جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مبحث تجلی یکی از مباحث مهم در عرفان اسلامی به شمار می رود که از طریق آن چگونگی خلقت عالم مورد بحث قرار می گیرد. بر طبق این نظریه، وجود، یکی است و آن تنها وجود حضرت حق است و همه کثرات و عوالم، در حقیقت تجلیات آن وجود حقیقی به شمار می روند. تعمق در مبحث تجلی، یکی از راههای دستیابی به توحید حقیقی به شمار می رود. در دین اسلام و قرآن کریم نیز، فهم درست سوره اخلاص به عنوان راهی برای درک توحید حقیقی بیان شده است. از این رو، در پژوهش حاضر به بررسی تفاسیر عرفانی ابن عربی و برخی شارحان او از این سوره، بر اساس مبحث تجلی و سپس، میزان انعکاس و بازتاب دیدگاه های تفسیری وی در اشعار و آراء شاعرانی پرداخته شده که به نوعی از مکتب ابن عربی تاثیر پذیرفته یا از شارحان آثار او به شمار می روند. ابن عربی در تفسیر آیه نخست سوره توحید، «هو» را به مقام ذات تعبیر کرده و «اله» را نشان از مقام و احدیت و تجلیات اسمائی و صفاتی حق دانسته است. همین مطالب با به کارگیری عین اصطلاح خاص ابن عربی، در ادبیات عرفانی فارسی بازتاب یافته است.بر اساس نتایج این پژوهش، مشخص می شود که شاعران و عارفان بسیاری از دیدگاه های تفسیری ابن عربی تاثیر پذیرفته اند که از آن جمله می توان به فخرالدین عراقی، اوحدی مراغه ای، شیخ محمود شبستری، شاه نعمت اله ولی، عبدالرحمن جامی، بیدل دهلوی و صائب تبریزی اشاره کرد. دلیل این امر بسامد بالای استفاده این شاعران از اصطلاحات ویژه و خاص ابن عربی همچون، مقام ذات، احدیت، و احدیت و امثال آن است که این اصطلاحات را ابن عربی به منظور شرح و بسط مبحث تجلی، مورد استفاده قرار داده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 101 تا 132

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نقش خیال در معرفت شناسی و دین شناسی صدرالمتالهین

نویسنده:

مریم صانع پور

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه امام صادق (ع) ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ملاصدرا , برزخ , معاد جسمانی , خیال(معرفت شناسی) , وجود ذهنی(اصطلاح وابسته) , دین شناسی صدرا , معرفت شناسی صدرا , حکمت عرشیه

کلیدواژه‌های فرعی :

قوس نزول و صعود , عالم آخرت(کلام اسلامی) , شبهه آکل و مأکول , خیال منفصل , وجود برزخی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

ملاصدرا، از تاثیرپذیران «نظریه خیال» ابن عربی، معتقد است همان گونه که جامعیت ضدین در حضرت خیال موجب ارتباط تجرد روحانی و تکثر جسمانی، در قوس نزول می شود، همچنین، اجتماع ضدین در قوه متخیله نقشی اساسی در معرفت شناسی انسان و سیر او از تکثر جسمانی به تجرد روحانی دارد و لذا مقاله حاضر به نقش خیال در معرفت شناسی و دین شناسی می پردازد و علاوه بر استدلال های فلسفی ملاصدرا، حکمت های عرشیه او را نیز بررسی و تحلیل می کند و نتیجه می گیرد که نظریه خیال در رفع شبهات فلسفی مربوط به وجود ذهنی و معاد جسمانی نقش مهمی ایفا می کند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 83 تا 95

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تخیل در اندیشۀ ریکور و ملاصدرا

نویسنده:

محمدکاظم علمی سولا، سیده اکرم برکاتی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ذهن و عین , معرفت شناسی ملاصدرا , ریکور , معرفت شناسی (مسائل جدید کلامی) , هرمنوتیک , هرمنوتیک ریکور , حکمت متعالیه , تخیل(راه های معرفت) , متخیله , تخیل و معرفت

کلیدواژه‌های فرعی :

