌گیری از منابع تاریخی، تفسیری و کلامی، به تحلیل نحوه مواجهه این دو پیامبر با چالش‌های دوران خود پرداخته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که با وجود تفاوت‌های زمانی و محیطی، هر دو پیامبر رسالت الهی خویش را به شکلی کامل ایفا کردند و آموزه‌های آنان همچنان واجد ظرفیت‌های الهام‌بخش برای جوامع انسانی‌اند. در نهایت، پژوهش بر این نکته تأکید دارد که فهم صحیح و عمیق از رسالت پیامبران می‌تواند گامی مؤثر در جهت همگرایی پیروان ادیان و تحقق همزیستی مسالمت‌آمیز باشد.

از آنجا که به طور تقریبی همه ی ما مسلمانان بر عصمت پیامبران معتقدیم و مسئله ی عصمت داشتن پیامبران را یکی از اصول پیام آوران خداوند می دانیم که به دور از گناه و معصیت پیامبران مسئله ایست که خداوند در وجود آنها قرار داده است،اما موضوعاتی که در قرآن کریم در رابطه با نحوه ی عملکرد و زندگی پیامبران خداوند وجود دارد ،اختلافاتی را در ذهن انسان درباره ی عصمت ایشان به ارمغان می آورد که آدمی را به تحقیق و پژوهش فرا می خواند تا بتواند ادله ای در جهت عصمت پیامبران در ذهن بشریت بیش از پیش ثبت نماید. در میان این آیات،آیاتی وجود داردکه واژه ی "ظلم" و غفران آن را درباره ی سه پیامبر بزرگ خداوند یعنی حضرت آدم علیه السلام و حضرت موسی علیه السلام و حضرت یونس علیه السلام مطرح می کند که دشواری و پیچیدگی بسیاری در رفع تشابه برای مفسران قرآن ایجاد کرده است و به نظر می رسد بسیاری از مفسران و مترجمان قرآن کریم، از عهده ی تفسیر و ترجمه صحیح این آیات بر نیامده اند و نتیجه ی مطلوبی برای اثبات عصمت این سه پیامبر بزرگوار به دست نیامده است. در این پژوهش سعی داریم تا با بررسی تفاسیر و ترجمه های گوناگونی که در راستای این موضوع موردنظر در رابطه با سه پیامبر بزرگ خداوند مطرح است، به دقیق ترین تفسیر و ترجمه که معنا و مفهوم دقیق را همراه با حفظ مقام و منزلت سه پیامبر بزرگ الهی است، دست یابیم تا چالش ها و نقدهای تفاسیر و ترجمه ها را براساس تفسیر درست این آیات واکاوی کنیم و به نتیجه قطعی درباره ی عصمت این سه پیامبر بزرگ خدا برسیم.برای پژوهش مورد نظر از جریانات تفسیری نظیر تفاسیر اهل حدیث مانند:(ابن ابی حاتم،تفسیر القرآن العظیم،تفسیر مأثور اهل سنت، قرن چهارم،سال نشر:1419ق)،(تفسیر فی ظلال القرآن سیدقطب(ترجمه فارسی)،تفسیر اجتماعی قرآن قرن چهاردهم،سال نشر1387ش)تفاسیر اشاعره مانند: (تفسیر القرآن العظیم "تفسیر ابن کثیر" تفسیر قرآن با قرآن)،(الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن"تفسیر ثعالبی" تالیف ابو زید عبدالرحمن)تفاسیر معتزله مانند(الکشاف اثر محمود بن عمر زمخشری،تفسیر ادبی قرآن)و تفاسیر کلامی شیعه امامیه مانند:( مجمع البیان فی تفسیر القرآن اثر فضل بن حسن طبرسی(م548ق) ،(الکاشف اثر محمد جواد مغنیه "م1400ق")و(مکارم شیرازی،ناصر و همکاران،تفسیر نمونه،تفسیر اجتهادی و اجتماعی جامع،قرن پانزدهم ،سال نشر:1380ش) و....مورد استفاده قرار می گیرد و برای کامیابی در این پژوهش با بررسی واژگان قرآنی و تفاسیر مربوط به موضوع مورد نظرهمراه با استخراج معانی آن و مفهوم اصلی لغت، تفاسیر گوناگون دیگر را بررسی می نماییم.

