جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله به یکی از تفاوت های مهم فیلسوف و عارف می پردازد و آن اینکه اولی در جستجوی معرفت در باب «هستی» و وجود است و دومی در پی وصول به «نیستی» و عدم. اما آیا جستجوی «نیستی» می تواند معنای محصلی داشته باشد؟ در این مقاله می کوشیم تا معنای نیستی را از دیدگاه دو عارف بزرگ شرق و غرب، مولوی و اکهارت، که همزمان بودند و به دو دین ابراهیمی اسلام و مسیحیت معتقدند، روشن کنیم. بررسی رابطه این دیدگاه با نظریه وحدت وجود و نیز بررسی تاثیر آن در پیدایش یک نوع الهیات سلبی، از دیگر اهداف این مقاله است.

جامی افزون بر سرودن منظومه های عاشقانه ای همچون «لیلی و مجنون» و «یوسف و زلیخا» به عشق از منظر یک محقق مدرسی و با نگاه و تحلیل عارفان نیز نگریسته است. در این جهان بینی عشق کلیدی ترین عنصر است؛ عنصری که آفرینش با او تبیین می شود و در همه جا و همه چیز جاری است. سرآغاز فتنه وجود، عشق حق است به خویشتن و شهود کمالات خویش. جامی می کوشد گونه های مختلف این عشق ورزی و شهود و نیز آدمیان و تنوع نگاه عاشقانه آنان را باز نماید. کوشش او در تبیین سریان عمومی عشق، انواع شهود حق و انگیزه های متفاوت آدمیان، کوششی است سزا و اما در مواضعی مبهم و شاید نارسا و ناتمام. در این نوشتار سعی بر آن است که به برخی از این ابهامات و ناهماهنگی ها، نارسایی ها و ناتمامی ها اشارت رود. نیز تلاش شده است تا بر اساس همان نگاه جامی، در طرحی دیگر تا آن جا که ممکن است این ناهماهنگی ها به هماهنگی رسد و ابهامات رفع شود.

غرض از این نوشته شرح مختصر احوال و آثار فخر رازی (544606 ه‍) و نقل متن «کتاب فی الحب» او از مجموعه «سفینه تبریز» و ترجمه آن است که در میان «رساله العشق ها» مطالبی نو و آرائی ویژه دارد؛ امام فخر رازی، تعبیر و تعریف لفظی عشق را که در فکر بشری جولان و در خیال انسانی دوران دارد و موجب سلب اختیار و محور سوم و آثار می شود و به اضمحلال حب در محبوب و طلب در مطلوب می گردد، غیرممکن می داند و بر این عقیده است که محب در حب و عاشق در عشق غرق می شود و اگر الهی باشد به عالم مثال صعود می کند و اثر و خبری از محب یا عاشق باقی نمی ماند، باید عشق را متوجه خدای یگانه کرده و از التفات به زاینده و زاده و هر آنچه مادی است خودداری نمود؛ چون عشق حالتی است که در دوران آدمی پدید می آید و دارنده این پدیده را از تشخیص و تمیز میان رنج و راحت و تاریکی و روشنایی بازمی دارد و گاهی باعث مرگ او می شود.

آنچه انسانِ امروزی را رنج میدهد، احساس بی هدفی و بی معنایی در زندگی است. از آنجا که اعتقاد به خدا و صفات کمال او میتواند نقش بسیاری در معناداری زندگی داشته باشد، این نوشتار به بررسی نقش این اندیشه در معنابخشی به زندگی انسان موحد میپردازد. انسان باایمان به خدایی حکیم، به آفرینشی هدفمند معتقد شده و در پرتو آن از پوچی رهایی مییابد؛ با ایمان به عدالت الهی، قوانین هستی را عادلانه دانسته، روح امیدواری در او دمیده میشود؛ با اعتقاد به عالم بودن خداوند، اجزای جهان را برخاسته از آگاهی و معنادار مییابد؛ در پرتو باور به خدایی توانا، شور و نشاط درونی اش با قدرتی ماورائی گره خواهد خورد؛ با اعتقاد به رحمت واسعه الهی، زندگی امیدوارانه و معناداری خواهد داشت و... . باورِ قلبی عمیق در بعد نظر و پایبندی به دستورات چنین خدایی میتواند زندگی را معنادار کند.

ابراهیم بن عبدالله بن الحسن المثنی معروف به شهید ثائر موضوع و محتوای کتاب حاضر می باشد که به بررسی زندگانی ، سیره اخلاقی و شهادت ایشان می پردازد.