قوس نزول و صعود , اِبداع (آفرینش) , استعاره , علم نفس , شاکله , وجود ذهنی , حس مشترک , وهم(معرفت شناسی) , همگون سازی , فعل بشری , زبان و تخیل , تخیل و استعاره , تخیل زایا , شاکله مندی , محسوس و معنا , وحدت بخشی خیال , فعل و تخیل , عالم خیال منفصل , صور متخیله , اتحاد در ادراکات جاری , منشأ ایجاد شوق , وجود زبانی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , ابن سینا: ابوعلی سینا

شاپا (issn):

2383-0689

چکیده :

پژوهش حاضر، به بررسی دیدگاه های ریکور و ملاصدرا در مبحث خیال و نقش موثر تخیل به ویژه در حوزه معرفت می پردازد. گرچه مبادی دو فیلسوف در این باره متفاوت است، در حوزه های خاصی شباهت های قابل توجهی در اندیشه های این دو ظاهر می شود. ریکور که یکی از فیلسوفان معاصر حوزه هرمنوتیک است از مباحثی نظیر نشانه شناسی، زبان شناسی، ساختارگرایی، و معرفت شناسی رایج در فلسفه تحلیلی، برای غنی ساختن هرمنوتیک استفاده بسیار کرده است. بدین سبب، مساله زبان در اندیشه وی نقشی محوری دارد. تفاوت مبنایی اندیشه ریکور با ملاصدرا در مبحث تخیل، به این جهت است که در اندیشه ریکور، «زبان»، مبنای تبیین تخیل است. وی نقش تخیل در شناخت را از طریق زبان توضیح می دهد. اما ملاصدرا عمل تخیل در ایجاد معرفت را عمل قوه ای از قوای نفس می داند و مستقیما به زبان نمی پردازد. اما به رغم این تفاوت مبنایی، هر دو فیلسوف تخیل را واسطه ای میان جهان اعیان و دنیای درون ذهن، می دانند و هر دو، این امکان را با مفهوم اجتماع دو امر متباین توضیح می دهند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 67 تا 94

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

جایگاه عشق در مبانی سنت های اول و دوم عرفانی

نویسنده:

سیدعلی اصغر میرباقری فرد ,راضیه حجتی زاده

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

فصوص الحکم , عشق , عرفان ابن عربی , عبهرالعاشقین , عرفان اسلامی , عرفان عملی , عوالم (عرفان نظری) , اصطلاحنامه عرفان , عرفان نظری , مراتب وجود(خاص) , مقام محبت , عشق و عرفان , عرفان روزبهان بقلی

کلیدواژه‌های فرعی :

قوس نزول و صعود , سریان عشق در موجودات , جهان بینی عرفانی , سیر آفاق , مبانی عرفان , هستی شناسی عرفانی (مسائل جدید کلامی) , وحدت وجود ابن عربی , تاریخ عرفان اسلامی , معرفت شناسی عرفانی , اعیان ثابته , وحدت حقیقت وجود(احکام هویت غیبی عرفان نظری) , حضرت جامع(کَون جامع) , عالَم ملکوت(قسیم عالَم لاهوت و جبروت و ملک) , مرتبه عقل اول , آثار روزبهان بقلی ,

چکیده :

هر چند تاکنون جریان عرفان اسلامی، متناسب با هر عصر و روزگاری به اشکال گوناگونی، چه به لحاظ سبک شناختی و چه از جهت ادوار تاریخی، رویدادها، آثار، پیشگامان و بنیان گذاران سرشناس فرقه های عرفانی تقسیم شده است، شاید تقسیم آن به دو سنت اول و دوم که یکی از آغاز تا سده هفتم هجری و دیگری از سده هفتم با ظهور ابن عربی تا دوران حاضر را در برمی گیرد، از شمول بیشتری برخوردار باشد. هدف از بررسی موضوع عشق در دو سنت عرفانی، شناخت چگونگی تعامل قوه نظری و عملی در دو سنت عرفانی مذکور و تبیین این واقعیت است که چگونه مبانی فکری سنت دوم که مراد از آن مکتب مبتنی بر وحدت وجود ابن عربی است، توانست با تبیین و تشریح اصولی شالوده های علمی و نظری خود، قوه عملی را نیز تحکیم و تعمیق بخشد. برای روشن تر شدن این موضوع، «عشق» را که هم از مضامین پرکاربرد و هم از کلیدواژه های این دو سنت به شمار می آید، از خلال دو اثر منتخب، یعنی عبهرالعاشقین روزبهان بقلی و فصوص الحکم شیخ اکبر برگزیده ایم تا با مطالعه دیدگاه های هر یک در خصوص عشق، نتایج و بازخوردهایی را که با تکیه بر این مبانی در این هر دو سنت حاصل آمده است، بررسی کنیم.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 201 تا 225

