جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب الشعائر الحسینیة بین الأصالة و التجدید تقریر «ریاض الموسوی» از سلسله دروس آیت‏الله شیخ محمّد سنداست. این گزارش بر اساس نسخۀ انتشاریافته توسط «العتبة الحسینیة المقدسة» در سال1432ق موافق با سال2011م تهیه شده است.

ساخت گنبد و بارگاه ازجمله مسائل مورد توجه مسلمانان، از صدر اسلام تا کنون، بوده است. وجود گنبد و بارگاه بر قبور انبیا، اولیا و بزرگان در طول تاریخ، گواه بر این مطلب است. این مسئله در میان مذاهب اسلامی بحث و بررسی شده است و نقاط اشتراک فراوان و اختلافات جزئی در نظرات آنان وجود دارد. در این تحقیق، با روش تطبیقی، دیدگاه مذاهب اسلامی دربارۀ ساخت گنبد و بارگاه بر قبور بررسی شده است و این نتیجه یافت شد که مذاهب اسلامی، اعم از مذاهب اربعۀ اهل‌سنت و مذهب امامیه، ساخت گنبد و بارگاه را به‌صورت مطلق نهی نکرده­اند و فقط در مسائلی، همچون گچ‌کاری و گِل‌کاری، حکم به کراهت داده­اند. حال‌آن‌که برخی از این مذاهب اسلامی، همچون امامیه و احناف، ساخت گنبد و بارگاه، برای انبیا و اولیا را نه‌تنها مکروه ندانسته‌اند، بلکه جایز و نیکو بیان کرده­اند.

وهابیان می گویند هر گونه یاری خواستن از غیرخدا (زنده یا مرده) در امور خارق‌العاده شرک است، آنها این پندار نادرست را به این روایت که پیامبر$ فرموده است: «اگر چیزی می‏خواهی، از خدا بخواه و اگر یاری می‏جویی از خدا یاری بجوی» مستند می‌کنند. درحالی‌که این روایت تنها اصل استعانت را برای خداوند ثابت می‌کند و هیچ‌گونه دلالتی بر شرک بودن هرگونه استعانت از غیرخدا در امور خارق‌العاده ندارد. اساساً استعانت از غیرخدا مادامی‌که غیراستقلالی و در طول استعانت از خداوند باشد شرک نیست. هم‏چنان که حضرت سلیمان % از یارانش برای انجام امر خارق‌العادۀ انتقال تخت بلقیس از یمن به اورشلیم در مدت زمانی بسیار کوتاه کمک خواست. علاوه بر این روایاتی وجود دارد که درخواست کمک از مخلوق در امور خارق‌العاده را تجویز می‌کند.

تعبیر «من دون الله» از تعابیر پر تکرار قرآن در تبیین ملاک توحید و شرک است. اصرار قرآن بر کاربرد این تعبیر نشان از معیار بودن این کلمه برای بازشناسی توحید و شرک است. چیستی و جایگاه تعبیر «من دون الله» در تبیین توحید و شرک، موضوعی است که کم‌تر به آن پرداخته شده است. دقت در آیات قرآن با محوریت تعبیر «من دون الله» بیانگر آن است که تبیین وهابیت از این اصطلاح باطل است و ترجمۀ آن به مطلق غیرالله منجر به بروز پیامدهای شومی، همچون تکذیب برخی آیات خواهد شد. بر همین اساس، بهترین واژه برای تبیین این تعبیر و اصطلاح قرآنی به جای خداوند و در مقابل و برابر خداوند متعال مناسبت‌تر است.

