مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «التوحید فی القرآن» تالیف عبدالأعلى موسوی سبزواری، حقیقت توحید و دلایل و مظاهر آن را بررسی می کند. نویسنده، توحید را پایه و اساس ادیان الهی دانسته است، وی شرک، تثلیث و ثنویت را انحرافی از صراط مستقیم توحید می داند. نویسنده سپس به مسأله توحید در قرآن اشاره می نماید و با بررسی مظاهر و جلوه های توحید از جمله توحید عبادی، توحید در الوهیت، توحید در ولایت نتیجه می گیرد که کمال توحید در قرآن و کلمات معصومین (ع) تبیین شده است، وی با نقد عقاید نصارا در اقانیم ثلاثه آن را ناشی از غلو در عیسی (ع) و برگرفته از عقاید براهمه و مصریان باستان می داند. وی با بررسی آیة الکرسی و شرح و توضیح مفردات آیه، به معارف بلند آن از جمله کرسی، احاطه علمی خداوند، نتیجه می گیرد توحید ذاتی، صفاتی، فعلی و عبادی در حد اعلی در این آیه تبیین گشته است.

اخلاق پژوهشی شاخه­ای از اخلاق حرفه­ای است که به بررسی مسائل اخلاقی در حرفه پژوهش می­پردازد. این شاخه اخلاقی، اصولی را در پژوهش مدنظر قرار داده است. از جمله1- اصول اخلاقی مرتبط با مشارکت کنندگان در پژوهش: رضایت آگاهانه شرکت­کنندگان، حفظ حریم خصوصی ، ناشناس بودن، محرمانه بودن، آسیب نرساندن، 2-اصول اخلاقی مرتبط با انتشار نتایج پژوهش: صداقت، همگانی بودن، 3 -اصول اخلاقی مرتبط با پژوهشگر: مسئولیت حرفه­ای، امانت داری، شهامت، پرداختن به مسائل جامعه، حقیقت­جویی، نقد­پذیری، نشاط، درک و فهم قوانین، سیاست­ها و مقررات، پاسخ­گویی. اما مسئله اساسی تحقیق این است که آیا در متون اسلامی و قرآنی- که درآن علم و دانش از اهمیت والایی برخوردار است- به اخلاق پژوهشی اهمیت داده شده است؟ لذا برای تحقیق درباره این موضوع مهم به بررسی آثار و تفاسیر قرآنی حضرت آیت الله جوادی آملی که از مفسرین قرآن کریم می­باشد، اقدام شد. روش این تحقیق کیفی بوده وبا تحلیل و تفسیر متون و منابع قرآنی انجام گرفته است. نتایج این تحقیق نشان داده است که در تفاسیر قرآنی به اصول اخلاق پژوهشی توجه مناسبی شده است.

رعایت حقوق شهروندی به معنای مسئولیت ها و امتیازاتی که شخصِ تابع کشوری از آن برخودار است به عنوان یکی از شاخصه‌های ثبات و امنیت در جوامع مطرح می‌باشد، و در اسلام نیز حقوق شهروندی و عوامل ثبات و امنیت در جامعه اسلامی با توجه به مبانی و اهداف قرآنی آن در قالب شهروند جهانی تحت عنوان خلیفه خدا در روی زمین مطرح می ­باشد. شهروندی که با کرامت اخذ شده از خداوند در راستای برقراری جامعه توحید محور با حفظ ارزشهای الهی - انسانی در پهنای دنیا متعهد است. بر همین اساس بررسی مؤلفه‌های تشکیل‌ دهنده حقوق شهروندی اسلامی لازم و ضروری می‌نماید. گزارش قرآن از دنیا و ارتباط آن با آخرت و محوریت خداشناسی و توحید عبادی و نقش و اهمیت آن در پیشرفته دانستن جوامع اسلامی و مسئولیت حاکمیت و دولت‌ها در برابر رعایت و حفظ و توسعه پایدار حقوق شهروندی در زمینه حقوق مدنی، حقوق سیاسی، حقوق اقتصادی - اجتماعی، حقوق فرهنگی و حقوق قضایی و همچنین تعهد احاد جامعه بشری در مقابل آن از جمله مباحثی است که از دیدگاه قرآن در این مختصر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.

کتاب العقائد فی القرآن به بررسی مسائل عقائدی در بیان قرآن کریم می پردازد که موضوعات مهمی از قبیل شفاعت،توبه، عصمت، جبر و اختیار و... مطرح می شود.