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نگاهی انتقادی به رویکرد فیض محور در فلسفه اسلامی و پیامدهای آن در تعلیم و تربیت

نویسنده:

خسرو باقری، محمدزهیر باقری

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

مشهد: معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه فردوسی مشهد,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

تعلیم و تربیت , فلسفه اسلامی , حکمت متعالیه , وحدت تشکیکی وجود , فیض الهی

کلیدواژه‌های فرعی :

ملاصدرا , قوس نزول و صعود , حکمت نوافلاطونی , هدف تعلیم و تربیت , فلوطین , رویکرد تشکیکی و فیض محور , مراحل تعلیم و تربیت , مسایل جدید هستی شناسی , هستی شناسی اسلامی , هستی شناسی هایدگر (مسائل جدید کلامی) , علیت , خداشناسی(الهیات بالمعنی الاخص) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین , علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , عبدالله جوادی آملی , ابن سینا: ابوعلی سینا

چکیده :

در این تحقیق، زمینه های تاریخی رویکرد تشکیکی و فیض محور در فلسفه نوافلاطونی و به ویژه آثار افلوطین توجه شده و تاثیر آن بر فلسفه صدرالمتالهین تحلیل گردیده و از موضعی انتقادی مورد بحث قرار گرفته است. از یک سو، نمی توان رویکرد تشکیکی را ابداع صدرالمتالهین دانست و از این رو، انتقادهای وارد بر فلوطین بر او نیز وارد است. از سوی دیگر نمی توان گفت که صدرالمتالهین در این دیدگاه تنها به تکرار پرداخته و خود بر آن چیزی نیفزوده است. استلزام رویکرد تشکیکی در قلمرو هستی و شناخت را می توان در هدف ها و مراحل تعلیم و تربیت پی جویی کرد. هدف غایی برحسب رابطه عارفانه با ذات احدیت بیان می شود. با نظر به هدف های میانی و نیز مراحل تعلیم و تربیت، مدارج تشکیکی از حس به خیال و عقل تا احد، ایجاب می کند که مشاهدات حسی و فعالیت های خیالی به سطح انتزاعی عقلی و درک کلیات ختم شود. دلالت این دیدگاه در تعلیم و تربیت آن است که رابطه ای متوالی میان مواد درسی قائل شویم و این دلالتی است که توسط دیدگاه توازی گرا مورد چالش قرار می گیرد. در این پژوهش پیشنهاد شده است که راهی میانه بین توالی گرایی و توازی گرایی اتخاذ شود که می توان آن را توازی گرایی ناهمزمان نامید. بر اساس این پیشنهاد، مواد درسی با هم توازی خواهند داشت اما همگی به صورت همزمان وارد برنامه درسی نمی شوند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 5 تا 24

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ظهور حضرت قائم عج الله تعالی الفرجه الشريف، تجلی توحيد با دولت اسم الباطن

نویسنده:

محمد‌رضا عابدينی، ابراهيم‌ پورعلی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عرفان اسلامی , اَسماء (عرفان نظری) , عرفان شیعی , اصطلاحنامه عرفان , احدیت اسم باطن , اسماء الهی((اخص)، مقابل اسماء ربوبی خاص) , اسم باطن(مقابل اسم ظاهر) , 02-تجلی اسم باطن(ثبوتی) , ظهور حضرت قائم عج الله تعالی الفرجه الشریف، تجلی توحید با دولت اسم الباطن (عرفان)

کلیدواژه‌های فرعی :