ویلیام گلسر نظریه‌پرداز امریکایی با ارائه نظریه انتخاب، سهم مهمی‌در تغییر روان‌شناسی کنترل بیرونی به کنترل درونی با ‌تأکید برمسئولیت‌پذیری، واقعیت‌پذیری و انتخاب ایفا کرد. تئوری انتخاب می‌گوید تمام آنچه از ما سرمی‌زند رفتار است و تمام رفتارها انتخاب می‌شوند و همواره از سوی ژن‌ها و از درون برانگیخته می‌شویم تا پنج نیاز اساسی خود را برآورده کنیم: نیاز به عشق و احساس تعلق، قدرت و پیشرفت، آزادی، تفریح و بقا.در این نظریه همه ما دنیایی به نام دنیای مطلوب داریم. تصویر ذهنی خاصی از یک جهان آرمانی که دوست داریم در آن زندگی کنیم که هسته اصلی زندگی ما است. این پژوهش بر آن است تا به شیوه تحلیلی – توصیفی با تکیه بر تئوری انتخاب ویلیام گلسر، الگوی رفتاری دو شخصیت برجسته داستان، موسی و شبان را تدوین نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که موسی و شبان هر یک راه‌های مختلفی برگزیده‌اند.موسی با توجه به قدرت پیامبری و اقتدار معنوی خود انتخاب شبان را انکار کرده و او را مورد مذمت قرار می‌دهد. خداوند موسی را سرزنش کرده و مسئولیتش را به او یادآوری می‌کند.انتخاب شبان مورد تأیید و عنایت الهی قرار می‌گیرد و در طرفۀ‌العینی از وادی شریعت به طریقت اوج می‌گیرد و به حقیقت می‌رسد.

اهداف تحقیق این تحقیق برای رسیدن به اهداف زیر طراحی و اجرا خواهد شد. هدف اصلی بررسی تطبیقی ابعاد رسالت حضرت موسی علیه السلام با حضرت ختم مرتبت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله اهداف فرعی یک رسالت حضرت موسی چیست 2 بررسی کودکی حضرت موسی علیه السلام با رسالت حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله در چیست My, [03.01.25 22:51] ضرورت تحقیق در این مورد در مورد بررسی رسالت پیامبر اکرم و حضرت موسی علیه السلام می‌باشد در این در این تحقیق به ابعاد گستره و شعاع تربیتی و سیاسی رسالت حضرت رسول و حضرت موسی علیه السلام می‌پردازد به تفاوت‌های این دو رسالت و وجه و شباهت این دو رسالت یعنی رسالت حضرت رسول اکرم و حضرت موسی می‌پردازد و همچنین به پیامدهای مثبت سیاسی و معنوی رسالت حضرت حضرت محمد با حضرت موسی علیه السلام می‌پردازد اهمیت و ضرورت تحقیق در این مورد ه رابطه و ضرورت رسالت حضرت محمد با حضرت موسی می‌پردازد بارالهی مرا از شر و خطر ستمکاران خلاصی بخش هدف این پژوهش سیدن به پرسش‌هایی که در ذهن مخاطبان در این زمینه رسالت الهی آن بزرگوار آشنا سازد در این پژوهش بر آن شدیم که مخاطبان را با قسمتی از کرامات و معجزات حضرت موسی آشنا کرده و رسالت الهی آن پیامبر الهی را مورد بررسی قرار داده هدف این پژوهش احساس نیاز به اینکه در هر زمانی نیاز به یک پیامبر و راهور و امام و پیشوایی برای رسیدن به کمالات الهی و آخرتی داریم و نمونه رهبر و پیشوا برای بدخواهان و فرصت طلبان دنیا دنیا پرست انسان‌هایی که خود را از راهور و رهبر بی‌نیاز می‌دانند با آشنایی با تاریخ پیامبران بپذیرد حضرت موسی و رسالت بزرگش گامی برای انسان‌های سرگردان در مسیر گمراهی می‌باشد آشنایی با زندگی رسالت این پیامبر بزرگ الهی ما را از چالش‌ها و سرگردانی‌های دنیوی و اخروی باز می‌دارد به دنبال این سوال که رسالت حضرت موسی از میان تمام پیامبران الهی سنگین‌تر و خطیرتر و مبارزه با فرعون زمان خود بود و هدف از این پژوهش رساندن انسان‌ها به اینکه همیشه در هر جامعه یک نوع فرعون درونی و بیرونی وجود دارد.

پژوهش حاضر با عنوان « تأویلات داستان موسی (ع) در موضوع تجلّی خداوند» تلاش دارد تا با روش توصیفی تحلیلی به جنبه‌های عرفانی داستان حضرت موسی (ع) در تفاسیر عرفانی با محوریت موضوع تجلّی خداوند برای موسی (ع) در کوه طور بپردازد. داستان حضرت موسی (ع) در متون تفسیری به ویژه تفاسیر و متون عرفانی بازتاب چشمگیری داشته و مفسران در تفسیر آیاتی که با زندگانی این پیامبر اولوالعزم مرتبط است، به تفصیل به بخش‌های متعدد این داستان اشاره کرده اند. یافته‌های تحقیق، بیان‌گر آن است که داستان انبیای الهی در قرآن کریم یکی از مهم‌ترین ارکان اساسی عرفان اسلامی است به حدی که اگر چنان چه حضور انبیای الهی درتفاسیر عرفانی نادیده گرفته شود، تبیین تفکرات و تعالیم عرفانی دشوار وشاید غیر ممکن خواهد شد. آن چه که در داستان حضرت موسی (ع) در تفاسیر عرفانی به چشم می‌خورد، یک دوره کامل سیر و سلوک را شامل می‌شود که هم نشان گر بعد آفاقی و تجربی معرفت و تکامل روحی موسی کلیم الله است و هم بیان گر بعد انفسی و شهودی آن. دقت در تفاسیر عرفانی این نکته رابه خوبی روشن می‌سازد که برخی از تفاسیر عرفانی چنان در مفاهیم عرفانی غرق شده‌اند که گویی هیچ اعتقادی به مفاهیم ظاهری و حقیقی نداشته‌اند که به نظر می‌رسد این شیوه با روش اهل بیت علیهم السلام چندان هماهنگی ندارد.