سوره حديد پنجاه و هفتمين سوره قرآن و از سوره‌هاي مدني است، با امعان‌نظر در اين سوره، هدف كلي و خاصي از آن به دست مي‌آيد. اين هدف همان بيان يك سلسله «معارف عقلي» در مسائل مربوط به جهان آفرينش، سرنوشت انسان و نبوت است كه جهان‌بيني الهي در ‌انديشه مسلمانان را بنيان مي‌نهد و فلسفه حيات انسان و ارسال پيامبران را به خوبي تبيين مي‌كند. از آن جا كه مسائل مربوط به جهان آفرينش و سرنوشت انسان و زندگي پس از مرگ و پيامبران الهي و جانشينان آنان و شرايط و صفات هر يك و ... فعل خدا شمرده مي‌شوند، از اين جهت همگي در رديف مسائل كلي و معارف عقلي قرار مي‌گيرند. اهميت و عظمت معارف عقلي در صورتي معلوم مي‌شود كه بدانيم بيان معارف عقلي، يكي از اهداف سه گانه قرآن است و آياتي كه در مورد اصول كلي و معارف ديني نازل شده از نظر تعداد، يك سوم قرآن را تشكيل مي‌دهند. عظمت بيشتر اين بخش در صورتي روشن مي‌شود كه در تحليل آيات مربوط به آن، راه مقايسه و روش تطبيقي را پيش گيريم؛ يعني عقايد و مذاهب ملل مختلف جهان و به خصوص عقايد محيط ظهور قرآن را درباره همين موضوعات در كنار اصول كلي و معارف علمي قرآن قرار دهيم و پس از مقايسه و تطبيق، با كمال بي‌طرفي و آزادي درباره اصول كلي و معارف قرآن، داوري كرده و ارزيابي كنيم. بهترين راه درباره ارزيابي معارف قرآن، بررسي عقايد يوناني، بودايي و زرتشتي و عرب جاهلي است كه هريك بر قسمتي از جهان آن روز حكومت مي‌كرد و بسياري از اين عقايد، خلاصه افكار گروهي از نقادان فلسفه و استادان علوم الهي بود كه قرن‌ها در محافل علمي جهان معروفيت به سزايي داشتند و هم‌اكنون قدرت و عظمت خود را در قلوب گروهي از ملل دورافتاده جهان حفظ كرده‌اند. در اين ارزيابي، فرد بي‌نظر به طور قطع و يقين مي‌فهمد كه آيات مربوط به عقايد و معارف، همگي در سرحد اعجاز است و محال است يك بشر درس نخوانده و تحصيل نكرده و زاده در محيط جهل و بربريت، قادر به طرح اصول و معارفي باشد كه نوابغ و فلاسفه جهان پس از قرن‌ها، به درك قسمتي از آن چه او گفته است، موفق شده‌اند. اگر روزي قرآن با لحن محكم و گويا، تحدي نموده و همه جهانيان را به مبارزه طلبيد و سپس اعلام كرد كه اگر تمام جهانيان دور هم گرد آيند، تا كتابي مانند قرآن بياورند، نمي‌توانند اگرچه با هم همكاري صميمانه داشته باشند؛ منظور تنها دعوت به مبارزه قلمي و ادبي نبود و ملاك برتري قرآن تنها در شيريني بيان و رسايي عبارت و زيبايي الفاظ كه در كلمه‌هاي فصاحت و بلاغت خلاصه مي‌شود، نيست؛ بلكه دعوت به مبارزه با كتابي است كه از جنبه‌هاي گوناگون معجزه است. و هريك از اين‌ها، دليل قاطع و استوار بر اعجاز و آسماني بودن اين كتاب است. اين اثر شريف، در 17 عنوان، موضوعاتي كه در سوره حديد به آنها پرداخته شده را شرح و تفسير مي‌كند. موضوعاتي چون: خصوصيات سوره و هدف آن، همه چيز خدا را تسبيح مي‌گويد، حكومت جهان‌هستي در دست اوست، قرآن؛ خدا را چنين معرفي مي‌كند، آفرينش آسمان‌ها و زمين در شش روز، عرش خداوند چيست؟، كسي كه هميشه با ما و همه جا حاضر است، قرآن و خدمت به نوع، تجسم اعمال در جهان ديگر، هوس‌راني قساوت مي‌آورد، مقصود از شهدا و صدقين در قرآن چيست؟، ادوار پنج‌گانه عمر، پناهگاهي در كشاكش حوادث زندگي، هدف از اعزام پيامبران چيست؟، رهبانيت از نظر عقل و فطرت و همه پيامبران به سوي هدف دعوت مي‌كنند، عناوين هفده‌گانه اين اثرند.

همانگونه که قرآن در مورد بسیاری از علوم روز جهان، دارای اعجاز علمی است، در مورد رویان شناسی نیز دارای اعجاز علمی است. قرآن، مرحله­هایی را برای فرآیند آفرینش انسان در ساختار رویان در رحم مادر ذکر می­کند که عبارتند از: منی، نطفه، علقه، مضغه، شکل­گیری ظاهری، شکل­گیری استخوان، روییدن گوشت، آفرینش روح و تولد نوزاد. این نوع از ذکر فرآیند آفرینش انسان به صورت گسترده و کامل در هیچ جای علوم بشری سابقه ندارد، به خصوص در زمانی که بشر از مانند این مسائل بی اطلاع بوده است و اگر هر یک از این مرحله­ها به تنهایی برای اثبات اعجاز علمی قرآن کافی نباشند، این نوع از ذکر فرآیند آفرینش، دلیل برای اعجاز علمی قرآن است.

