مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

در میان اندیشمندان مسلمان، صدرالمتألهین ازجمله کسانی است که رویکرد خاصی به حدود شناختیِ عقل در فهم قرآن به عنوان یک متن وحیانی دارد.وی معتقد به جداناپذیری شریعت و اصول عقلی است و قرآنرا امری عقلی میداند. بنابراین نقش عقل در اصول و مبانی مورد پذیرش ویدر جهت فهم قرآن قابل توجه است. صدرالمتألهینتدبر در آیات قرآن را مرتبط به تدبر در عالم هستی میداند وقرآن را نور عقلی معرفی میکند که از طریق آن نور، مبدأ و معاد شناخته و حقایق اشیا مشاهده میشود. ملاصدرا هم تراز با درجات کمالی خرد انسانی به درجه ای از بطن قرآن معتقد است. انسان کامل کسی است که ازجهت مرتبه عقلی به اکمال رسیده است. ملاصدرا شرط بهره مند شدن از حقیقت و بطون قرآن را استفاده از نیروی تعقل میداند و براین اساس، تأویل در تفسیر قرآن امری ضروری استو میدان درک معانی قرآن برای جولان اهل فهم و تأمل و تعقل وسیع است. در این تحقیق به واکاوی نقش عقل در درک معانی قرآن از دیدگاه صدرالدین شیرازی خواهیم پرداخت.

پژوهشی درباره کارکردهای عقل و رابطه آن با بندگی خدای متعال از دیدگاه قرآن است. نویسنده ابتدا به این نکته اشاره می کند که عقل به اقتضای ماهیت خود، متقاضی ریزبینی، کاوش، برهان طلبی و تفکر بوده امّا خضوع و عبودیت در ذات خود خواستار تسلیم و پذیرش بی قید و شرط است، سپس به تعریف عقل در منطق قرآن پرداخته و عقل را نیرویی معرفی می کند که به وسیله آن انسان خالق خود و جهان را شناخته و کمال خود را در اطاعت در برابر او می یابد، بنابراین بین تعقّل و تعبّد نه تنها هیچ گونه تعارض و تنافی وجود ندارد بلکه این دو مقوله به عنوان دو نیاز غیرقابل انکار انسان، لازم و ملزوم یکدیگرند و هر یک از این رو، نیمی از سیر صعودی را تشکیل می دهند؛ که تعقّل نیمه آغازین این راه و تعبّد، نیمه پایانی آن است.