زبان‌شناسیِ شناختی یکی از مهم‌ترین رویکردهای زبان‌شناسی مدرن به‌شمار می‌آید که میان زبان و اندیشه، ارتباط معناداری برقرار می‌کند و دامنۀ مباحث آن نظریه‌های مختلفی را دربرمی‌گیرد. ازجملۀ این نظریه­‌ها نظریۀ طرح­واره‌های تصویری است که در زبان‌شناسی شناختی، به‌عنوان ساختارهایی جسمانی‌شده برای بازنمایی مفاهیم انتزاعی شناخته می‌شوند. در قرآن کریم، مفاهیم انتزاعی بسیاری وجود دارد که در قالب مجموعه‌ای از مفاهیم عینی بیان شده‌اند. بررسی این مفاهیم به مخاطب در فهم و درک صحیح‌تر فرهنگ قرآنی یاری می‌رساند. پژوهش پیش رو داستان حضرت موسی(ع) در سورۀ قصص را از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی و با تأکید بر نقش طرح­واره‌های تصویری تحلیل و تبیین کرده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که طرح­واره‌های حجمی مانند تصویرسازیِ دل مادر حضرت موسی(ع) و دیگر نشانه‌های الهی، طرح­واره‌های حرکتی مانند ترسیم مسیرهای رشد و تعالی و نیز طرح­واره‌های قدرتی­ چون نمایش موانع و حمایت‌های الهی موجب عمیق­‌تر شدن تأثیرگذاری پیام قرآنی بر ذهن و قلب مخاطبان شده است. همچنین پژوهش حاضر نشان‌دهندۀ هنرمندی بی‌­مانند قرآن در بهره‌گیری از مفاهیم حسّی برای تسهیل درک و فهم معنا و افزایش تأثیرگذاری آن بر شنونده است.

ارتباطات کلامی در آموزه‌های پیامبران الهی محل توجه بوده و آنان کوشیده‌اند در فرایند متقاعدسازی جبهه مقابل و اثبات حقانیت خویش از این پتانسیل بهره ببرند. در متون قرآنی، گفتگوی بین حضرت موسی(ع) و فرعون، نمود گفتگوی بین دو اندیشه و دو نوع جهان‌بینی متقابل است و جا دارد از منظر کاربردشناسی زبان تحلیل گررد. یکی از ابعاد واکاوی این گفتگو، بررسی کلام هریک از طرفین از منظر مقوله‌ «پیش‌انگاری» است. دانش مشترک غیرزبانی یا پیش‌انگاری، یکی از عناصر مطرح در حوزه‌ی کاربردشناسی زبان به شمار می‌رود که وجود آن برای شکل‌گیری هر ارتباط مؤثری ضرورت دارد. جورج یول یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان است که به شناسایی محرک‌های پیش‌انگاری پرداخته است. این پژوهش با استفاده از نظریه یادشده با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر داده­های آماری، به تحلیل تکنیک پیش‌انگاری در گفتگوی حضرت موسی و فرعون می‌پردازد. دراین راستا نخست نظریه مورد نظر تشریح می­شود و در گام بعدی بخشی از آیات سوره‌های (اعراف، شعراء، طه و غافر) حاوی گفتگوی حضرت موسی(ع) و فرعون، بررسی شده است. نتیجه القاگر این است که در کلام حضرت موسی(ع)، پیش‌انگاری وجودی با 59% فراوانی نسبت به سایر پیش‌انگاری‌ها بسامد بیشتری داشته است و نشان می‌دهد حضرت بر وجود دانش مشترک با فرعون تأکید کرده و با بیان صفات خداوند و با استفاده از این دانش مشترک به تثبیت وجود رب ‌العالمین مبادرت نموده است. در کلام فرعون نیز پیش‌انگاری ساختاری با 39% فراوانی، بسامد بیشتری داشته است؛ زیرا فرعون به منظور بی­اثر نمودن سخنان مطابق با فطرت حضرت موسی(ع)، سعی در مشروعیت‌زدایی دعوت وی و مخدوش‌سازی شخصیت آن حضرت داشته است.