روش­های تربیتی وتبلیغی متنوعی برای پیشبرد اهداف دینی و توجه افراد جامعه به مقاصد دینی، مورد بهره­برداری قرار می­گیرد.بر این اساس، روش مقایسه در عرصه تربیت و تبلیغ قرآنی کاربرد وسیعی دارد.این روش ابعاد گوناگونی داشته و از جمله فواید آن، اثبات عقاید دینی، ایجاد تفکر صحیح و منطقی، تقریب مسایل غریبه به ذهن و مجاب کردن معاندان می­باشد همچنین مقایسه به اقسامی مانند مستقیم؛ شامل تفضیلی، جزء با کل، ظنّی، تمثیلی، جدلی، استفهامی، تشویقی، تنبیهی،، و مقایسه غیر مستقیم؛ مانند قیاس مضمر، مقایسه الگویی واز لحاظ شکلی به مقایسه ساده ومرکب تقسیم می­شود. از آن­جا که مقایسه مورد تایید فطرت و دانش بشر بوده و در سطوح مختلف مورد استفاده می­باشد،در این تحقیق سعی نموده­ایم ،تا این روش را از رهگذر آیات و برخی دیگر از منابع اسلامی مورد بررسی قرار داده وجایگاه آن را در میان سایر روش­ها مشخص نماییم.حاصل نهایی این مقاله آن است که چنان که قرآن نشان داده است، روش مقایسه می­تواند از بهترین و کارامدترین شیوه­های تربیت و تبلیغ باشد.

داستان به عنوان یک شکل ادبی و هنری دارای شکل هندسی خاصی است که آن را از دیگر اشکال ادبی مانند قصیده، خطبه، مقاله و... متمایز می­سازد. معمولأ یک داستان هنری از این عناصر تشکیل شده است: طرح و پی­رنگ، شخصیت وشخصیت­پردازی، کشمکش، گفتگو، صحنه و صحنه­پردازی (زمان و مکان)، زاویه ­دید و درون­مایه. از میان این عناصر دو عنصر شخصیت­پردازی و گفتگو، رابطه تنگاتنگی با یکدیگر دارند؛ بطوری­که نخستین هدف از گفتگو معرفی شخصیت است و در واقع یک راه خوب برای نشان دادن اینکه شخصیت کیست، همین گفتگوست. از آنجا که تحلیل همه­ی عناصر داستانی در داستان­های قرآن به مجال وسیعی نیاز دارد، در این پژوهش فقط به تحلیل و بررسی عنصر شخصیت­پردازی و رابطه­ی آن با عنصر گفتگو در داستان­های قرآن پرداخته شد و در نهایت این نتیجه حاصل شد که در داستان­های قرآن عنصر شخصیت پردازی متنوع است و پردازش شخصیت­ها با پیام خاص داستان و سیاق سوره می­باشد و اینکه درشخصیت­پردازی داستان­های قرآنی عنصر گفتگو نقش اساسی دارد، بطوری که مخاطب داستان­های قرآن از طریق گفتگوی طرفین به نوع شخصیت، عواطف، افکار و اعتقادات آن­ها پی می­برد.

مقوله فرهنگ، موضوعی بسیار پردامنه است که در گرایش‌های مختلف علمی مورد بررسی قرار گرفته است. سیاست‌گذاری فرهنگی در واقع نوعی برنامه‌ریزی راهبردی دراز مدت است که از آرمان‌ها و ارزش‌های جامعه الهام می‌گیرد و برنامه‌ریزی میان مدت و کوتاه‌مدت را هدایت می‌کند. هدف این پژوهش که بر مبنای روش‌شناسی توصیفی - تحلیلی است، تبیین الگوی سیاست­گذاری فرهنگی مبتنی بر قرآن کریم و ارائه راهکارهای پیشنهادی متناسب، در موضوع سیاست­گذاری فرهنگی است. در این پژوهش مبانی نظری و اصول سیاست‌گذاری فرهنگی، و روش‌های سیاست‌گذاری فرهنگی بر اساس آیات قرآن کریم تبیین شده است. در این پژوهش، بیشتر آیات مربوط به حضرت موسی علیه­السلام و بنی‌اسرائیل زمان آن حضرت مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافته‌های تحقیق، غایت نظام اسلامی، ساختن انسان و جامعه اسلامی به منظور رساندن انسان‌ها به سعادت این جهانی و آن جهانی‌ است. مبارزه با مادی‌‌گرایی و ارزش‌های غیر الهی، استقلال و آزادی، اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط و امید بخشیدن و ترسیم آینده‌ای روشن از مهم­ترین اصول سیاست‌گذاری فرهنگی حضرت موسی‌ علیه­السلام است. مبارزه قاطع با جریان انحرافی، دعوت به اتحاد و نهی از تفرقه، تذکر، اصلاح رأس حکومت و تعامل مستقیم با مردم از مهم­ترین روش‌های سیاست‌گذاری فرهنگی حضرت موسی‌ علیه­السلام است.