قوس نزول و صعود , عرفان نظری , اسم ظاهر(مقابل اسم باطن) , اسم باطن(مقابل اسم ظاهر) , 01-تجلی اسم ظاهر(ثبوتی) , 02-تجلی اسم باطن(ثبوتی) , حضرت غیب مطلق , رجعت امام زمان , غیب مکنون (عرفان) , تجلی دولت توحید با اسم الباطن در ظهور حضرت قائم (عج) (عرفان) , مراتب سه گانه یوم الله و مراتب تجلی اسم الباطن (عرفان) , اشراق زمین به نور رب در ظهور حضرت قائم (عج) (عرفان) , قضاوت عادلانه در وقت ظهور و تجلی اسم الباطن (عرفان) , مجازات ذراری قاتلین امام حسین (ع) بر اساس اسم الباطن (عرفان) , ظهور و رجعت و قیامت، سه مرتبه یک حقیقت (عرفان) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

حسن حسن زاده آملی

چکیده :

ظهور حضرت قائم عج الله تعالي الفرجه الشريف و استقرار حکومت آن حضرت، موجب تغييرات گسترده در حيات عمومي بشريت خواهد شد؛ اما اين تحول عظيم داراي روح کلي است، و آن تجلي توحيد با دولت و هيمنة اسم الباطن است. در اين مقاله سعي شده است با پژوهشي در روايات اهل‌بيت عليهم السلام دربارة ظهور، به اين پرسش پاسخ داده شود که روايات مربوط به ظهور حضرت قائم عج الله تعالي الفرجه الشريف چگونه بر تجلي اسم الباطن در اين دوران دلالت دارد و در اين زمينه به شواهدي از کلمات اهل‌معرفت استناد شده است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

هستى عقلى نفس از منظر عقل و نقل

نویسنده:

احمد سعیدى

نوع منبع :

مقاله , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF چکیده

وضعیت نشر :

قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره),

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

نفس آدمی , علم النفس ملاصدرا , جسمانیت الحدوث و روحانیت البقاء (فلسفه) , علم نفس , هستی عقلی نفس , رابطه ذاتی نفس و بدن

کلیدواژه‌های فرعی :

قوس نزول و صعود , مجرد , وجود سعی نفس , حرکت اشتدادی نفس , اتحاد با هستی , وجود نفس قبل از بدن , بالقوه , وجود تجردی موجودات , نشئات نفس , هبوط نفس از عالم عقل , تطابق قوس صعود و نزول , روایات وجود قبلی نفس , تجلی بودن نفس ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

ملاصدرا شیرازی: صدرالمتألهین

چکیده :

درحالى که بسیارى از آیات و روایات حاکى از خلقت نفس پیش از بدن هستند، ملاصدرا مانند اکثر فلاسفه مسلمان، حدوث نفس را پیش از بدن مخالف ادله عقلى، و مستلزم محذورات فراوانى دانسته، و آن را انکار کرده است؛ اما به دلیل اهتمامى که به نشان دادن تطابق عقل و نقل داشته و براى حفظ حرمت ظواهر، کوشیده با تصرف در دلالت و ظهور ادله، سطحى برتر از معناى آیات و روایات ارائه، و مشکل پیش آمده را برطرف کند. وى معتقد بود که همه ادله حاکى از خلق روح پیش از بدن، درصدد بیان احوال نفس در عوالم برترند و نفس را به منزله کمالى از کمالات مبادى عالیه و موجودى در ضمن موجودات برتر توصیف مى کنند؛ یعنى ادله مزبور، ناظر به وجود عقلى نفس اند نه وجود نفسى آن. در این مقاله، ضمن تبیین و تثبیت آموزه «هستى عقلى نفس»، پاره اى از اشکالات عقلى و نقلى به آن را پاسخ داده ایم.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 75 تا 104

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مرگ و جاودانگی در اندیشه میرداماد

نویسنده:

ریحانه داودی کهکی , سید عباس ذهبی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

انسان پژوهی دینی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

قوس نزول و صعود , عالم صغیر , جاودانگی روح , مسایل جدید معاد شناسی , مرگ (فقه) , معرفت نفس(خودآگاهی)

چکیده :