کیفیت تعیین امام جامعۀ اسلامی و شرایط، آن یکی از مسائل پراهمیت در حوزۀ سیاست اسلامی است. از این‌رو، مقالۀ پیش‌رو به بررسی ابعاد مختلف امام هم‏چون: ضرورت وجود امام،‌ شرایط انتخاب امام و... از نگاه ابن‌تیمیّه پرداخته، درصدد بازخوانی اندیشۀ وی در این حوزه می‌باشد. او با تأکید بر اصل «انسان مدنیّ الطبع است» ضرورت وجود امام و راهنما برای هر جامعه‏ای، هرچند کوچک را توضیح می‌دهد. از این‌رو، شرایطی را در دو سطح «عمومی» و «خصوصی» برای امام مطرح کرده است که در این میان، اصل اساسی و شرط مهم، همراهی اهل شوکت با امام می‏باشد که دیگر شرایط را نیز تحت تأثیر قرار داده است. اگرچه همراهی اهل شوکت، به عنوان پوششی از سوی او بر اصل قهر و غلبه به‏کار برده شده است؛ اما او برای امام وظایفی مثل رعایت عدل در میان مردم و بازگرداندن امانت (دارای وجوه مختلفی نظیر: انتخاب والی اصلح، عدم فروش آیات خداوند به بهای اندک و...) تعیین کرده است و خروج مسلحانه علیه امام را نیز جایز نمی‌داند.

نام­ و لقب ازجمله عناصر دارای کارکرد بلاغی و ابزار قدرت در روایت فرق و مذاهب است که پیوسته توجه هواداران و مخالفان فرق و مذاهب را به خود جلب کرده است. بر پایه همین قاعده از نخستین روزهای پدیدارشدن آیین وهابیت تا کنون، محمد بن عبدالوهاب و هوادارنش خودمختارانه از نام­ها و لقب­های مدح­آمیز و مجاب­کننده­ای برای معرفی خود استفاده کرده­اند. «اهل‌سنت و جماعت»، «فرقۀ ناجیه و طایفۀ منصوره»، «دعوت اصلاحی»، «تابعان فقه حنبلی»، «سلفی» و «أثری» از جمله نام­ها و لقب­هایی است که وهابیان برای معرفی خود برگزیده­اند. این مقاله سعی دارد­ زمان آغاز، میزان رواج و هدف وهابیان از نام‌گذاری به نام­ها و القاب یادشده را بکاود و موضع منتقدان وهابیت را نیز یادآور شود.

از نظر امـام خمینی) وهابیت فرقه‌ای ضدّاسلامی، سراپاخرافی، استعماری و تفرقه‌افکن است که برای از بین بردن تعالیم اسلام و محو قرآن از زندگی مسلمانان ساخته و پرداخته شده است. انتقادات امام خمینی) بر آیین وهابیت که غالبا در ضمن پاسخ به شبهات دگراندیشان ایرانی مطرح شده در قالب شیوه­ها و روش­های ویژه­ای ارائه شده است. امام خمینی) برای معرفی و یادآوری نام محمد بن عبدالوهاب و هواداران او، از شیوه رایج در اعطای القاب و عناوین مدح­آمیز همچون سلفی، سلفیه، اهل حدیث، اهل‌سنت استفاده نکرده­اند، ایشان اصرار دارند از واژه وهابی استفاده کنند. انتقادات امام خمینی بر وهابیان را در دو بخش انتقادات کبروی و نقدهای مصداقی قابل دسته­بندی است. بخش گسترده­ای از انتقادات امام خمینی) بر وهابیت معطوف به مفاهیم و مباحث کبروی است. امام خمینی) تصور وهابیان از مفاهیم بنیادین توحید، شرک، عبادت، تواضع، «ما لا یقدر علیه الا الله» و سجده را در تضاد با قرآن توصیف می­کند و با روش نقد تهاجمی خطاهای فکری وهابیان را تشریح کرده و پاسخ­های نقضی و حلی به آنها می­دهد. ایشان برای پاسخگویی به پندارهای وهابیان علاوه بر روش استدلال به قرآن، از شیوه ارجاع به عرف نیز بهره برده­اند.