این درس شرحی است بر مناجات محبین امام سجاد علیه السلام. «محبت» به مفهوم خواستنی و دوست داشتنی به کار می رود و از آثار آن دلدادگی، شیفتگی، دلبستگی و شیدایی است. محبت همواره با لذت در محبوب و تقریب و نزدیکی به او همراه است. یعنی دوستی و محبت زمانی محقق می شود که لذتی از جانب محبوب به محب برسد. بالاترین لذت ها در محبت به خداست. اگر کسی شیرینی محبت خداوند را چشید و از لذت محبت او سرشار گردید، هرگز سراغ جایگزینی برای وی نمی رود؛ یعنی اگر کسی به قرب الهی بار یافت، لحظه ای از قرب الهی خارج نمی شود. راه رسیدن به محبت خدا، یاد او و یاد نعمت های بی منت اوست. همچنین با افزایش معرفت انسان به خدا، محبتش نیز به او زیاد می شود.

چکیدهمحبت یک علاقه قلبی است و باید آن را در آثار انسان، یعنی عمل انسان مشاهده نمود.کسی که مدعی حب پروردگار است، نخستین نشانه او این است که پیرو فرستاده و پیامبر خدا باشد، همان گونه که خدای متعال فرموده است:«قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونىِ یُحْبِبْکُمُ اللَّهُ وَ یَغْفِرْ لَکمُ‏ْ ذُنُوبَکمُ‏ْوَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیم؛ بگو: اگر خدا را دوست مى‏دارید، از من پیروى کنید تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد و گناهانتان را ببخشد و خدا آمرزنده مهربان است.»در حقیقت اثر طبیعی محبت است که انسان را به سوی محبوب و خواسته های او می کشاند، زیرا عشق و علاقه ی انسان به هر موجودی به دلیل این است که حتماً کمالی در آن یافته است و هرگز انسان به موجودی که هیچ قوت و کمالی در آن مشاهده نکرده، عشق نمی ورزد.بنابراین، برای رسیدن به محبت واقعی، شناخت و معرفت لازم است و پس از مرحله کسب معرفت است که محبت حاصل می شود و در مورد خدای متعال، پس از این کشش و معرفت که به صورت فطری در سرنوشت آدمی نیز وجود دارد. پرستش خالق هستی نیز پدیدار می گردد.در قرآن کریم، 83مورد کلمه حبّ و مشتقات آن به کار رفته و یک مرتبه هم کلمه محبت آمده است.این رساله در هفت فصل تنظیم شده است که عبارت اند از:فصل اول: کلیات، شامل تبیین و اهمیت موضوع، هدف، پیشینه و فرضیه های تحقیق و روش نوآوری تحقیق،فصل دوم: جایگاه محبت، شامل معنای محبت، رابطه محبت با رشد و تکامل انسان و جایگاه محبت در آموزه های دینی.فصل سوم: عوامل و موانع محبت، شامل عوامل ایجاد محبت و موانع تحقق محبت. فصل چهارم: محبت های ممدوح و مذموم، شامل حب لله و حب فی الله، مراتب محبوبان الهی، دلیل محبت و مودت ما به اهل بیت:و بررسی محبت های مذموم.فصل پنجم: راه های حصول محبت الهی، شامل ویژگی های محبین، محبوبان الهی و معرفی محبوب. فصل ششم: ویژگی های محبوبان الهی.فصل هفتم: نتیجه و یافته های تحقیق.کار خدای متعال تأدیب است و پیامبر اکرم6مودب خداست و مدار تأدیب آن حضرت6نیز محبت است.چون ادب پیامبر اکرم6بر محور محبت است و آن حضرت اسوه ی ماست، ما موظفیم هم در ارتباط با خدای سبحان و هم در ارتباط با خلق، بر مدار محبت حرکت کنیم.و این رساله با بیان اهمیت محبت، به راه ها و عوامل جلب محبت، و نیز به موانع تحقق محبت پرداخته و در خاتمهویژگی های محبین و محبوبین بیان شده است.کلید واژه ها: محبت، محب، محبوب، عوامل جلب محبت، موانع تحقق محبت.