میرداماد حجم اندکی از نوشته‌های خود را به علم‌النفس اختصاص داده است و از این حجم اندک می‌توان دیدگاه او را درباره مرگ و جاودانگی استنباط و بازخوانی کرد. در این بازخوانی سه رویکرد فلسفی، عرفانی و دینی را می‌توان به تصویر کشید. این سه رویکرد در طول یکدیگرند و با هم مراتب اندیشه میرداماد راجع به مرگ و جاودانگی را تفسیر می‌کنند. بیرونی‌ترین بعد این اندیشه، رویکرد فلسفی میرداماد است. او این رویکرد را از نفس‌شناسی ابن‌سینا اخذ کرده و پایه‌های فلسفی او را در مفارقت نفس از بدن و جاودانگی پذیرفته است. در رویکرد عرفانی، میرداماد انسان را عالم صغیر و مقصود آفرینش تعبیر کرده و او و جاودانگی‌اش را در دو سلسله «بدو» و «عود» تبیین کرده است. این دو سلسله، هرچند با کمی اختلاف، همان قوس صعود و نزولی است که به‌ویژه در عرفان نظری استفاده می‌شود. در این نظریه، هرچند ریشه‌های افلاطونی و نوافلاطونی مشهود است، اما میرداماد می‌کوشد آنها را کاملاً دینی جلوه دهد و به همین دلیل شواهدی از آیات و روایات در تکمیل رویکرد عرفانی خود می‌آورد. این اقدام آگاهانه او نشان‌دهنده هماهنگی کامل این دو رویکرد نزد میرداماد است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 5 تا 24

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

مطالعۀ تطبیقی معراج‌نامۀ علاءالدوله سمنانی و مصیبت‌نامۀ عطار نیشابوری

نویسنده:

زرین تاج واردی , حسین طاهری

نوع منبع :

مقاله , مدخل آثار(دانشنامه آثار) , کتابخانه عمومی , مطالعه تطبیقی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

کاشان : دانشگاه کاشان,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عرفان اسلامی , سیر انفسی , ادبیات عرفانی , معرفت شناسی عرفانی , مقامات سلوک(مقابل مقامات کمال)

کلیدواژه‌های فرعی :

قوس نزول و صعود , خودشناسی , عالم ماده , نظام هستی , عقل(منطق) , پیر (عرفان) , جهان شناسی عرفانی , مقام قلم(قسیم مقام لوح و عرش و کرسی) , فکر(اصطلاح وابسته) , فلکیات در عرفان , معراج اولیاء , گفتگوی عارف با هستی , وصول به منشاء , علم عناصر , سمبولیسم عرفانی , رابطه روح و دل , نقد عرفانی عقل ,

چکیده :

معارج باطنی، یا سفرهای انفسی یکی از موارد معرفت شناختی عرفان اسلامی است؛ مطابق با امر عروج، نفس سالک در سیر تکامل تطورش در مراتب دل، سرّ، روح و خفی از قابلیتی برخوردار می‌شود که سالک را قادر می کند مظاهر و تکثّرات بیرونی را در درون تجربه کند و هریک را بر باطن خویش عرضه کند؛ آنچه از سیر و سفر در این سیاحت باطنی برسالک پدیدار می شود، بخشی از علم وی نسبت به حقیقت اعیان است؛ معراج علاء الدوله سمنانی چه از نظر محتوا و چه از لحاظ گفتگوپردازی و رجوع شخصیت داستان به مظاهر سفلی و علوی، شباهت های بسیاری با منظومۀ مصیبت نامۀ عطار دارد؛ بی شک مؤلف به دلیل شناخت و مطالعۀ آثار عطار در نوشتن این معراجیه به مصیبت نامۀ وی نظر داشته است، در مقاله ضمن تطبیق این دو اثر، به معرفی وجوه اختلاف و اشتراک و نیز تأکید بر اهمیت موضوع سفرهای درونی یا تجربۀ شخصی سالک از درکِ بی واسطۀ اعیان پرداخته می شود. نگارنده با روش تطبیقی مرحله به مرحلۀ عروج قهرمانان داستان، نحوۀ مکالمه و محتوای گفتگوی ایشان با مظاهر هستی و ذکر نمونه تفاوتها، وجوه اشتراک محتوایی این دو اثر را بازنمایی کرده است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 179 تا 202

مشخصات اثر

ثبت نظر