قرآن کریم کتاب رستگاری بشریت است که به قلب پیامبر(ص) القاء گردید تا موجبات هدایت انسان‏ها فراهم گردد. ازاین‏رو لازم است قرآن، مورد عنایت ویژه قرار گیرد تا انسان را در مسیر هدایت الهی به کمال مطلوب برساند. یکی از ابعاد مهم برای درک مضامین قرآنی، بررسی نقش آیات متشابه در هدایت بشر است. در این پژوهش، جایگاه ابتلاء در رشد و تعالی انسان با محوریت آیات متشابه بیان شده و به نظریاتی از دانشمندان علوم قرآن پرداخته است تا حقایق روشنی در این مورد پدیدار گشته و غبار ابهام و شبهه نسبت به بی‌‏فایده بودن این آیات یا فتنه‏‌انگیزی آن برطرف گردد. روش پردازش اطلاعات در این پژوهش، به‌‏صورت توصیفی _ تحلیلی بوده و با مراجعه به منابع کتابخانه‌‏ای، نرم‍‌ ‏افزارهای قرآنی، آثار، نشریات و ... به گردآوری اطلاعات پرداخته شده است. نتیجه اینکه با توجه به جایگاه ویژه‏‌ای که این آیات در ابتلاء و ارتقاء درجه انسان دارد و باعث کمال او می‏‌گردد، شبهه بی‏‌فایده بودن و فتنه‌‏انگیزی این آیات، از اساس باطل است؛ .زیرا از حکمت‏های وجود این آیات، الزام مخاطبان قرآن در رجوع به مفسران خاص، آشکار شدن مراتب ایمان و شناسایی افراد مؤمن است

کتاب بررسی تطبیقی آموزه توحید و شرک از دیدگاه مفسران فریقین، پنجمین کتاب از سلسله‏ پژوهش‏های تفسیر تطبیقی به قلم حجت ‏الاسلام دکتر فتح ‏‏الله نجارزادگان است که اولین­ بار در زمستان 1400 شمسی از سوی نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ‏ها(سمت) و پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی در قالب 374 صفحه به زیور طبع آراسته شد. این کتاب از پنج بخش تشکیل شده است: بخش اول: کلیات آموزه توحید و ضرورت پژوهش؛ بخش دوم: توحید و شرک ذاتی و صفاتی؛ بخش سوم: توحید و شرک ربوبی؛ بخش چهارم: توحید و شرک الوهی؛ بخش پنجم: توحید و شرک عبادی. نویسنده در بخش­ های سوم و چهارم (توحید و شرک ربوبی، توحید و شرک الوهی) آراء خاص وهابیت را تبیین و نقد می‏کند.

ابن­ تیمیه در کتاب منهاج السنه، تمام تلاش خویش را در نقد و نقض فضائل امیرالمؤمنین(علیه السلام)، مصروف داشته است. فضیلت مُواخات و ایجاد پیوند برادری میان پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و امیرالمومنین(علیه السلام) از جمله فضائلی است که مورد نقد وی قرار گرفته است. در اندیشه ابن­تیمیه، این فضیلت متکی بر احادیث جعلی بوده و در نتیجه، فاقد اعتبار است؛ در حالی­که تفحص در آثار اهل­تسنن، بیانگر دیدگاهی برخلاف ادعای ابن­تیمیه است. محدثان و عالمان اهل­سنت، ماجرای مُواخات میان صحابه و مُواخات حضرت رسول(صلی الله علیه وآله) و حضرت امیر(علیه السلام) را با اسناد معتبر، در آثار خود نقل نموده­اند. این مسئله در میان جمعی از حدیث­شناسان متقدم و معاصر اهل­سنت، به قدری ثابت بوده که در توصیف امیرالمومنین(علیه السلام) از صفت «أخو الرسول» استفاده نموده ­اند که در این مقاله، به تعداد قابل ملاحظه­ای از این افراد اشاره شده است؛ از این­رو، ادعاهای ابن­ تیمیه علاوه بر اینکه کذب می­باشد، در تقابل با افکار و آراء عموم اهل­ تسنن قرار دارد.