نویسنده در مقاله حاضر، سند روایاتی را که بیانگر شأن نزول آیه ولایت (مائده/55) هستند مورد مداقه قرار داده است. در این راستا، پس از بیان متواتر بودن خبر نزول این آیه درباره امیرالمؤمنین علی (علیه السلام)، از منظر عالمان امامیه و دانشمندان اهل سنت، برخی راویان حدیث را از میان صحابه، برمی شمارد. در ادامه، از میان شصت سند که در منابع اهل سنت آمده است، سه سند (دو سند از ابن ابی حاتم و یک سند از ابن مردویه) را بررسی می نماید. دیدگاه مفسران درباره نزول آیة ولایت و نیز دلایل دانشمندان امامیه درخصوص نزول این آیه درباره امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، از دیگر مباحث مطرح در مقالة حاضر است که نویسنده، دلایل آن را به طور مبسوط شرح می  دهد. به جز نزول این آیه درباره امیرالمؤمنین (علیه السلام)، چهار شأن نزول دیگر نیز از سوی برخی مفسران برای آیه مورد نظر بیان شده است که نویسنده به آن ها نیز اشاره کرده است. وی در نهایت، شبهات وارد شده بر شأن نزول آیه را نقد و بررسی می کند و با پاسخ های مبسوط به هر یک از شبهات، مقاله را به پایان می  رساند.

این مقاله در پی آن است که اثبات کند در ریشه (و ل ی) تنها دو معنا می توان یافت: اول "قرب و نزدیکی" یا پیاپی بودن و پشت سر هم بودن. دوم "سرپرستی" یا متصرف بودن در امور کسی یا چیزی، یا فرمانروا بودن و امثال آن. پس از آنکه این دو معنا در ریشه ی ولی اثبات شد، بیان می داریم (ولیّ) بر وزن فعیل، فقط به معنای دوم شنیده شده و بنابراین این کلمه، معنایی جز سرپرستی و متصرف ندارد. در ادامه به توجیه معانی دیگر کلمه پرداخته و معتقدیم معانی دیگری که برای آن ذکر کرده اند، یا جزو مصادیق معنای سرپرست می باشند و یا آنکه جزو لوازم و مستلزمات آنند. نتیجه ای که از این مقاله می توان گرفت مستقیما در بهره گیری از نصوص شیعه بر امامت حضرت امیرالمومنین، همچون آیه ی ولایت و حدیث غدیر نقش دارد، چرا که در صورت تک معنایی بودن واژه ی ولی و مولی، دیگر شکی در معنای مستفاد از این نصوص باقی نخواهد ماند.

دوستی خداوند، صادقانه ترین، خالصانه ترین و برترین دوستی هاست. به گونه ای که آن را (ذاتی) خوانده اند. دوستی ای که قبل از آفرینش انسان بوده است و پس از او نیز ادامه خواهد داشت. خداوند رحمان و رحیم هم بندگان شایسته دارد و هم ناشایست. ولی همگان را بایسته رحمت عام خود می داند و روزی رسان همگان است. این دوستی و دوست داشتن موضوعی است که در قرآن در طی آیات بسیاری بدان پرداخته شده که موضوع این رساله نیز بر این پایه استوار است. روش این پژوهش، کتابخانه ای و جستجو در منابع قرآنی و حدیثی، کلامی، فلسفی و عرفانی است که پس از جمع آوری داده ها به تحلیل و بررسی آنها پرداخته ایم.یکی از ستون های دین الهی بر پایه حب و عشق بنا شده است. مومنان واقعی تمام محبت خود را نثار حق تعالی نموده و فقط او را محبوب خود قرار می دهند «??????????? ??????????? ?????? ????? ??». پس لازمه ایمان، تحقق این دوستی و محبت است که اگر به حقیقت پیوست ایمان نیز کامل می شود. چرا که محبت، اخلاص و توحید را سبب می شود و همین محبت بستر دل و جان آدمی را برای پذیرش تمام خواسته ها و دستورات محبوب آماده می سازد، او را به همه چیز و در همه جا می بیند وناله عاشقانه سر می دهد: « ????? ?? ???????? ???????? ??????????». حب و محبت در قرآن به کار رفته است ولی واژه «عشق» نه، اما بسیاری از بزرگان و دانشمندان اسلامی واژه عشق را در مورد خداوند متعال به کار برده اند. هرچند که مخالفانی هم در این زمینه وجود دارند. آنچه خداوند دوست دارد در قرآن با فعل «یُحِبُّ» و آنچه را دوست ندارد با فعل «لا یُحِبُّ» بیان شده است. از طریق بررسی این آیات محبوب های خداوند استخراج شده و بنا به قاعده «یعرف الاشیاء باضدادها» غیر محبوب های الهی نیز شناخته می شود.کلمات کلیدی : قرآن، محبّ، رابطه ی انسان با خدا، صفات خدا، تفسیر قرآن.